Onrust rondom Jeugdzorg

Op 8 mei 2019 slaan ze alarm. Twee burgemeesters – Jan van Zanen (VVD) van Utrecht en Hubert Bruls (CDA) van Nijmegen – schrijven een Open Brief aan het volk van Nederland. Ze doen dit namens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Over de kosten van de Jeugdzorg en de Geestelijke Gezondheidszorg (ggz). ‘De forse tekorten hebben bij veel gemeentelijke bestuurders en ambtenaren tot onbegrip, frustratie en zelfs woede geleid.’ Ze dreigen het kabinet met het doorschuiven van de verantwoordelijkheid richting Rijk. Opmerkelijk, zeker gezien de politieke kleur – VVD en CDA – van deze heren.

Decentralisatie? Bezuiniging!

Op 1 januari 2015 werden de jeugdzorg, de maatschappelijke ondersteuning (WMO) en de ggz gedecentraliseerd. Dat wil zeggen: ze werden van het Rijk of regionale instanties (provincies en stadgewesten) overgeheveld naar de gemeenten in Nederland. Dat gebeurde in belangrijke mate op verzoek van die gemeenten. De gemeenten zouden de hulp en ondersteuning beter en goedkoper  kunnen leveren dan tot dan toe het geval was. Beter, want dichter bij de burger en goedkoper, nou ja, dat klinkt in ieder geval veelbelovend.

De decentralisatie van de jeugdzorg werd aan het begin van dit millenium (2003) aangekaart door de Operatie JONG onder leiding van Steven van Eijck (ex-Lijst Pim Fortuyn) in opdracht van het kabinet Balkenende II (VVD, CDA en D’66). Vervolgens werd een commissie ingesteld om die decentralisatie verder voor te bereiden. Dat werd de Commissie ‘Zorg om Jeugd’ onder leiding van René Paas (CDA; heden Commissaris van de Koning in Groningen). Lid van die commissie was o.a. de toenmalige Haagse wethouder Sander Dekker (VVD; heden minister voor Rechtsbescherming). De Commissie Paas kwam in 2009 met haar rapport en per 1 januari 2015 werd dus de jeugdzorg, samen met de WMO en de ggz gedecentraliseerd naar de gemeenten. Gedecentraliseerd? Beter en goedkoper? Al vanaf het begin was duidelijk dat hier sprake was van een ordinaire bezuiniging gelardeerd met de nodige onkunde. De decentralisatie werd al meteen opgezadeld met een bezuinigingsopdracht van 30%. Sander Dekker (VVD) was doof voor de waarschuwingen dat dit weleens onhaalbaar zou kunnen blijken en dat alleen al de overgang (transitie) van de jeugdzorg een enorme reorganisatie met zich zou meebrengen die zeker éxtra-geld zou kosten. En beter? Dichter bij de burger? In Den Haag werd de jeugdzorg al uiterst professioneel aangestuurd door een samenwerkingsverband met omliggende gemeenten in het Stadsgewest Haaglanden. Het was maar helemaal de vraag of het Haagse gemeentelijk apparaat de nieuwe verantwoordelijkheden aankon.

De tegenvallers

Uiteindelijk gingen er drie dingen mis:

  1. De transitie van de jeugdzorg bleek inderdaad een mega-operatie die flink wat extra geld en personele inzet vergde.
  2. De onzinnige verwachting dat (goedkopere!) preventie en ambulante hulp vrijwel altijd in de plaats konden komen van (duurdere) opvang en zware begeleiding, kwam niet uit.
  3. De behoefte aan zorg van jongeren, nam niet af, maar juist toe, met 12,1%. En daarmee de kosten. 

[Een intermezzo:

De aanloop naar de decentralisatie heb ik meegemaakt als beleidsmedewerker Jeugd bij de gemeente Den Haag ten tijde van wethouder Dekker (VVD). Persoonlijk had ik ernstige bedenkingen bij de voorgenomen operatie, omdat de zorg vanuit het Stadsgewest Haaglanden deskundig werd aangestuurd en vanwege de eerder genoemde financiële overwegingen: de kosten van de reorganisatie, de bezuinigingsopdracht  en de rijkrekenarij met preventie in plaats van opvang. Op een congres van werkers in de jeugdzorg moest ik echter loyaal het Haagse standpunt verwoorden. Dat deed ik: het kon allemaal beter en goedkoper bij de gemeente. Onze broek was niks te groot! Helaas haalde mijn uitdrukkelijke vermelding dat dit het officiële politieke Haagse standpunt was, NIET het verslag in het vakblad van jeugdwerkers. Daarin verscheen ik met een paginagrote foto bij een kop  die slechts triomfalisme uitademde.  Bij de eerstvolgende vergadering met vertegenwoordigers van het Stadsgewest en de randgemeenten werd ik derhalve, terecht, honend begroet als ‘grote-stads-imperialist’. Maar goed, de karavaan trok verder en de jeugdzorg werd gedecentraliseerd. Niet alles daarvan was ondeugdelijk. De vestiging van Bureaus Jeugdzorg in de stadsdelen bracht de hulpverlening inderdaad dichterbij de burger. Maar ondanks de inzet in de transitie van toppers uit het gemeentelijke ambtelijk apparaat kampt ook Den Haag nu met ernstige problemen bij de bekostiging. En dus niet als enige. Eén op de vijf gemeenten kampt met een tekort van meer dan 40%.

Nog even iets over de onkunde en het onbegrip van sommige bestuurders over wat er in het geding was: bij een werkbezoek aan een opvangproject werd me gevraagd of een meisje met pleinvrees niet een krantenwijkje kon nemen; dat deed zijn dochter ook… En Annemarie Jorritsma (VVD; toenmalig burgemeester van Almere) moet eens hebben uitgeroepen: ‘Zorg voor autisten? Kom maar op met die autisten! Dan gaan we lekker met ze voetballen!’] 

Verantwoordelijk

En nu zitten de gemeenten met de gebakken peren. Ze komen volgens eigen zeggen samen structureel 490 miljoen Euro tekort. Een gevolg van een beleid dat hun partijen (VVD en CDA)  inclusief de bezuinigingen zélf hebben ingezet. Hun vrienden in het huidige kabinet (VVD, CDA, D’66 en CU) hebben inmiddels 350 miljoen Euro voor dit jaar toegezegd en daarna 190 miljoen per jaar. Om de ergste nood te lenigen. Maar het is niet genoeg. Volgens de VNG is jaarlijks minimaal die 490 miljoen nodig. Anders lopen de Jeugdzorg en de ggz vast en kunnen de gemeenten de door VVD en CDA zo felbegeerde verantwoordelijkheid niet langer aan. Daar moet dus geld bij! 

Zorgwekkend

Minstens zo zorgwekkend (zorg-wekkend; een toepasselijk woord in dit verband) is de stijging van de hulpvraag van jongeren in Nederland. De toename is sinds 2015 dus 12,1%. Dat betekent dat momenteel één op de 10 jongeren jeugdzorg ontvangt. Dat zijn er 428.000! De toename betreft vooral  jongeren uit arme of eenoudergezinnen en jongeren met een migratie-achtergrond. Met recht kan de vraag worden opgeworpen of er geen fundamenteler veranderingen in deze maatschappij noodzakelijk zijn dan louter een uitbreiding van de zorg.

Soort artikel
Reactie van:

Gerrit Zeilemaker

ma, 05/13/2019 - 16:44

Niet alleen is Jeugdzorg gedecentraliseerd, maar nu moeten instellingen die deze zorg jarenlang geleverd hebben meedingen in een aanbesteding bij de gemeenten. In Noord-Holland heeft dit geleid tot een weigering van instellingen om dit op een koopje te doen, waarna de gemeenten moesten inbinden. Echter in Heerhugowaard werd een jeugdzorginstelling met buitengewoon kwetsbare jongeren 'onderboden' door een instelling uit Rotterdam, die in Noord-Holland nog vestigingen moest starten. Weg kennis, samenwerkingsverbanden, geschoold personeel en grote onrust onder de jongeren.
Maar nu bestaat dus het volgende; de jeugdzorg die gedecentraliseerd moest worden, wordt nu gedaan door een organisatie met (binnenkort) vestigingen door heel West Nederland. Decentraal wordt weer centraal.
Wat niemand tot mijn verbjistering heeft opgemerkt en aangekaart in 2015 is de volgende tegenstelling: de zorg werd gedecentraliseerd, maar de politie werd gecentraliseerd! In de trant van, de zorg willen we wel kwijt, maar de politie kunnen we goed gebrruiken.

Reactie van:

r.lubbersen

zo, 05/19/2019 - 13:16

Gerrit Zeilemaker geeft een welkome aanvulling: in hun neoliberale drift wilden VVD en CDA natuurlijk niet alleen bezuinigen, ook waar dat écht niet kon, maar tevens de zorg opengooien voor meer marktwerking. Het voorbeeld datn Gerrit geeft van de jeugdzorg in Noord-Holland spreekt wat dat betreft 'kapitalen'!

Reactie toevoegen

Plain text

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop