Grenzeloos was in 1992 de opvolger van het blad Klassenstrijd, de 'krant' van de Socialistiese Arbeiderspartij (SAP), de voorloper van de organisatie die nu nog steeds Grenzeloos uitgeeft, maar tegenwoordig Socialistische Alternatieve Politiek heet. De SAP was na de val van de muur en de crisis van Nederlands links een nieuwe weg ingeslagen. Zag de partij zich in de jaren tachtig vooral als het alternatief voor andere linkse partijen, begin jaren negentig kregen SAP-activisten behoefte aan meer discussie met anderen. Bovendien had de SAP last van een oubollig en wat 'arbeideristisch' imago. Het moest allemaal anders: de SAP had niet langer een spreekbuis nodig zoals Klassenstrijd, maar een minder voorspelbaar en open blad waarin de discussie voorop stond. 'Een eigentijds antwoord op postmodernisme en individualisering', heette dat in Grenzeloos 1, dat in 1992 uitkwam.

Alles was anders
De politieke situatie veranderde in die tijd snel. Het 'reëel bestaande socialisme' was in elkaar gedonderd. Niet door een opstand van arbeiders tegen de bureaucratie, zoals in de stroming waartoe de SAP behoorde gehoopt en soms verwacht, maar door een herstel van het kapitalisme. Ook in Nederland had dat vergaande consequenties voor links. De CPN, de communistische partij, verdween in 1986 uit het parlement en ging eind jaren tachtig op in GroenLinks. De verwachting dat een nieuwe revolutie de stalinistische dictatuur omver zou werpen en vervangen door een 'echt' socialisme was een van de historische pijlers waarop de SAP, en de 'trotskistische' Vierde Internationale waar zij onderdeel van was, was gebouwd. De SAP stond voor een revolutionair, democratisch, internationalistisch, menselijk alternatief voor de macht van de bureaucratie, de stalinistische repressie en het gebrek aan democratie in de Sowjet-Unie, het Oostblok en China.
Dat alternatief werd vanaf eind jaren tachtig in zeer korte tijd veel minder relevant. De SAP werd meegesleurd in de crisis van het socialisme dat de wereld begin jaren negentig in haar greep had. In Nederland was de greep van de neoliberale consensus en een rechts soort individualisme op de samenleving en op de linkse beweging waarschijnlijk nog steviger dan in andere landen. Het hele idee van een ander soort samenleving verdween uit de hoofden van de mensen. Radicale politiek en sociaal activisme werd een soort folklore. Het was dus niet zo gek dat er behoefte bestond aan bezinning: de nieuwe Grenzeloos, met een meer open en op discussie gericht profiel, was het resultaat.

Ander tij
Vanaf midden jaren negentig begon wereldwijd het tij een beetje te keren. De globaliseringsbeweging liet van zich horen en zelfs in het rustige en a-politieke Nederland van de Paarse jaren groeide verzet. Verzet tegen de neoliberale afbraak van onze sociale rechten, tegen de flexibilisering en tegen het kapitalistische Europa, die allemaal als vanzelfsprekend en onbetwistbaar werden gepresenteerd. De SAP en Grenzeloos speelden, met andere clubs, een belangrijke rol in het NEE tegen wat 'Maastricht' heette, het in de Limburgse hoofdstad gesloten verdrag over de toekomst van Europa.
Maar het verzet was niet sterk en ieder links perspectief bleef verdacht. Behalve de pragmatische SP, die zich jarenlang rustig had opgebouwd onder werkende mensen in delen van het land waar de PvdA en de communisten weinig in de melk te brokkelen hadden, met name in katholieke gebieden. De SP wist een gezicht te geven aan het pragmatische verzet tegen het neoliberalisme en wist teleurgestelde PvdA-leden, die niet konden leven met de verrechtsing van de sociaal-democratie, naar zich toe te trekken. Maar ook de SP bleef tot ver in de jaren negentig een vrij marginale club, geïsoleerd van de rest van links.
In de kern waren de jaren negentig een tijd waarin de tegenstellingen links-rechts en kapitaal-arbeid vervangen leken door een heel andere tegenstelling, namelijk die tussen godsdienst en secularisme. De PvdA-VVD-D66-kabinetten voerden een sterk seculier beleid, in reactie op tientallen jaren christen-democratische politiek. Dat beleid resulteerde in vernieuwing en verbetering van de euthanasiewetgeving; het homohuwelijk; een tolerant drugsbeleid, inclusief testen van xtc op dance-feesten; en een neoliberaal consumptie-ethos dat zich uitdrukte in onder andere het openstellen van winkels op zondag; et cetera. Dat liberale secularisme had zowel goede als minder goede kanten; het lijkt in ieder geval mede de basis te hebben gelegd voor de harde aanvallen op de moslimgemeenschap vanuit liberaal rechts, die na 11 september steeds steviger werden.

Linkse samenwerking
In de kolommen van Grenzeloos werd in de jaren negentig veel gediscussieerd over de herstructurering van links. Voor de verkiezingen van 1994 riep de SAP op tot een gezamenlijk linkse lijst en publiceerde een 'Open brief aan links Nederland', waarin werd gepleit voor brede en offensieve linkse samenwerking. Niet alleen op het vlak van de verkiezingen, maar ook op andere gebieden. Het verzet tegen de neoliberale logica moest weer vorm en smoel krijgen. Rond de verkiezingen kwam er weinig van samenwerking; alleen de jongerenorganisatie Rebel was bereid met de SAP in zee te gaan, wat in 1994 leidde tot 'lijst 13 - SAP-Rebel' en een leuke, goede verkiezingscampagne die echter tot niet meer dan vijfduizend stemmen leidde. Dat jaar brak de SP wel door, parlementair gezien. Die partij en niet de SAP zou zich in de jaren negentig steeds duidelijker ontwikkelen tot het gezicht van het verzet tegen neoliberalisme, terwijl GroenLinks steeds verder richting individualisme afgleed.
Een andere belangrijke poging om tot nauwe linkse samenwerking te komen was het idee om een nieuw links blad op te richten. Het initiatief hiervoor werd genomen door activisten binnen het Autonoom Centrum, de Derde Kamer en mensen rond de bladen Grenzeloos, Konfrontatie en Lekker Fris. Helaas mislukte deze poging tot intensieve vernieuwing jammerlijk. Transit ging na drie nummers, inclusief het nulnummer onder de naam Oh! roemloos ten onder.

Tegen de keer
Op het vlak van de linkse samenwerking werd, kortom, slag na slag verloren. Desalniettemin raakte Grenzeloos niet geïsoleerd. Het blad hield vast aan een radicaal antikapitalistisch perspectief, maar probeerde vanuit die politieke achtergrond de werkelijkheid te begrijpen. Grenzeloos probeerde in haar kolommen steeds uitdrukking te geven aan het vertrouwen in de capaciteit van de arbeidersklasse om radicale sociale veranderingen vorm te geven en mogelijk te maken. Een andere wereld was mogelijk, was de boodschap, maar daar heb je wel een strategie voor nodig. Grenzeloos zei hartgrondig JA tegen de heropleving van de utopische verbeelding in bijvoorbeeld de globaliseringsbeweging, maar keerde zich niet af van de vakbonden en andere organisaties van de traditionele arbeidersbeweging. Sterker nog, Grenzeloos bleef de bonden en de sociaal-democratie steeds kritisch volgen, net als de politieke partijen van 'parlementair links', GroenLinks en in steeds sterkere mate de SP.
De maatschappelijke werkelijkheid dwong Grenzeloos aan het begin van de 21e eeuw tot reflectie over zaken die misschien te lang als vanzelfsprekend waren beschouwd. De 'terugkeer van de godsdienst', waaronder de religie van een grote, gediscrimineerde minderheid in Nederland, dwong de redactie herbezinning op enkele centrale uitgangspunten. In de rubriek Opium besteedde Grenzeloos intensief aandacht aan godsdienst en religieuze bewegingen. Met de groeiende islamofobie in het land werd dit onderwerp belangrijker. De opkomst van Fortuyn en populistisch rechts maakte een heroriëntering op de antiracistische uitgangspunten en de verdediging van de 'multiculturele samenleving' noodzakelijk. Gratuite standpunten moesten het veld ruimen. Onderwerpen als feminisme en homo- en lesbostrijd kregen nieuwe dimensies, die we in Grenzeloos stevig bediscussieerden. In de rubriek Linkeroever portretteerden we andere organisaties in het linkse milieu in Nederland. Ook de internationale politieke situatie, met name de ervaringen die werden opgedaan met linkse herstructurering, kreeg veel aandacht, net als de opleving van een strijdbaar links in Frankrijk; de moeilijke eerste stappen van de anti-neoliberale regeringen van Chavez in Venezuela en Morales in Bolivia; en de teleurstelling die het presidentschap van Lula in Brazilië met zich mee bracht.

Grenzeloos en de SP
Na 2000 vormde de SAP zich, onder het motto 'terug naar de politieke werkelijkheid', niet zonder slag of stoot om van een partij naar een ander soort organisatie, een netwerk van activisten. Niet lang daarna koos een meerderheid van SAP-leden ervoor om lid te worden van de SP en die partij te helpen opbouwen als strijdbaar alternatief voor het neoliberalisme. De SP oefende vanaf eind jaren negentig een steeds grotere aantrekkingskracht uit op linkse activisten, ook op hen die lang zeer kritisch waren geweest. De SP werd in toenemende mate een ontmoetingsplek van socialisten van verschillende pluimage. De herstructurering van links in Nederland vond zich voor een belangrijk deel binnen en rond de SP plaats.
De oriëntatie van de SAP op de SP was van grote invloed zijn op Grenzeloos. In het blad werd de SP steeds intensiever en altijd kritisch maar constructief gevolgd. Debatten die in en rond de partij speelden - van Europa en het referendum over de grondwet tot de standpunten over migranten; van vrouwen- en homo-emancipatie tot (het gevaar van) parlementarisme - werden gevolgd en becommentarieerd in Grenzeloos. Steeds probeerden we uitdrukking te geven aan de overtuiging dat de SP een open en democratische actiepartij moest zijn, die voorop liep in de strijd tegen neoliberalisme en armoede, racisme en uitsluiting.

Toekomst
De komende tijd zullen we als Grenzeloos aandacht blijven besteden aan onze eigen geschiedenis. Maar we blijven vooral vol vertrouwen dat Grenzeloos een toekomst heeft. Er is behoefte aan toegankelijke maar diepgravende linkse analyse; ook aan de mooie, kritische culturele beschouwingen op onder andere onze filmpagina's; aan een blad dat de linkse beweging en met name de SP, maar ook GroenLinks, kritisch maar constructief volgt; en dat een radicaal socialistisch perspectief blijft verbinden met de strijd van onderdrukten en gemarginaliseerden; aan internationale solidariteit en de strijd tegen oorlog en milieu-vernietiging. Het uitgangspunt blijft, om toch de oude Marx te citeren , 'een einde te maken aan alle omstandigheden waarin de mens een onderworpen, geknecht en verminkt wezen is'. We gaan er graag aanstaan.