Waar gaat het heen met de SP?

Ron Blom - 

Op het negende SP-congres, op 18 december te Zwolle, staat de ideologische grondslag van de partij ter discussie. De nieuwe (concept-) visietekst Heel de mens, alterna­tie­ven voor 'Bruto­pia' zou het Handvest 2000, dat in 1991 werd vastgesteld, moeten vervan­gen. Omdat het zoals het heet 'zijn uiterste houdbaarheidsda­tum' nadert.

Minder concreet
Vergeleken met Handvest 2000 is Heel de mens een stuk minder concreet. Volgens Jan Marijnissen is dat logisch: 'Deze teksten zijn inherent aan een echt beginselprogramma. Onze tekst uit 1991 was toch meer een checklist voor een socialis­tisch Nederland.'
Volgens Heel de mens wordt de Nederlandse verzorgingsstaat omgebouwd tot een neoli­berale rompstaat, een zogeheten 'Brutopia'. Bij de realisering van een alternatief laat de partij zich nu leiden door drie centrale begrippen: menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit tussen mensen. Daarbij ziet de SP drie hoofdtaken voor zich­zelf wegge­legd: het formuleren van kritiek op de neoliberale we­reldorde, het voeren van strijd voor alternatieven en het discussiëren met iedereen die wil en durft na te denken over een betere wereld.
Handvest 2000 was veel concreter. Sociali­sering van de produktiemiddelen. Grote bedrijven en instellin­gen in gemeen­schapsbezit. Niet het maken van winst, maar behoeftevoorzie­ning dient het motief te zijn voor produktie. De noodzaak van economische planning werd genoemd. Het maximumsalaris mag niet meer dan het drievoudige bedragen van het minimum. Volks­verte­genwoordigers worden kandidaat gesteld door een maat­schappe­lijk verband, zoals een wijk, een bedrijf of een organisatie. In Heel de mens wordt nu gesteld: 'De parlementaire democratie is het beste middel om de wil van de bevolking tot uitdrukking te brengen'.

Reformisme
Het stuk is in enkele SP-afdelingen in de grote steden niet enthousiast ontvangen. Er is veel kritiek op het wollige taalgebruik: 'had ook een tekst van D'66 of PvdA kunnen zijn'. Gewezen wordt ook op het gebrek aan referen­ties aan het socia­lisme en het volledig ontbreken van concrete eisen, zoals socialisatie van de tweehonderd grootste bedrij­ven en de 32-urige werkweek met behoud van volledig loon. Het SP-partijbestuur zal de op- en aanmerkingen van de afdelingen verwerken in een tweede versie. Het congres van 18 december zal uiteindelijk de knoop doorhakken.
Veel van de kritiek van de SP-afdelingen op het nieuwe visiestuk is terecht. Bovendien maakt men het zichzelf wel erg gemakke­lijk door de ondergang van het 'reëel bestaande socia­lisme' te wijten aan 'gebrek aan democratie, aan star­heid, dirigisme en corruptie'. Wellicht is deze tekst deels bedoeld als openba­re afrekening met het maoïstische verleden van de SP, Marijnissen heeft zich ook in die zin uitgelaten, maar juist dan mag je van een organisatie die nog steeds een socia­listi­sche maat­schappij nastreeft (ook in het voorgestelde congresstuk) wel een wat uitge­breidere verklaring voor het stalinisme en maoïsme ver­wachten en komt de visie op het socialisme er wel erg bekaaid vanaf. Het lijkt soms alsof men terugverlangt naar de dagen van Joop den Uyl. Vergeleken met de koers van de huidige sociaal-democratie een verschil van dag en nacht, maar in essentie was ook de leiding van de PvdA in Den Uyls dagen niet bereid om een einde te maken aan het kapitalisme.
Volgens Gerrit Voerman, directeur van het Documen­tatiecentrum Politieke Partijen, maakt de partij 'een verge­lijk­baar proces door als de PvdA, hoewel de SP nog steeds een stuk linkser is. De huidige tijdgeest, waarbij partijen naar het midden zijn opgeschoven, heeft zijn uitwerking op de SP niet helemaal gemist'. Volgens Voerman is het 'in feite een reformistische partij gewor­den'.

Sympathiek, maar...
Menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit tussen mensen vormen voor de SP het fundament van een beschaaf­de samenleving en 'de kern van het socialisme'. Het zijn zeer sympathieke uitgangspunten, maar zodra het concreet wordt valt er ook meteen het een en ander op af te dingen.
De lofzang op de parlementaire democra­tie is al eerder genoemd, maar wat te denken van: 'We pleiten voor vergroting van de zeggenschap van de gekozen organen over de economie als zoda­nig én uitbreiding van de invloed van werknemers en hun vak­bonden in de bedrij­ven'. Maar de zeggen­schap over de bonden is meer en meer bij de leden weggehaald door een toplaag van bestuur­ders. Op het laatste SP-congres werd nog geprobeerd de partij een uitspraak te laten doen over de noodzaak van de opbouw van een strijdbare en democrati­sche vakbewe­ging. Met de meer dan 25.000 leden die de SP nu heeft, zou ze na­tuurlijk een heel effectieve bijdrage kunnen leveren aan de regeneratie van de Nederlandse vakbewe­ging. Helaas wees het congres het voorstel af. Bijna ouderwets klinkt de volgende zinsnede in de visietekst: 'De taken van ons leger dienen te worden beperkt tot de verdediging van het grondgebied'.

Karakterisering
Welke karakterisering moet je de SP na lezing van Heel de mens nu geven? Een links-reformistische partij, duidelijk radicaler dan de sterk naar rechts opgeschoven sociaal-democratie. In veel op­zichten lijkt ze op de voorlo­per van de PvdA, de Sociaal-Democratische ArbeidersPartij (SDAP) en de oude Communistische Partij Neder­land (CPN). Nationaal, een belangrijke rol wegleggend voor de staat, ondersteuning van het klassieke sociaal-democratische concept van een volksle­ger. Niet revolutionair, wel sprekend over het socialisme, maar dan vooral op zon- en feestdagen. Hoge verwachtingen van de electorale methode, vreedzame over­gang naar het socialisme enzovoort.
Ook als Heel de mens aange­no­men wordt blijft de SP interessant, zeker naarmate GroenLinks verder naar het rege­ringspluche opschuift. Het is een kleine massapartij die zich althans in vorm op het socialisme beroept. De verplichte afdracht van de vergoedingen van volksvertegenwoordigers is sympathiek. Uitlatingen van, bijvoorbeeld, de kersverse Europarlementariër Erik Meijer die 'de SP als ontmoe­tingsplek van socialisten' ziet, wijzen erop dat de SP wil werken aan de opbouw van een nieuwe linkse pool. En natuurlijk was ook het moedige stand­punt van de SP tegen de NAVO-bombardementen op Joegoslavië, waarbij men ze moeilijk het gebruikelijke populisme kon verwijten.
Het lijkt erop dat de SP zich nog sterker op de politieke kaart wil zetten. Door een onlangs geïntensiveerde ledenwerf­campagne, maar ook door het nieuwe visiepro­gramma te presen­teren als een uitnodiging aan de critici van het neoliberalisme om mee te denken en te werken aan het uitwerken van alterna­tieven voor 'Brutopia' en zich dus aan te sluiten bij de partij. Niemand kan nog voorbij gaan aan het groeiende belang van de SP. Maar, omgekeerd, zou de SP ook niet voorbij moeten gaan aan de kritiek van binnen en buiten de partij op Heel de mens.

Dossier

Reactie toevoegen

Plain text

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop