Reactionair?
Om met de laatste film, The Illusionist, te beginnen: die gaat over het afscheid van een voorbije tijd. Deze mooi getekende en stemmig gekleurde Franse film neemt ons mee naar het Schotse Edinburgh in 1960. We zien hoe een al wat oudere professioneel goochelaar optreedt voor steeds leger zalen. Zijn traditionele 'konijn uit de hoge hoed' trekt geen mensen meer naar het theater. Ze blijven liever thuis voor de buis. De televisie is immers binnen het bereik van 'de massa' gekomen en biedt vertier op de bank. En de jeugd geeft in die tijd bij het uitgaan de voorkeur aan optredens van de eerste rockbands. De teloorgang van de oude illusionist wordt in de film onderstreept door zijn relatie met een jonge vrouw. Hij onderhoudt haar, ze eten en wonen in één huis, maar het wordt nooit wat. Uiteindelijk kiest ze voor een jonge kerel.
Het verhaal voor The Illusionist is eind vijftiger jaren geschreven door de in 1982 overleden Franse regisseur Jaques Tati. Deze Tati vertolkte in zijn beroemdste films zelf de hoofdrol. In Les Vacances de Monsieur Hulot, in Mon Oncle en in Playtime speelt hij monsieur Hulot, een onhandige lange man met een te korte pantalon, vaak met pijp en hoedje, die verlegen op zijn voorvoeten opveert als hij zich voorstelt. In The Illusionist is een getekende Tati/Hulot de goochelaar. Ook de thematiek komt overeen met die van zijn films. Die stonden eveneens in het teken van de weemoed. Van een verlangen naar vroeger. Van vergane glorie. Tati stond sceptisch tegenover de techniek, de snelheid, de oppervlakkigheid, de onpersoonlijkheid en 'de kou' van de moderne tijd.
Is nostalgie per definitie reactionair? Wil Tati de klok terugdraaien? Hij maakt evengoed oude gewoontes en conventies belachelijk. Zoals het elkaar overdreven begroeten en het kletsen over niks. Maar hij koestert wel een soort van klein menselijk geluk tegenover de aanstormende Nieuwe Wereld van de Zakelijkheid. Legt hij de vinger op de zere plek van het modernisme? Of wil hij er niks van weten? Of ligt zijn waarheid meer in het midden en wil hij te midden van alle vooruitgang gewoon graag een warm plekje reserveren voor wat genegenheid en gezelligheid? De milde humor die door zijn films meandert, maakt het moeilijk om een definitief antwoord op deze vragen te vinden. Het zorgt ervoor dat The Illusionist behalve een visuele traktatie ook een intrigerend 'document' is geworden.

Opstand
In Toy Story 3 en in Shrek 4 Forever After is het tempo vergeleken met dat van The Illusionist duizelingwekkend. Modern dus. Maar toch niet zonder enige diepgang. En dat niet alleen omdat deze films in 3-D zijn geanimeerd. Dus met 3-D-bril driedimensionaal kunnen worden ervaren.
In Toy Story 3 wordt Andy volwassen. Hij neemt afscheid van zijn kindertijd en dus van zijn speelgoed. In het perspectief van de film is het net andersom en moet het speelgoed, onder leiding van cowboy Woody, zich losscheuren van Andy. Dat valt niet mee. Zeker niet als ze verzeild raken in een crèche met tamelijk losgeslagen kleuters waar een dictatoriale knuffelbeer de scepter zwaait.
Al gauw komt het speelgoed in opstand. Ondanks hartverwarmende solidariteit, moed en verstand dreigt de bevrijdingsstrijd te mislukken. Op het nippertje brengen de kleinste speeltjes, de drie-ogige Pizza Planet Aliens, redding! Het loopt goed af, maar niet zoetsappig. De valse beer krijgt een kans zijn leven te beteren, laat die lopen en eindigt als mascotte op de grill van een vrachtwagen. Het verzamelde speelgoed eindigt in de veilige handen van een lief klein meisje, Bonny, die een waardige opvolgster is van Andy. Het hergebruik kan beginnen: na de revolutie de duurzaamheid!
Een heerlijk verhaal met als meest kostelijke scènes de versiertoer van Ken en Barbie en de dans van Buzz Lightyear in 'Spaanse modus'.
Revolutionair?
Shrek Forever After is qua driedimensionaliteit nog oogstrelender dan Toy Story. Waarschijnlijk leent de volkomen verzonnen wereld van de oger Shrek zich nóg beter dan een crèche voor 3-D-animatie. Shrek neemt ook afscheid. Van zijn wilde haren wel te verstaan. Maar niet dan nadat hij nog één keer de beest, dus de oger, heeft uitgehangen. Niet dan nadat hij nog één keer de schrik aller medewezens is geweest. Shrek begint dus steeds meer te balen van zijn burgerlijk bestaantje. Keurig getrouwd, vrouwtje, kindertjes, luiers verschonen, lief en aardig, familiebezoek. Hij wil nog één keer knallen! Daarom verkoopt hij zijn ziel aan Repelsteeltje. Zo krijgt hij toegang tot een lekkere ruige parallelle wereld waar hij weer ouwerwets als man en monster tekeer kan gaan. Echter, in die wereld heerst Repelsteeltje als een wrede tiran en een weg terug is bijna onmogelijk. Shrek sluit zich aan bij een ondergrondse verzetsbeweging. Ondanks de steun van de ezel Donkey (stem van Eddie Murphy!) en de Gelaarsde Kat (stem van Antonio Banderas!) mislukt de revolutie.
Repelsteeltje blijft met behulp van een virtuoze Rattenvanger van Hamelen overeind. Bijna. Want dankzij de onbegrensde liefde van Shrek's vrouw Fiona stort uiteindelijk toch het duivelse rijk van Repelsteeltje ineen en kan Shrek terugkeren naar zijn luizige leventje. Hij weet nu wat hij het meest kan missen en verzoent zich met een toekomst als huispappa. Het ís een beetje ouwelullenmoraal, maar het wordt met zoveel knipogen omlijst dat het niet tegen de borst stuit.
Vergeleken met Toy Story is Shrek iets mooier, iets spannender en iets leuker. Qua inhoud wint Toy Story op punten. Opmerkelijk is het belang in beide films van 'samen strijden'!