Willen we een nieuwe vakbeweging die echt opkomt voor de belangen van de achterban, dan moeten we daar zelf voor zorgen. In de discussie over ‘De Nieuwe Vakbeweging’ is veel te leren van de ervaringen van actieve vakbondsafdelingen. Grenzeloos sprak Ger Geldhof, kaderlid bij het Gemeentelijk Vervoer Bedrijf in Amsterdam en lid van het hoofdbestuur van de Abvakabo, over de acties in het openbaar vervoer en de opbouw van een sterke vakbeweging.

‘Sinds we als GVB verzelfstandigd zijn en niet meer onder de gemeente CAO vallen, is het ons gelukt om elke keer betere CAO’s dan die van de gemeente binnen te halen. De enige reden waarom we dat kunnen bereiken is dat we sterk staan. Hier op de werkvloer hebben we een sterke vakbondsmacht en dat komt tot uiting in de onderhandelingen. En zo’n sterke vakbond draagt ook bij aan het functioneren van het bedrijf – de directie noemde de OR grappend wel eens de quality control. Dan loop je soms fouten van de directie recht te breien, vooral natuurlijk als die probeert beleid te formuleren zonder contact met mensen op de werkvloer. Wij betrekken de mensen om wie het gaat bij het formuleren van onze voorstellen, wij gaan naar afdelingen toe om met mensen te overleggen en organiseren hoorzittingen. Ons vertrekpunt in onderhandelingen met de bedrijfsleiding zijn de opvattingen die we daar horen, als mensen zeggen ‘niet doen’ is dat onze insteek in de onderhandelingen. De achterban betrekken is de sleutel. Natuurlijk wordt dat moeilijker als het om grotere groepen gaat, we hebben hier bijvoorbeeld zo’n 900 buschauffeurs, die roep je niet zomaar even samen. Dan zorgen we er in ieder geval voor met vertegenwoordigers van de verschillende vestigingen te spreken. Omdat we overal kaderleden hebben, weten wij beter dan de directie wat er speelt in het bedrijf.’

Toen de wet op de ondernemingsraden werd ingevoerd was die bedoeld om de invloed van de bonden in te perken. Maar jullie maken er juist gebruik van.
‘Ja, wij gebruiken alle mogelijkheden die de werkgever geeft. Als er iemand bij ons in de OR wil, moet die actief zijn als kaderlid, anders gebeurt het niet. OR leden moeten zich bereid verklaren dat de mening van de achterban het uitgangspunt van het beleid moet zijn. In vergaderingen van de leden en het vakbondskader worden de belangrijke besluiten genomen, dat is een enorme klus. Democratie is tijdrovend. Maar op die manier creëer je ook draagvlak voor je besluiten. We hebben op het moment 14 van de 21 zetels in de OR, een twee derde meerderheid. Als AbvaKabo FNV-fractie hebben we wel te maken met een ander bondje dat vooral aanhang heeft omdat hun contributie veel lager is - dat verleidt natuurlijk mensen met een kleine portemonnee. Maar de organisatiegraad bij ons ligt rond de tachtig procent, waarvan een groot deel voor onze rekening komt.

Toen we begonnen in de vakbond was er niks in het GVB, er waren een paar mensen die zeiden het personeel te vertegenwoordigen maar die hadden geen binding meer met de werknemers. Toen hebben we ideeën geformuleerd over het betrekken van onze achterban en het opleiden van mensen om actief te zijn in de bond. Zo zijn we langzaam gegroeid, zodra we iemand zagen die zich ergens boos over maakte over hoe het er in het bedrijf aan toeging, over de roosters of waardeloos materiaal of wat dan ook, dan probeerden we die er meteen bij te betrekken. Dat is continu werk, je moet de groep levend houden.’

Hoe reageert de werkgever daarop? Wat zijn hun tegen strategieën?
‘In 1996 kregen we een nieuwe algemeen directeur, een jonkheer. Die moest de arbeidsverhoudingen zogezegd ‘normaliseren’, oftewel: de bond een kopje kleiner maken. Voor die tijd stonden we al sterk maar ik moet zeggen, ik ben hem eeuwig dankbaar: ik ben toen de wet op de ondernemingsraden pas echt gaan napluizen en die biedt zoveel mogelijkheden, als je maar goed op de hoogte bent. Ik heb zo vaak discussies meegemaakt of we wel in de AbvaKabo FNV moesten blijven; dat was toch maar een rechts zooitje en wat moesten wij als arbeiders tussen al die ambtenaren? Maar zowel de vakbond als de OR moeten een stuk gereedschap zijn om de belangen van je achterban te verdedigen, waar je voor kiest is een tactische overweging. Een sterke vakbeweging is een democratische en strijdbare vakbeweging, dat is ook onze insteek in de vorming van ‘De Nieuwe Vakbeweging’.

Er is enige tijd geleden actie gevoerd door werknemers van het GVB en van het personeel van het openbaar vervoer in Den Haag en Rotterdam. Die acties liggen nu stil, waarom?
‘De acties zijn opgeschort, er is geen totaalakkoord. De minister had het OV in de drie grote steden een bezuiniging opgelegd van 120 miljoen die geleidelijk ingevoerd zou worden. Er is in de stadsregio Amsterdam met ingang van januari 2013 voor 100 buschauffeurs minder werk, er zijn 11 lijnen opgeheven, maar dat is veel minder erg dan we vreesden. Voor dit jaar is er 13 miljoen bezuinigd op het openbaar vervoer en de komende jaren zijn er meer bezuinigingen te verwachten. Voor de toekomst ligt nog niks vast, wij zijn nog steeds tegen die bezuiniging. Maar om eerlijk te zijn; we krijgen het niet voor elkaar, in Den Haag lopen we te pletter tegen de politieke onwil.

Sinds de jaren negentig wilde de landelijke politiek het OV in de grote steden al openbaar aanbesteden en in 2006 werd dat definitief doorgedrukt maar nog geen datum vastgesteld. Er kwam toen een voorstel dat als we eerst alleen de bus lieten aanbesteden, de aanbesteding van de tram uitgesteld zou worden. Dat wilden wij absoluut niet, wij stelden; ‘wij zijn één bedrijf’. In 2007 kwam de Europese verordening over openbaar vervoer, die hield in dat er aanbesteed moest worden. We hebben toen intensief contact gehad met de rapporteur voor Nederland Erik Meijer. Maar in de Europese Commissie weegt uiteindelijk de stem van Frankrijk en Duitsland het zwaarst en die verplichting tot aanbesteding kwam er. Er werd toen een uitzondering gemaakt voor het OV in de drie grote steden, onder andere met steun van de PVV. Die hadden daar nogal bizarre redenen voor: het ging hen niet om de aanbesteding zelf maar dat deze zou betekenen dat het OV in buitenlandse handen kwam en natuurlijk dat het een EU verdrag was. In oktober 2010 kwam er een nieuw kabinet, nadat wij in Amsterdam al de onderhandse gunning gekregen hadden: de minister had ons steeds voorgehouden dat de uitzondering wet zou worden. Maar de nieuwe regering zei; wij gaan gewoon aanbesteden en 120 miljoen bezuinigen.’

Volgens het kabinet zou dat geld hen vanzelf in de schoot vallen...
‘Ja, volgens hen zou door aanbesteding 120 miljoen vanzelf bezuinigd kunnen worden omdat daardoor het OV zogenaamd meer efficiënt zou worden. Oftewel; de minister stelde dat wij tientallen miljoenen verspillen. Maar volgens onderzoek is er misschien 20 miljoen te winnen door meer efficiëntie, 68 miljoen van het bedrag zou bespaard worden door het schrappen van lijnen en 32 miljoen door hogere prijzen. Het kan ook efficiënter, daar zijn we continue mee bezig. Maar het schrappen van lijnen en tariefsverhoging, dat was niet de afspraak. Aanbesteding maakt het niet efficiënter, door aanbesteding ontstaan er allerlei grote controlerende organen die na moeten gaan of er wel het beloofde product geleverd wordt. Dat is pas bureaucratisch. Dat heb je ook in de zorg.
De bezuinigingen die we nu op ons dak krijgen verwerken we zo goed mogelijk. Die honderd buschauffeurs hebben bijvoorbeeld een garantie dat ze niet gedwongen ontslagen worden en op vrijwillige basis krijgen ze ander werk.’

Hoe staat het met de bereidheid om opnieuw actie te voeren? Je zei net al dat jullie je kapot lopen op Den Haag en de acties dit jaar hadden ook geen aanzuigende werking.
‘We hebben verbinding gezocht met andere groepen maar het is niet gelukt. Het is nu relatief rustig, maar de toekomst is onzeker. De acties hebben mensen wel aan het denken gezet, er zijn nogal wat mensen in de drie vervoersbedrijven die zich ontzettend belazerd voelen door de PVV. Die stonden zogenaamd aan onze kant maar ze hebben gewoon koehandel met ons gepleegd in de onderhandelingen met het CDA en de VVD die wel wilden aanbesteden. Bij ons in Amsterdam is de bond er niet zwakker uitgekomen. En een sterke bond zal ook in de toekomst hard nodig zijn. Een bedrijf kan de aanbesteding alleen maar winnen door op arbeidskosten te bezuinigen, een bus kost nu eenmaal een bus, een liter benzine een liter benzine, welk bedrijf het ook is. In het begin van 2015 moet de aanbesteding afgerond zijn. Tot die tijd kan het kabinet nog vallen... We hebben er werk van gemaakt om oppositiepartijen zich uit te laten spreken voor een regeling die onderhands gunnen mogelijk maakt, daarom hadden we ook zo vaak parlementsleden als sprekers op onze acties. Laten ze zich maar aan hun woord houden.’

robmarijnissen[at]grenzeloos.org