Vanzelfsprekend toog ik ook dit jaar weer naar het Internationaal Film Festival Rotterdam (IFFR 2020). Samen met Arno, Lianne, Marlou. Matthijs, Simone en nog tienduizend anderen deden we de Volkskrantdag op 2 februari.

Dus marcheerden we van ’s ochtend tien tot ’s avonds tien langs route 17. Dat wil zeggen dat we in vijf Rotjeknorse bioscopen vijf van de pakweg 300 films aanschouwden. Poeh. Een hele zit. Maarrr … gelukkig waren de films die moeite waard. En tussenfilmse koffie, biertjes, kipsaté en goede gesprekken droegen mede bij aan een mooie dag.

Geen politiek perspectief

Dit 49^e IFFR kende weer vrij veel films van en over mensen van buiten de ‘westerse wereld’. Helemaal verwonderlijk is dit niet, want de festivalorganisatie is jaarlijks nadrukkelijk op zoek naar films “uit alle hoeken van de wereld”. Van de 21 door de Volkskrant geselecteerde films speelden er 7 in Afrika, Azië en Zuid Amerika, terwijl daarenboven drie films gingen over migranten uit die werelddelen die in het westen zijn aangeland. Verder viel me op dat er toch wel veel films een postmoderne tik hebben. Dat wil zeggen: ze gaan weliswaar over heel belangrijke zaken in het persoonlijke en alledaagse leven, maar bredere verbanden blijven meestal onbenoemd. De politieke dimensie ontbreekt. De politieke context en het politieke perspectief blijven buiten beeld. Mensen hebben wel idealen, maar maatschappijverandering, vakbonden en partijen komen er niet aan te pas. De topfilm van het festival Parasite uit Korea is misschien nog de meest politieke film. Die gaat in ieder geval over klassenstrijd, ook al wordt die dan tussen families uitgevochten. Mogelijk komt Les Misérables in aanmerking, die Franse film gaat immers over de jongerenrevolte in een arme Parijse buitenwijk. Maar ook in die film ontaardt de terechte frustratie in begrijpelijk maar doelloos geweld. Een bewust en georganiseerd streven naar een verbetering van de levensomstandigheden is alom afwezig.

Akelig

Van de films op route 17 komen er zeker enkele dit jaar nog op tv of in de bioscoop. We lopen de route langs.

Rocks ga ik niet nogmaals zien. Het is een akelige film. Niet slecht, maar akelig. Het gaat over een multiculturele meidengroep in Oost Londen. Rocks is een vijftienjarige nogal stevige dochter van een afwezige Haïtiaanse vader en een instabiele Nigeriaanse moeder. Als haar moeder verdwijnt, wil Rocks het samen met haar jongere broertje zelf zien te rooien. Dat is te veel verantwoordelijkheid. In een overlevingsmodus gaat ze liegen en bedriegen en besteelt ze een vriendin. Ze probeert met een grote bek overeind te blijven. Irritant en uitzichtloos. Na afloop van de film somberde iemand: “En dan moet het ergste nog komen: drugs, geweld, prostitutie…”. Inderdaad lijkt de les van deze film te zijn dat zonder een oplettende jeugdzorg jongeren zoals Rocks reddeloos verloren zijn.

Metaforen

Muidhond draait reeds in tal van filmhuizen. Deze Belgisch-Nederlandse film gaat over de 23-jarige Jonathan die worstelt met zijn pedofilie in het algemeen en zijn verliefdheid op zijn 9-jarige buurmeisje in het bijzonder. Een aandoenlijk verhaal. Verteld zonder de hysterie die vaak bij dit thema pleegt op te duiken. Volgens de Filmkrant “ietwat egaal”, maar maak een film over zo’n onderwerp maar eens spannender! Evengoed mooi gefilmd en goed geacteerd. Met best aardige metafore bijrollen voor de muidhond, een in een te klein aquarium opgesloten reuzenkarper, en voor Mickey de huishond, die getraind wordt om zijn verlangen naar hondenkoekjes te beheersen.

Weinig overtuigend

Lusala zal de bioscopen waarschijnlijk niet halen. Deze Keniaanse film ‘behandelt’ het trauma van een 18-jarige jongen, Lusala. Als kind heeft hij iets verschrikkelijks meegemaakt en de herinnering daaraan komt bij vlagen terug. Dat speelt hem steeds meer parten. Wie graag en passant meekijkt naar de rommelige markten van Naïrobi, met al zijn exotische kruiden en kleuren, die komt wel aan zijn of haar trekken. Verder is het geheel weinig overtuigend. Het was ook de enige film op route 17 die niet in de top-20 qua publieksvoorkeur zat. Rocks eindigde als nr.20, Muidhond als 17^e, Adam als 7^e en Antigone als nummer 4.Die top-20 werd overigens aangevoerd door Parasite. Onbetwist.

Zandkleurig licht

Adam speelt in Marokko. De koekjesbakster Abla en haar 8-jarige dochtertje Warda nemen de zwangere zwervende Samia in huis. Samia is ongehuwd en durft niet terug te gaan naar haar dorp voordat ze het kind waarvan ze moet bevallen, kwijt is door het ter adoptie aan te bieden. Abla probeert haar ervan te overtuigen het kind te houden. Omgekeerd probeert Samia om Abla, door een ongeluk weduwe geworden, weer aan de man te helpen. En dat allemaal in een warm en stoffig stadje met typische Marokkaanse steegjes, badend in een zandkleurig licht. Heel mooi op het bioscoopdoek geschilderd.

Hart en verstand

Antigone is een Canadese film over een 16-jarig meisje uit een Algerijns vluchtelingengezin. Bij een politie-actie wordt haar oudste broer doodgeschoten en haar jongste broer gearresteerd. Genoeg stof, zo lijkt het, voor een politiek correcte film over arme, eerlijke migranten als slachtoffer van racistisch politiegeweld. Maar filmmaakster Sophie Deraspe laat ons daarmee niet wegkomen. Ze zorgt voor balans: de broers waren bepaald geen lieverdjes, betrokken bij drugshandel. Antigone weet dat aanvankelijk niet en is woedend over de arrestatie van haar jongste broer. Haar familie is haar heilig en bij een bezoek aan de gevangenis neemt zij zijn plaats in zodat hij kan ontsnappen. Dan zit ze zelf vast, maar dat pikken haar vrienden en vriendinnen niet. Als ze bij een rechtszitting roept dat zij haar hart heeft laten spreken “Mon coeur me dit!”, slaat de vlam in de pan. Er komen demonstraties en overal worden haar portret en hartenkreet als graffiti gespoten. In wervelende video-clipachtige beelden zijn we daar getuige van. Uiteindelijk komt Antigone voor de keuze: vrijlating en burgerschap óf familie en uitwijzing. Regisseuse Sophie Deraspe maakt het daarbij de kijker niet gemakkelijk, ze blijft zoeken naar balans. Enerzijds krijg je sympathie voor ‘het hart’ van Antigone en haar familie-trouw, anderzijds komen ook de gevolgen aan bod. En daarmee de vraag of een rationeler en minder familie-cultuur-gebonden opstelling niet de voorkeur zou verdienen. Al met al is Antigone een boeiende en sterke film. Niet voor niets door Canada ingezonden met een Oscar-nominatie.

En nu op naar Movies that Matter (MtM 2020)

Nogal wat films die zijn vertoond tijdens het IFFR 2020 komen zeker in aanmerking voor reprise op het eerstvolgende filmfestival, dat van Movies that Matter (MtM 2020). Dat festival, gesponsord door Amnesty International, vindt plaats van vrijdag 20 t/m zaterdag 28 maart in en bij het Filmhuis Den Haag. Een festival over mensenrechten en duurzaamheid met negen dagen lang speelfilms, documentaires, debat en muziek. De IFFR-films die misstanden signaleren en aanklagen passen daar prima bij. Maar een klein beetje minder postmodernisme en een beetje meer aandacht voor de politieke dimensie, voor structurele verandering en verbetering, zou geen kwaad kunnen. Onder de voorwaarde natuurlijk dat niet gelijk de artistieke prestatie de nek wordt omgedraaid!