De overwinning van Geert Wilders laat zien hoe mainstream islamofobie en anti-migranten standpunten zijn in Nederland. Linkse partijen moeten zich nu richten op het opbouwen van echte oppositie.

Vorige week won de PVV het grootste aantal parlementszetels in de verkiezingen. Wilders staat internationaal bekend om zijn islamofobie en eisen zoals het sluiten van alle moskeeën in Nederland.

Cruciaal voor zijn overwinning is de radicalisering van voormalige aanhangers van de VVD. Zoals De Speld uitlegde, had de nieuwe leider van de VVD, Dilan Yesilgöz, een uitstekende campagne gevoerd...voor Wilders.

Rutte had de val van zijn eigen coalitieregering veroorzaakt door verdere beperkingen van de rechten van vluchtelingen te eisen die voor een deel van zijn coalitie onaanvaardbaar waren. De VVD hoopte dat de verkiezingen zouden worden gedomineerd door migratie en niet door andere dringende kwesties zoals de huizencrisis en de stijgende kosten van levensonderhoud.

Tijdens de campagne overdreef Yesilgöz het vermeende gemak waarmee vluchtelingen Nederland binnenkomen. De belangrijkste begunstigde van die tactiek was uiteindelijk de PVV, de politieke partij die anderhalf decennium lang haar politieke profiel heeft gebouwd op vijandigheid tegenover migranten.

De VVD verloor 10 zetels, waardoor ze 24 zetels overhielden. Van de nieuwe PVV-stemmers stemde één op de vier eerder op de VVD.

Net als veel van zijn kiezers is Wilders een product van het rechtse establishment. Begin jaren negentig werkte hij voor de VVD en in 1998 vertegenwoordigde hij de partij in het parlement. Hij schreef ook toespraken voor de toekomstige Eurocommissaris Frits Bolkestein, een pionier in de Nederlandse politiek met 'botsing der beschavingen'-retoriek met betrekking tot het Westen en moslimsamenlevingen.

Wilders verliet uiteindelijk de VVD in 2004, mede omdat die partij zich niet categorisch wilde verzetten tegen de toetreding van Turkije tot de Europese Unie.

Sinds de oprichting van de PVV in 2006 heeft Wilders een trouwe achterban opgebouwd; bijna 80 procent van de kiezers die bij de vorige landelijke verkiezingen op hem stemden, deed dat vorige maand weer. Hoewel de PVV vooral steun kreeg als oppositie tegen Rutte, is het belangrijk om te benadrukken dat Wilders geen politieke nieuwkomer is. Kiezers kwamen op voor een doorgewinterde politicus die al jaren consistent is in zijn belangrijkste standpunten. Zijn populariteit laat dan ook zien hoe mainstream islamofobie in Nederland is geworden.

Het verkiezingsprogramma van de PVV presenteerde de racistische en autoritaire standpunten die kenmerkend zijn voor de partij. De beloften varieerden van het kleinzielige, zoals intrekken van de excuses van de regering voor de rol die de Nederlandse staat heeft gespeeld in de slavernij, tot het deporteren van criminelen met een dubbele nationaliteit, de inzet van het leger tegen 'straattuig', en het sluiten van de grenzen voor vluchtelingen en het preventief arresteren van 'jihad-sympathisanten'. Bijzonder drastisch is Wilders' vasthoudendheid aan het standpunt 'geen islamitische scholen, Korans (in het PVV programma met een kleine letter geschreven) en moskeeën'.

Het is echter niet alleen racistische en xenofobe politiek die kiezers naar de PVV heeft getrokken. Wilders was oorspronkelijk een expliciet voorstander van neoliberaal economisch beleid, maar de afgelopen tien jaar deed zijn partij zich steeds meer voor als verdediger van de verzorgingsstaat. Het PVV-programma bevatte schijnbaar progressieve standpunten, zoals het verhogen van het minimumloon, het verlagen van de zorgkosten en het terugbrengen van de pensioenleeftijd van 67 naar 65 jaar.

Dergelijke retoriek wordt echter tegengesproken door de daden van de partij.

In zijn boek Marked for Death: Islam's War Against the West and Me (2012), beschrijft Wilders de rol van de PVV als het steunen van de bezuinigingsplannen van Rutte's eerste kabinet in ruil voor maatregelen om 'immigratie te beperken, criminaliteit terug te dringen, cultuurrelativisme tegen te gaan en aan te dringen op de integratie van immigranten'. In het parlement introduceerde de PVV een voorstel om collectieve arbeidsovereenkomsten niet langer bindend te maken en steunde ze verdere beperkingen van de toegang tot sociale zekerheid.

En dan hebben we het nog niet eens over het feit dat de PVV nu een regering wil vormen met de VVD ‒ de partij die de afgelopen tien jaar aan het hoofd stond van de regering bij de uitvoering van neoliberale maatregelen waartegen Wilders zegt zich te verzetten.

Hoewel een aanzienlijk deel van de kiezers van Wilders zeker extreemrechts aanhangen, is een deel van zijn aantrekkingskracht dat hij zich heeft kunnen voordoen als een oppositiekracht tegen een establishment dat ook linkse partijen zoals de Partij van de Arbeid omvat.

In een poging om zichzelf te presenteren als een legitieme partij die kan regeren, stapte de PvdA in 2012 in een coalitie onder leiding van Rutte nadat ze bijna 25 procent van de stemmen hadden behaald. De PvdA bleef ondanks de zeer impopulaire harde bezuinigingsmaatregelen die werden geïmplementeerd en ze stelde nu een voormalige minister in die regering kandidaat op de gezamenlijke GroenLinks-PvdA lijst.

Het resultaat was een bescheiden vooruitgang, vooral door stemmen uit het centrum en van andere linkse partijen, maar het trok nauwelijks nieuwe kiezers aan. Bij de verkiezingen vorige maand behaalden GroenLinks-PvdA 25 zetels en werden ze de op één na grootste partij, maar eindigden ver achter Wilders.

Een andere fout van delen van links Nederland is dat sociaal-economische kwesties als meer belangrijk worden gezien dan antiracisme en migrantenrechten. Echter, zoals de recente verkiezingen op dramatische wijze hebben laten zien, zijn dit doorslaggevende kwesties in de Nederlandse politiek.

Toen de verkiezingsoverwinning van Wilders bekend werd, vonden in sommige steden inderhaast georganiseerde protesten plaats. Een coalitie van progressieve groepen riep op tot een nationale demonstratie ter verdediging van burgerlijke vrijheden, vrijheid van godsdienst en mensenrechten. Zulke protesten zijn natuurlijk niet alleen belangrijk, maar ook urgent omdat ze het verzet tegen de agenda van Wilders zichtbaar maken en solidariteit tonen met groepen die bedreigd worden, vooral moslims.

Het geval van het Italië van Giorgia Meloni laat immers zien wat er kan gebeuren als extreemrechts aan de macht is; het kan delen van zijn retoriek matigen, maar het zal zijn autoritaire en nativistische project niet opgeven.

Maar protesten alleen zijn niet genoeg. Jarenlang heeft Wilders de mainstream naar rechts geduwd en kiezers naar zich toe getrokken. Links Nederland kan hier iets van leren; in plaats van rechts te paaien, moet het druk uitoefenen. De wederopbouw van een links dat effectief druk kan uitoefenen op het centrum en nieuwe aanhang kan winnen, zal een langetermijnproject moeten zijn.

Wat nu meer dan ooit nodig is, is een links dat zichzelf niet ziet als wachtend op deelname aan een regering, maar als een oppositiemacht.

Dit artikel stond op The New Arab. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.