Allende
Slechts bij hoge uitzondering tref je iemand die níet direct denkt aan islamitisch geïnspireerde terreur als de datum van 11 september wordt genoemd. Er zijn nog mensen die dan eerst of toch op zijn minst óók denken aan Salvador Allende. Aan Chili in 1973. Aan het socialistisch experiment dat daar toen onder president Allende werd uitgevoerd. Aan de moord op Allende en op dat experiment door generaal Augusto Pinochet. Aan diens rechtse staatsgreep op 11 september, die werd gepleegd in nauwe samenwerking met de Amerikanen. Aan de 130.000 Chilenen die werden gevangen gezet en gefolterd. Aan de 3000 mensen die in gevangenschap werden afgeslacht.
In de media is aan díe gebeurtenis vrij weinig aandacht besteed. Alleen op Geschiedenis TV werd een aantal documentaires vertoond, waaronder Moord met voorbedachten rade van Louis Van Gasteren, VS steunde dictators in Latijns Amerika van een NOVA-team en Weerzien met Chili van Rob Hof. Node gemist werd een meer ‘populaire’ film op één van de ‘grotere’ zenders. De huiveringwekkende film Missing van Costa Gavras, met Jack Lemmon in een bekroonde zielpijnigende rol, had goede informatieve diensten aan een breder publiek kunnen bewijzen.

93
Aan populaire films over de aanslagen met vliegtuigen in het Amerika van 2001 is er geen gebrek. En ze werden op en rond 11 september op tv uitgezonden ook. Opmerkelijk genoeg geldt dat niet voor de film WTC van Oliver Stone. Misschien is dat bombastische werkstuk van te recente datum en daarom te duur. Wél was er een week lang wel een zender die een film en/of documentaire uitzond over de vlucht van de United Airlines nummer 93. Dat was die vlucht waarvan vermoed wordt dat de kapers hem in het Witte Huis wilde laten eindigen. Men veronderstelt op basis van telefonisch contact met enkele passagiers dat die passagiers hebben geprobeerd het toestel terug te veroveren. Uiteindelijk is het vliegtuig niet op Washington maar in Pennsylvania neergestort. Over deze kaping zijn bijna tegelijkertijd twéé films gemaakt. De ene is United 93 van Paul Greengrass en die neemt de kijker als het ware mee op reis. Het is net alsof je met de overige passagiers de kaping meemaakt, mee discussieert over de vraag of er actie moet worden ondernomen, mee naar de cockpit stormt om de kapers te overmeesteren en mét hen te pletter slaat op een grasveld. Heel overtuigend. Flight 93 van Peter Markle is iets afstandelijker maar heeft verder precies hetzelfde verloop. Met heldhaftige mensen die weliswaar de dood vinden, maar in ieder geval voorkomen dat het Witte Huis wordt getorpedeerd. Of het echt allemaal zo gegaan is, dat is onzeker, maar het is een aantrekkelijke boodschap. Heldendom maakt een verschrikking nog enigszins dragelijk. En dat die elfde september nou niet bepaald in het teken stond van heroïsme, dat laat de eerlijke documentaire 9/11 van de gebroeders Naudet zien. Zij waren toevallig bezig met een reportage over de New Yorkse brandweer toen het WTC werd geraakt. De beelden die zij vervolgens schoten laten vooral verwarring en ontzetting zien.

Bush
Heldendom ontbreekt totaal in de film Fahrenheit 9/11 van Michael Moore. Hij toont ons vooral een halfzachte, wijfelmoedige president Bush, die bovendien ook nog eens verdachte relaties onderhoudt met Saoedische oliemiljardairs. Wie denkt dat Michael Moore in Amerika veel afbreuk heeft gedaan aan het prestige van Bush, die zou zich wel eens kunnen vergissen. Tegenover Fahrenheit 9/11 staat namelijk een andere film die nu eindelijk op de Nederlandse tv is vertoond. Het is DC 9/11 Time of Crisis, een docu-drama van Brian Trenchard-Smith. En dat is andere koek! Bush is een held! Wat? Hij is dé held van 11 september en de dagen erna. Hij is kloek en moedig, vastberaden, overtuigend, doortastend en tussen het nemen van alle noodzakelijke maatregelen door ook nog eens teder en aanminnig tegen zijn lieve vrouw. Het lijkt te veel van het goede. Dankzij redelijk acteerwerk en een redelijk consequente plot blijft de film overeind. Als je een leugen maar lang genoeg volhoudt, wordt het vanzelf een soort nieuwe waarheid…
Ondertussen legt de film onbedoeld enkele opvallende aspecten van de Amerikaanse machtspolitiek bloot. Bijvoorbeeld dat het belangrijker is hoe iets overkomt dan wat het eigenlijk is. Voortdurend wordt door het Bush-milieu in de hoogste versnelling rekening gehouden met of en hoe een optreden in de media komt. Verder gaat het de Amerikaanse regering in de reactie op de aanslagen niet om rechtvaardigheid, maar om ‘gerechtigheid’, om wráák. En dat daarvoor in eigen land de burgerrechten en internationaal de mensenrechten moeten worden geschonden, daar wordt weliswaar bij stilgestaan, maar niet erg lang. In plaats van een verbond met progressieve en democratisch krachten in Afghanistan wordt na kort beraad een coalitie gesloten met de Noordelijke Alliantie. Een verzameling warlords van wie de schofterigheid niet voor die van de Taliban en Al Quaida onderdoet. Het wordt allemaal voor lief genomen. Wraak! Spierballen! Ook om andere schurkenstaten zoals Syrië en Iran te laten zien wie de baas is. De ‘colletoral damage’ in de vorm van onrecht, marteling en duizenden burgerdoden, doet er niet toe. Zelfs de schijn van de hand in eigen boezem steken is afwezig. Amerikaanse steun aan dictaturen? Imperialistische plunderpolitiek? Roofbouw op milieu? Bush: 'We worden aangevallen, niet om wat we doen, maar om wat we zijn.' En daar bedoelt hij dan mee: vrijheidslievende democraten. Idealisten! Maar dan wel van het genre dat bereid is de idealen heel vlug te vergeten als de eigen politieke, militaire en economische belangen in het geding zijn. Een lekkere held, die Bush. Met dank aan Brian Trenchard-Smith voor het kijkje in zijn keuken.