Dancer in the Dark speelt in het Amerika van de zestiger jaren. Hoofdpersoon is Selma, een Tsjechische emigrante, moeder van een twaalfjarige zoon. Ze werkt in een gootsteenfabriek en klust ‘s avonds wat bij door speldjes op kaarten te steken. Ze spaart. Zelf bijna blind door een erfelijke ziekte wil ze haar eveneens erfelijk belaste zoon met een dure oog-operatie haar lot besparen. Het enige vertier dat ze zichzelf toestaat, is het meespelen in de musical The Sound of Music, in een uitvoering van de personeelsvereniging. Tijdens het werk in de grauwe en gevaarlijke fabriek glijdt ze soms weg in musical-dagdromen. De geluiden en bewegingen van machines en mensen vervloeien dan in muziek, zang en dans. De harde realiteit keert echter steeds weer terug. Zeker wanneer de buurman haar spaargeld steelt. Selma’s poging dat geld (voor haar zoon!) terug te krijgen loopt verschrikkelijk uit de hand. Uiteindelijk krijgt ze de doodstraf.

Dogma
Selma wordt gespeeld door de IJslandse zangeres Björk, die tevens de muziek voor de film maakte. Zij sleepte als en voor Dancer in the Dark de Gouden Palm in de wacht. Daar valt niets op af te dingen. Björk zet een overtuigende en intrigerende slovende moeder neer, die alles opoffert voor de redding van haar zoon. Maar ook de waardering voor regisseur Lars von Trier mag niet ontbreken. Hij maakte een boeiende en aangrijpende film. Hij ‘zondigt’ weliswaar tegen enkele regels van het, door hem zelf ooit voor film opgestelde, Dogma Manifest. Zo is het met honderd camera’s opnemen van scenes nauwelijks nog in overeenstemming met de door Dogma beleden ‘soberheid’. Maar het beste van Dogma is zonder meer overeind gebleven. Geen Hollywoodse opsmuk, superacties en technische trucages waar alles om draait, maar gewone mensen met een eenvoudig bestaan in het middelpunt. En ook de maatschappij-kritische ondertoon van Dogma is in Dancer in the Dark terug te vinden. Bijna achteloos klaagt de film aan: de uitbuiting, de onveiligheid en de rechteloosheid in de fabriek; het ontbreken van een goede (betaalbare!) gezondheidszorg; hypocriete medici; corrupte politie-agenten; communistenhaters; een falend juridisch systeem en de doodstraf. Geen echte Dogma-film? Prima! Zodra dogma’s, ‘eeuwige waarheden’, in de weg gaan zitten, kunnen ze beter worden opgeruimd.

Emotie
De musical-fragmenten spelen in Dancer in the Dark een bijzondere rol. Ooit schreef ik in een recensie van Evita over de musical: “...als het goed gebeurt, dan kan elk lied een gedicht zijn dat een venster opent op de ideeën, gevoelens en feiten achter de getoonde handelingen, belevenissen en verschijnselen.” Een dergelijk samenballende functie vervullen de stukjes musical in Dancer in the Dark niet. Het zijn zowel voor Selma als voor het publiek momenten van enige ontspanning. Niet van een volledige vlucht uit de realiteit, daarvoor speelt de handeling te veel door in de zang en dans. In Dancer in the Dark is de verhouding tussen de musical-gedeelten en de rest van de film meer die van het uitademen na het inademen. Selma heeft dat nodig en de toeschouwer ook, zeker naarmate de film vordert, al is het maar om niet te stikken in een steeds heviger beklemming. Want de emotie is hevig. Tegen het einde van de film werd het slikken en snotteren in de bioscoop hoorbaar. En zelfs uw recensent, die toch graag te boek staat als een bikkel, moest een traantje wegpinken. Voor Selma. Voor al die mensen, die praktisch nooit iemand kwaad doen. Die wat van hun leven proberen te maken, die wat voor anderen willen betekenen. Die het lijken te redden, maar toch kapot gemaakt