Je kunt veel van Femke Halsema zeggen. Een rode revolutionaire was ze zeker niet. Maar je kunt moeilijk ontkennen dat het een intelligente en af en toe ondeugende dame was en is. Met een zekere vakbekwaamheid in het spel dat ze speelde voor Groen Links in de Tweede Kamer. Over haar parlementaire periode van 1998 tot 2011 heeft ze onlangs een boek geschreven: Pluche. Een heel leesbaar geschrift met enkele opzienbarende openbaringen. Ze laat weliswaar enkele zaken enigszins onderbelicht, maar alles bij elkaar is het een boeiende persoonlijke en politieke mémoire.

De schoonheid van het debat

Femke toont zich in haar boek een keurige linkse liberaal. Iemand die daarbij verliefd is op de `schoonheid van een goed politiek debat`. Iemand die daar zelf ook bedreven in is. Een vakvrouw in de Tweede Kamer. Ze is geen type ´van de straat´of van de ´harde actie´. Liever regelt ze middels een fijn gesprek met mede- en tegenstanders een dragelijk compromis. Ze geeft eerlijk toe dat het haar slechts spaarzaam is gelukt echt wat te bereiken.

Ambities

Afkomstig uit de PvdA trad Femke al snel binnen Groen Links in de voetsporen van fractievoorzitter Paul Rosenmöller. Zo treft ze Paul na de val van het kabinet Kok (Paars 1) in de Nacht van Wiegel (mei 1999) aan in een geheim overleg met de PvdA en het CDA in een poging om Groen Links en het CDA in plaats van D66 en de VVD de regering in te loodsen. Een poging die met de vorming van Paars 2 zou mislukken, maar het zegt iets over de ambities van Groen Links.
In 2010 zou Femke op haar beurt met Balkenende (CDA) een één-tweetje afspreken om samen PvdA en VVD dwars te zitten. Ook zonder succes. En Femke onthult dat ze later datzelfde jaar zeer ver gevorderd was in onderhandelingen met Rutte (VVD), Pechtold (D66) en Cohen (PvdA) teneinde een regering met Groen Links erin te bewerkstelligen. Daarbij was Groen Links bereid om 18 miljard te bezuinigen. Zo´n slordige 16 miljard was al gevonden! Tijdens die onderhandelingen hield Femke overigens als optie achter de hand om samen met de VVD, CDA, Christen Unie en D66 een kabinet te vormen! Het pluche had kennelijk zijn trekkracht in volle omvang uitgeoefend!

Paniek

Wederom onthullend is het verslag dat Femke doet van de paniek in de politieke top na de moord op Fortuyn in 2002. Premier Kok die zich opsluit in het Torentje op het Binnenhof. Bang voor een rechtse revolutie? Angst voor een lynchpartij zo vlak bij de plaats waar ooit de gebroeders De Witt werden afgeslacht door het Oranjegepeupel? Femke zelf duikt een week onder bij haar moeder in Naarden. Uiteindelijk bleef het bij een brandje in de parkeergarage onder het nabij gelegen Plein. Dat de politieke verhoudingen wel enigszins vertroebeld zijn, blijkt als korte tijd later in een kamerdebat Ferry Hoogendijk van de Lijst Pim Fortuyn een langslopende Femke Halsema toesist: “Wegwezen jij!”.

Duyvendak-affaire

Op twee punten blijft de terugblik van Femke op haar politieke carrière wat onder de maat. Ze beschrijft wel de affaire Duyvendak, die als kamerlid in 2008 aftrad nadat hij wat weinig spijt had betuigd over een radicale actie van milieu-activisten uit 1985. Het ging om een inbraak bij het Ministerie van Economische Zaken. De opstelling van Femke toen was uiterst legalistisch. Geen woord over wat de rechtse politieke tegenstanders in 1985 uitvraten. Het was immers de tijd van Thatcher, Reagan en Lubbers. Geen woord over de dood van kraker Hans Kok in een politiecel, over het neerslaan van de Britse mijnwerkersstaking, over het opblazen door de Franse geheime dienst van het Greenpeace-schip de Rainbow Warrior, over de 500 doden die in Zuid Afrika vielen bij zwarte protesten tegen het apartheidsregime.

Tegenstellingen

Ook niet helemaal compleet is haar verhaal over de vernieuwing van de koers van Groen Links in 2005. Met het boekwerk Vrijheid Eerlijk Delen werd een zogenoemde linksliberale koers voorgesteld. Met omarming van het marktdenken. Socialisatie en democratisering van banken, energiebedrijven, transportondernemingen, communicatiebedrijven en zorginstellingen verdwenen uit het perspectief. De tegenstelling arbeid-kapitaal werd vervangen door een tegenstelling insider-outsider. Jongeren werden tegenover ouderen gezet. Aan door strijd verworven voorzieningen zoals ontslagbescherming, AOW en pensioen, WW en uitkeringen, werd geknaagd. Er werd een anti-vakbondshouding aangemeten.
Nu was er wel enige reden om Groen Links te vernieuwen. De partij wilde maar niet groeien en de 'groenen' kwamen steeds meer te staan tegenover de 'socialen'. Femke Halsema dacht met enkele andere prominenten in de partij die tegenstelling te kunnen overstijgen met een 'vrijzinnig liberaal'' standpunt. Begrijpelijk was dit zeker. Maar de uitkomst was hoofdzakelijk anti-sociaal en zou vooral de oudere en ervaren linkse leden flink van de partij vervreemden. Dat effect krijgt in Pluche echt te weinig aandacht.

Vrijheden

Natuurlijk heeft Femke ook goeie dingen gedaan. Ze is altijd ferm blijven opkomen voor burgerlijke vrijheden, ook wanneer dat nodig was tegenover zogenaamde 'politiek correcte' cultuurrelativisten. En ze heeft zich ook altijd ingezet tegen westers militair optreden zoals in Afghanistan, al had haar verzet tegen deelname aan de Kunduz-missie best wel luider en publieker gekund.

Ondeugend

Tenslotte nog iets over het ondeugende in Pluche. De humor ontbreekt niet. Zo vertelt ze dat bij een bezoek aan De Telegraaf een redacteur haar zei dat áls haar foto in die krant kwam, altijd een foto werd gekozen waarop ze zo onvoordelig mogelijk uitkwam. En ze verhaalt hoe Raoul Heertje haar in een artikel laat zeggen: “Ik zit naast Sharon Dijksma en kijk uit op Hans Hillen en Jan Pronk. Na een week Den Haag word ik al hitsig van een goed doorbakken kaassoufflé”.
Als bij de kabinetsformatie in 2010 formateur Wallage haar toesnauwt dat ze haar mond moet houden, stuurt ze een sms'je naar Pechtold, die tegenover haar zit, met de boodschap: “Als W mij nog 1 keer zo afkat dan hang ik 'm aan zijn voeten uit het raam”. Best een komisch beeld.

Naschrift RL: Ten tijde van Femke Halsema's lidmaatschap van de Tweede Kamer, van 1998 tot 2011, was ik lid van de Haagse afdeling van Groen Links. Kort na de vervanging van Femke door Jolande Sap heb ik mijn lidmaatschap opgezegd vanwege het Kunduz-standpunt. Zie daarvoor: “Afscheid van Groen Links – www.grenzeloos.org – 27 maart 2011”.

Deze bespreking verscheen eerder op Solidariteit.