Na afloop klonken kreten van enthousiasme in de filmzaal van het Haagse theater Dakota. Kennelijk was Hidden Figures bij de kijkers goed in de smaak gevallen. Dat is niet verwonderlijk. Het is een ijzersterk verhaal met oersterke acteurs en actrices, vakkundig in beeld gebracht. De film is gemaakt voor 25 miljoen dollar en heeft wereldwijd inmiddels 230 miljoen dollar opgebracht, waarvan 170 miljoen in Amerika alleen al. Dat zegt zegt niet alles, maar zeker voor een film zonder blockbuster-pretenties toch wel iets. Een geslaagd project.

Apartheid en segregatie

Hidden Figures gaat over drie hoogbegaafde zwarte vrouwen in het Amerika van 1961. Zij werken als 'rekenaars' oftewel wiskundigen bij de NASA om de Amerikaanse ruimtevaart mogelijk te maken. Ze berekenen krachten waaraan raketten bloot komen te staan en de banen die ze bij hun vlucht beschrijven. De wereld bevindt zich op het hoogtepunt van de Koude Oorlog tussen Amerika en de Sovjet Unie. Kennedy en Chroetsjov staan als kemphanen tegenover elkaar. De ruimtevaart is één van de terreinen waarop ze elkaar proberen af te troeven. Knappe koppen, zoals de drie donkere dames, zijn meer dan welkom. Maarrr, in 1961 viert ook het racisme hoogtij. In Zuid Afrika is dan onder premier Hendrik Verwoerd het stemrecht voor kleurlingen net áfgeschaft. In Amerika heet de apartheid op dat moment 'segregatie' en is er strikte rassenscheiding tussen blank en zwart. Ten nadele van de zwarte Amerikanen, wel te verstaan. Er zijn aparte scholen, bibliotheken, toiletten en zelfs op de koffie-tafel staat een kan speciaal voor 'coloured people'. In  de stadsbussen is alleen achterin plaats voor hen. Daar komt nog bij dat in 1961 de vrouwenemancipatie ook nog niet erg ver gevorderd is. Zelfs bij de NASA, onder wetenschappers, is aanvankelijk de aanwezigheid van vrouwen bij stafvergaderingen taboe.

Meeslepend

De drie dames in Hidden Figures leggen zich bij dit alles niet zomaar neer. Ze komen op voor zichzelf. Eén van hen eist en krijgt toegang tot een blanke school. Nummer twee sleept een promotie tot teamleidster in de wacht. En voor de derde gaan op grond van haar inbreng uiteindelijk heel veel deuren open. De aanstaande teamleidster zegt tegen haar twee kinderen nadat ze zojuist een blanke bibliotheek zijn uitgezet: “Omdat het zo is, is het nog niet goed.” Ware woorden! Het tekent tevens de instelling van deze vrouwen. Soms voelen ze zich best zielig, maar ze laten het daar niet bij. Ze zetten zich in voor verandering en schuwen daarbij enige zwarte humor (in dit geval vol cynisme) niet. De film slaagt erin door uitstekend acteerwerk en door een mooie balans tussen scènes op het werk en thuis de kijker mee te sleuren in de gevoelens, gedachten en ervaringen van deze drie vrouwen. Toepasselijke muziek – zoals het liedje over Running tijdens het heen- en weer-rennen naar het toilet voor gekleurde vrouwen verderop – maakt dit netjes af.

Witte blik?

Is Hidden Figures een zwarte film? Het gaat bovenal over de positie van zwarte vrouwen, dat wel. De schrijfster van het boek over dit waargebeurde verhaal, Margot Lee Shattery, is eveneens een zwarte vrouw. De regisseur, Theodore Melfi, is een zwarte man. Zijn co-scenarioschrijfster, Allison Schroeder, is een blanke vrouw. De drie hoofdrolspeelsters zijn zwarte vrouwen: Taraji P. Henson (Katharine Johnson), Octavia Spencer (Dorothy Vaughan) en Janelle Monáe (Mary Jackson). Zij spelen de sterren van de hemel. Maar de blanke Kevin Kostner (Al Harrison), Kirsten Dunst (Vivian Mitchel) en Jim Parsons (Paul Stafford – in de tv-serie The Big Bang Theory in de rol van Sheldon Cooper) laten zich ook niet onbetuigd. In de Filmkrant wordt Hidden Figures besproken onder de vette kop “ZWARTE ERVARING, WITTE BLIK”. De recensent vind de film te hoopgevend, vriendelijk en gemoedelijk. De tegenwerking van de vrouwen wordt te zeer voorgesteld als iets van vroeger en de symbolen van het racisme (aparte toiletten e.d.) worden verward met de achterliggende ideologie. Ik vind dit tekort doen aan de strijdbaarheid van de betrokken dames. De film gaat niet over de keiharde strijd op alle fronten tegen het racisme, die mede op straat werd uitgevochten, maar bevat daar wel verwijzingen naar. Hij laat zien hoe een verderfelijke ideologie diep doordrong in het dagelijkse leven van drie vrouwen en hoe zij daartegen in verzet kwamen. De film doet dat méér dan zogezegd 'in het voorbijgaan'.

Vragen

Wat is een zwarte film? Een film met veel zwarte makers en spelers? Met alleen zwarte makers en spelers? Een film met veel of uitsluitend belangstelling voor onderwerpen en problemen die vooral of alleen (?) zwarte mensen raken? Bestaan zulke thema's? Onderdrukking, uitbuiting, discriminatie, armoe, eenzaamheid, jaloezie, verraad, vrede, liefde, vooruitgang, vrijheid zijn universele verschijnselen, ook al worden soms groepen mensen in bepaalde perioden op bepaalde plaatsen extra getroffen.

I am not your negro

Veel aandacht voor racisme op het witte doek is natuurlijk geen garantie voor het verdwijnen van dit fenomenen uit de maatschappij, maar het helpt wellicht toch een beetje. Zulke films jagen het bewustzijn aan. Wat dat betreft is het verheugend dat het aantal films waarin en waarbij zwarte mensen een belangrijke rol spelen dit jaar sterk is toegenomen. De onlangs met een Oscar bekroonde film Moonlight is daarvan een voorbeeld. De film Get Out schijnt een nog treffender teken te zijn. En nu draait dus Hidden Figures, naast films als Loving en United Kingdom, eveneens voorzien van een flinke zwarte cast en crew en een benadering die racisme onverbloemd aan de kaak stelt. Vol verwachting kijken we uit naar I Am Not Your Negro, naar een boek van James Baldwin over het racisme in Amerika. In de bioscoop vanaf 11 mei 2017. Gefilmd door de zwarte regisseur Raoul Peck die niet toevallig recent een documentaire over The Young Karl Marx heeft gemaakt. Een docu die later dit jaar in de filmhuizen te zien zal zijn.