De nieuwe James Bond-film spettert weer van het witte doek. We kunnen ook zeggen spectert weer van het bioscoop-scherm. Net als in de allereerste Bond-film 'Dr. No' is de internationale misdaad-organisatie SPECTRE de hoofdvijand. Hoewel … daar valt wel wat meer over te zeggen. Want in de 24e Bond-film zit méér dan één rechtlijnig verhaal. Verrassend!

Wervelende actie

Vanzelfsprekend zit SPECTRE vol met wervelende actie. Aan stunts, gekke gadgets en spanning geen gebrek. En natuurlijk worden we weer getrakteerd op sterke mannen en mooie vrouwen op schitterende locaties. De openingsscène bij de Dag Der Doden in Mexico Stad is fenomenaal. Maar ook de acties in Rome, Tirol, Londen en de Sahara zijn oogverblindend. Dat is echter geen reden om de ogen ook daadwerkelijk te sluiten en niet te kijken naar een aantal opmerkelijke punten in de loop van het verhaal.

Meer diepgang

Al eerder kon je constateren dat sinds Daniel Craig de rol van James Bond speelt, de films zijn veranderd. Niet wat betreft de actie, maar wel wat betreft de inhoud.

Tot aan Craig waren de Bond-films simpel, recht-toe-recht-aan, eenzijdig pro-Engeland en pro-Amerika. Met Craig, vanaf Casino Royale (Bond-film nummer 21), hebben zowel 007 als de Bond-film meer diepgang gekregen. In Quantum of Solace (nummer 22), wordt zelfs een ronduit kritische toon tegenover de westerse grootmachten aangeslagen. Die film toont hoe in Bolivia de CIA en MI-6 direct betrokken zijn bij intriges tegen een democratisch gekozen linkse regering ten faveure van een maffiose multinational. De belangen van de Boliviaanse bevolking worden geofferd op het altaar van de vrije markt. Bond vindt dat eigenlijk maar niks. Hij wil dat spel niet (meer) meespelen.

Toch nog loyaal

Ook de daaropvolgende Skyfall (nummer 23) gaat niet over de strijd tegen het communisme of tegen een megalomane idioot die de wereld wil veroveren. Zelfs niet over de oorlog tegen het moslimterrorisme. Skyfall gaat over de perfiditeit van een geheime dienst. Het gaat over de smeerlapperij waar ex-agent John le Carré al zo vaak over schreef én die we ook in de Bourne-films tegenkomen. Het gaat over M, die als een monsterlijke moeder haar kinderen opoffert aan een gruwelijk lot. Zelf noemt ze dit eufemistisch 'opereren in de schaduwen van de werkelijkheid'. En dan gaat de film natuurlijk over de tomeloze wraak van één van die kinderen, Silva, die ooit het verraad van moeder M heeft overleefd. In Skyfall blijft Bond ondanks dat alles nog loyaal aan zijn 'dienst'.

Stap verder

SPECTRE gaat een stapje verder. James Bond keert zich nu tégen zijn eigen geheime dienst, MI-6. Of moet je zeggen dat MI-6 zich tegen James Bond keert?  Eigenlijk allebei. Want de nieuwe leider van de gefuseerde en gereorganiseerde Engelse geheime dienst wil af van al dat ouderwetse gedoe met geheime agenten, hun 'double O'-status en hun 'license to kill'. De nieuwe koers is gericht op het bereiken van een panopticum. Dat wil zeggen een situatie waarin alles van iedereen te allen tijde wordt gezien. De nieuwe baas is bereid daartoe een verbond aan te gaan met met een oude bekende: Blofeld. Die heeft zich sinds Dr. No ontwikkeld tot een informatie-kapitalist en terrorist, die met zijn SPECTRE controle over alles en iedereen nastreeft. De vergelijking van SPECTRE met de Amerikaanse geheime dienst NSA (National Security Agency) ligt voor het oprapen. En regisseur Sam Mendes heeft zijn sympathie voor Edward Snowden, de onthuller van de massale illegale inbreuk op de privacy van honderden miljoenen mensen, nooit onder stoelen of banken gestoken. Dus laat hij James Bond in verzet komen. Voor meer menselijke maat. Good old James keert zich derhalve tegen alle nieuwlichterij. Hij verafschuwt het massaal afluisteren, van grote afstand observeren en dan toeslaan met drones. En hij verlangt nette democratische besluitvorming. James houdt  vast aan zijn eigen klassieke werkwijze. Dus het persoonlijk opsporen en volgen van 'vijanden van de democratie' en die dan desnoods letterlijk eigenhandig omleggen. Een heftig conflict tussen 007 en de coalitie van de Engelse geheime dienst met de wereldwijde informatie-terrorist SPECTRE is het gevolg.

Vrouwvriendelijker vrijen

De toegenomen aandacht voor 'het persoonlijke' gaat in de film vrij ver. Zo ontdekken we dat de wrede misdadigheid van de leider van SPECTRE, Blofeld (gespeeld door Christopher Walz), is terug te voeren op een jeugdtrauma. Je kunt je afvragen of de jaloezie bij een stiefbroer op latere leeftijd nou echt diens meedogenloze criminele gedrag kan verklaren. Zouden onbegrensde hebzucht en een systeem dat dit toestaat, niet minstens zo belangrijk zijn?

Op een ander vlak is de 'vermenselijking' van James Bond eveneens opmerkelijk. Voor het eerst 'doet'  James het met een 'rijpere vrouw'. Lucia, gespeeld door Monica Belluci, is immers de vijftig gepasseerd. En verderop in de film, wanneer James weer met een jongere schoonheid optrekt, gebeurt ook iets bijzonders. Vroeger ging dat vrijwel altijd zo: James neukt een potje en klaar is James. Nu scheuren Madeleine, vertolkt door Léa Seydoux, en James aanvankelijk elkaar de kleren van het lijf, maar dan verstilt de vrijpartij en wordt bijna teder voortgezet. We krijgen er niet veel van te zien, maar het lijkt erop dat Bond op zijn ouwe dag wat vrouwvriendelijker gaat vrijen. We kijken uit naar Bond-film nummer 25!