Een van de geheimen van de PVV is de afkeer van de politieke en maatschappelijke elite die de partij uitstraalt. Volgens filosoof Slavoj Žižek is dat onderdeel van een Europees patroon: ‘uiterst rechtse anti-immigratie partijen hebben zichzelf neergezet als de enige authentieke – natuurlijk zijn ze politiek helemaal niet authentiek – stem van protest. Als je wilt protesteren in Europa, dan moet je daar zijn om dat effectief te kunnen doen. Die partijen zijn de enige, op wat kleine linkse partijen na, die bereid zijn om zich op de gewone werkende mensen te richten.’

Žižek poneert de stelling provocerend en alarmerend. Je kunt dat nuanceren. De acties van vakbonden en linkse

partijen tegen de crisis maatregelen, van Griekenland tot Nederland, zijn ook een stem van protest. En: ‘gewone werkende mensen’ in Europa zijn ook migranten, die heel goed in de gaten hebben wat hen te wachten staat als uiterst rechts meer macht krijgt. Maar de kern van Žižek’s stelling blijft overeind. Uiterst rechts verwoordt het ongenoegen met de elite effectiever en overtuigender dan links.

Hoe is het mogelijk dat een afsplitsing van de VVD de elitaire bestuurderspartij bij uitstek die rol kan spelen? Een eerste deel van het antwoord op die vraag vind je in het boek ‘De schijn-élite van de valse munters’ van Martin Bosma, partij ideoloog van de PVV. De elite van Bosma is links, heeft in de jaren zestig de macht gegrepen en is schuldig aan de uitverkoop van Nederland, wat uiteindelijk zal leiden tot ‘Hollandistan’ en de invoering van de sharia. Dit geeft in termen van macht en invloed een volstrekt verkeerd beeld van waar je de de elite moet zoeken. Dat is onveranderd bij het old boys network, de quote 500 en in de directiekamers die vaak in stilte de speelruimte bepalen van een gehoorzame politieke elite, of die nu wat ‘linkser’ of ‘rechtser’ is.

Dat Bosma en de PVV weg kunnen komen met het beeld van de ‘linkse elite’ en de ‘linkse kerk’ laat zien hoe effectief de echte elite zich weet te verschuilen achter een beleefde elite. In het neoliberalisme zijn politici en bestuurders in onderwijs, zorg en woningcorporaties en opiniemakers de zichtbare elite. Als er een groep aanspreekbaar lijkt op alles wat mis gaat, van files tot misstanden in de zorg, dan is het deze groep beroeps-politici en managers. Veel daarvan hebben een ‘linksig’ imago, zorgen qua salaris meer dan goed voor zichzelf, maar zijn onmachtig om problemen op te lossen en afhankelijk van de marges die echte elite overlaat. Met de politieke ontwikkeling van de laatste jaren kalft het linksige van die beleefde elite overigens af. Maar het beeld blijft voldoende krachtig om veel mensen mee te krijgen in een kruistocht tegen een linkse elite.

Het beeld van een linkse elite is overtuigend door de jarenlange identificatie van een groot deel van links met die beleefde elite. Opnieuw zoals Žižek het zegt: ‘Links zegt al snel, nee, nee, nee, we zijn niet de oude vakbondsvertegenwoordigers van de arbeidersklasse, we zijn juist voor een postmodern, digitaal kapitalisme, enzovoorts. Die linksen willen eigenlijk niks te maken hebben met de arbeidersklasse of de zogenaamde lagere klasse.’ Politici en woordvoerders van links hebben in de meeste gevallen een achtergrond, netwerk en uitstraling die er, zelfs als je de politieke boodschap buiten beschouwing laat, voor zorgen dat de afstand tot de zichtbare elite uitermate klein is. Dat ook linkse politici moeiteloos heen en weer gaan tussen politieke en bestuurlijke functies in het middenveld en in het bedrijfsleven – zie de laatste lijsttrekkers van de PvdA,Wim Kok, Ad Melkert en Wouter Bos – draagt bij aan de kracht van het beeld. Linkse politici zijn beleefd, geen straatvechters. De nestgeur van ‘Ons Soort Mensen’ hangt in een dikke walm om politici van PvdA en GroenLinks. Alleen de SP lijkt zich daar enigszins aan te kunnen onttrekken.

Om het tij te keren, uiterst rechts de wind uit de zeilen te halen en te bouwen aan een nieuw perspectief voor links dat niet gelijkstaat aan de status quo, maar juist emanciperend, bevrijdend en anti-elitair, moet links afstand nemen van de beleefde en de werkelijke elite. Links moet de naming & shaming van de werkelijke elite aandurven. Hoe is het mogelijk dat de grote ondernemers midden in crisistijd een spaarpot van 210 miljard euro hebben opgebouwd terwijl onderwijzers, busschauffeurs en werknemers in de zorg van minister Donner te horen krijgen dat het geld op is?

Wat Binnenhof dinosaurus en ex-VVD-er Wilders kan, moet links ook en beter kunnen. Žižek heeft gelijk. Als links zich niet gaat richten op ‘de gewone werkende mensen’ en zich neerzet als een authentieke ‘stem van protest’, gaat uiterst rechts er mee vandoor. Weg met de beleefde linkse elite, ruim baan voor de straatvechters!