Aboutaleb, burgemeester van Rotterdam, was de eerste zomergast van de VPRO deze zomer. Meer dan 800.000 mensen keken op 26 juli naar 'zijn tv-avond'. Er was veel waardering voor zijn optreden. Zelfs het linkse blad De Groene Amsterdammer was enthousiast. Haalt Aboutaleb de PvdA uit het moeras? Wordt hij onze volgende premier? Welnu, in ieder geval niet de onze, want niet de mijne. In zijn grazige weiden verschuilen zich enge adders.
 
Genoeglijk
Aboutaleb zorgde als zomergast voor een genoeglijk programma. Hij spreekt duidelijke taal. Hij formuleert zelfs bloemrijk. Zijn onderwerpen en fragmenten waren goed gekozen. Gevarieerd en interessant. Het stukje documentaire uit de begintijd van de gastarbeid, met Jaap van Meekeren, was onvergetelijk. De scènes met een dichteres uit het Arabische programma Prince of Poets maakte veel indruk. Zijn vraag om aandacht voor de Berber-verzetstrijder Abdelkrim-Al-Khattabi uit de twintiger jaren van de vorige eeuw, was volkomen terecht. Zijn oproep aan Wilders om nou toch eens echt te zeggen wat hij van plan is met de Marokkanen in Nederland, inclusief de ouders van Aboutaleb, is ongetwijfeld veel mensen uit het hart gegrepen. Zijn keuzefilm Out of Africa liet in elk geval heel veel mooie plaatjes zien van 'zijn' continent. Boeiend!
 
Geheim wapen van de PvdA
Aboutaleb toonde zich als een begaafd, ontwikkeld, sociaal bewust en charmant mens. Ruim 800.000 tv-kijkers zagen hem in actie. Dat waren er meer dan drie maal zoveel als waar de VPRO-zomergasten op de zondagavonden daarna konden rekenen. In de pers was er een voorzichtige kanttekening bij zijn sentimentele 'vraag naar de bekende weg' richting Wilders: “Wil je mijn hardwerkende vader en moeder nou ook naar Marokko terugsturen?”. Maar overwegend was er hulde. Zelfs het normaliter nogal kritische blad De Groene Amsterdammer (30 juli 2015) loofde zijn optreden en in het bijzonder zijn visie op de rol van een burgemeester in de moderne tijd én de wijze waarop hij die rol speelt. Aboutaleb deugt wel, zo lijkt de heersende mening.
Wordt Aboutaleb het geheime wapen van de PvdA? Halen ze hem naar voren om de kwijnende sociaal-democratie uit het slop te trekken? Wordt Aboutaleb misschien de nieuwe premier van Nederland, de opvolger van Rutte?
 
Democratisch gehalte
Grofweg zijn er drie redenen waarom het te hopen is dat Aboutaleb níet de premier van Nederland wordt.

1. Ondanks zijn capaciteiten en charme kan hij als politicus niet vertrouwd worden. Hij is en blijft lid van de Partij van de Arbeid. Het is onwaarschijnlijk zo niet ondenkbaar dat hij anders dan zijn partijgenoten Diederik Samsom, Jeroen Dijsselbloem en Ronald Plasterk wél zijn woord zal houden en zijn beloften zal nakomen. Ook met Aboutaleb zal de neoliberale koers van de PvdA en de uitlevering aan VVD, D'66 en zo nodig CDA doorgaan.
2. Er klopt iets niet. Enerzijds constateert en bepleit Aboutaleb de macht van de moderne burgemeester van een grote stad als Rotterdam. Anderzijds vermijdt hij op te komen voor een meer democratische bestuurlijke inrichting, d.w.z. de vrije verkiezing in dat ambt. Nog altijd worden in Nederland burgemeesters benoemd door de Kroon. Voor zeggenschap van de bevolking lijkt Aboutaleb, zelf benoemd, niet warm te lopen. Ook in De Groene Amsterdammer wordt dit als minpunt genoteerd.
3. Samenhangend met het vorige punt: er mankeert iets aan de democratiasche instelling van deze man. In het programma Zomergasten gaf hij daar tot tweemaal toe blijk van. Zijn adoratie van 'natuurlijk leiderschap' is ongezond. Het doet denken aan de tachtiger jaren toen de PvdA begon mee te doen aan het verheerlijken van 'politiek leiders'. Met liters slijm werd toen trouw betuigd aan de 'politiek leider' van die dagen Wim Kok. Zodat die nog wat gemakkelijker de ideologische veren van het socialisme kon afschudden. Aboutaleb noemde enkele keren Ghandi en Mandela als zijn voorbeelden van natuurlijke leiders. Hij stelde daarbij expliciet dat hun leiderschap níet stoelde op democratische besluitvorming. Griezelig. Temeer daar we weten dat ware heiligen niet bestaan. Ook Ghandi en Mandela waren, met hun enorme kwaliteiten, bepaald géén heiligen. Ghandi behandelde zijn vrouw schandelijk en had mede de hand in haar overlijden. Hij verwaarloosde zijn vier zonen. En het martelaarschap van zijn aanhangers lag hem wel erg na aan het hart. Mandela heeft ongetwijfeld héle grote verdiensten, maar ook zijn blazoen is niet onomstreden. Vooral jonge Afrikanen verwijten hem “het grote verraad”, toen hij bij de afschaffing van de apartheid zonder overleg met zijn medestanders en zijn achterban het hele sociale programma van het ANC inleverde. Natuurlijk leiderschap? Om grote problemen aan te pakken? Zonder de betrokkenheid van de bevolking? Is dat echt mogelijk en effectief op langere termijn? Kan dat zonder te ontsporen? Kan dat zonder democratische controle? Liever niet.

Al met al: Aboutaleb als natuurlijk politiek leider van de PvdA? Aboutaleb premier? Niet doen!

Dit stuk verscheen eerder als commentaar op Konfrontatie.