#metoo een keerpunt: het gaat om macht

De aanklachten tegen Harvey Weinstein leidden tot een wereldwijde golf van aanklachten vanwege seksuele intimidatie. Deze beweging, want zo kunnen we het wel noemen, maakt duidelijk hoe veel seksuele intimidatie (verkrachting, aanranding, ongewenste intimiteiten, ongewenste seksuele toespelingen) voorkomt en hoe structureel het is. Het markeert ook een keerpunt in de discussie over seksueel geweld in allerlei vormen.

De afgelopen jaren werd die discussie steeds meer gevoerd in culturele termen en met een sterke anti-islamitische grondslag. ‘Wij’: witte Nederlanders uit de joods christelijke traditie en beïnvloed door de verlichting hebben respect voor vrouwen en voor de homoseksuele medemens. En tegenover dat ‘wij’ staan ‘zij’: de buitenlanders, de migranten, de moslims, met hun achterlijke cultuur, hun onderdrukking van vrouwen en afkeer van homoseksualiteit. Vanuit uiterst rechts won die benadering steeds meer terrein, hoe sterk de door uiterst rechts gemobiliseerde meute met hun ‘er moet een piemel in’ steeds weer het tegendeel bewees.

De zaak Harvey Weinstein en de vergelijkbare gevallen die sindsdien in de publiciteit kwamen laten een heel ander beeld zien. Hier gaat het niet om mannen met een ‘niet westerse’ achtergrond, maar om mannen met macht. En in onze samenleving zijn dat vrijwel altijd witte ‘westerse’ mannen. Macht is in deze het sleutelbegrip. En daarbij gaat het er niet alleen om dat mannen met macht zich ongestraft allerlei zaken kunnen permitteren, maar vooral om het gebruik van (allerlei vormen van) seksuele intimidatie als middel bij het uitoefenen van macht, als machtsmiddel.

Weinstein en soortgelijken zijn vooral mannen geobsedeerd door macht. Om het plat te zeggen: als Weinstein (alleen) een seksverslaafde was had hij genoeg dollars om met betaalde seks aan zijn gerief te komen. Maar daar ging het hem niet om. Het ging hem er om zijn slachtoffers te laten merken dat hoe succesvol ze ook waren ze uiteindelijk toch maar een vrouw waren, en afhankelijk van een man als hij die hun carrière kon maken of breken.

Dat zien we ook bij de Nederlandse voorbeelden die nu naar buiten komen. Ik had nooit gedacht dat leraren op een theaterschool tot de machtigen der aarde behoren. Maar inmiddels weet ik beter. Het blijkt dat, althans op de theaterscholen in Amsterdam en Arnhem, docenten een vrijwel onbeperkte macht hadden om in hun eentje en zonder objectieve criteria of een second opinion hun leerlingen te beoordelen, en dat die laatsten dus volledig aan de grillen van de maestro waren overgeleverd. Dat is natuurlijk de kater op het spek binden. Zo veel ongecontroleerde macht is vragen om misbruik daarvan.

Allerlei rechtse commentatoren die zich de afgelopen jaren ingespannen hebben om het beeld van de beschaafde ‘wij’ ten opzichte van de onbeschaafde ‘zij’ neer te zetten zijn natuurlijk verre van gelukkig met het doorbreken van dat beeld door #wetoo. Zo omschrijft Elif Isitman op Elsevier #metoo als hysterisch (de geëigende term om vrouwelijke emoties af te doen), stelt dat het werkelijke probleem van seksueel geweld er door overschaduwd wordt en maakt zich er vooral zorgen over dat het allemaal verwarrend is voor mannen. Sylvain Ephimenco betoogt op Trouw dat #metoo karikaturaal is en dat: ‘Het overgrote deel van de mannen - ikzelf, mijn vader, mijn broer, mijn schoonzoon, om wat te noemen - zich niet herkennen in een al te generaliserende en weinig genuanceerde benadering.’ Wat hem betreft moeten we het dan ook maar weer snel hebben over de ontvoerde schoolmeisjes uit Nigeria, de terroristen van Islamitische Staat en de aanrandingen op Oudejaarsavond 2015 in Keulen.

Van Marianne Zwagerman uit de stal van Geen stijl hoorde ik op radio 1 tot mijn verrassing een ander geluid. Zij bekende dat toen ze directeur was bij de Telegraaf en er bleek dat een van de chefs een affaire had met een vrouwelijke stagiaire zij akkoord was gegaan met het ontslag van de stagiaire. Als verweer voerde Zwagerman aan dat ze toen de enige vrouw in de directie was en dat je dan wel erg onder druk staat.

Seksueel geweld en seksuele intimidatie in al  zijn vormen gedijt het beste in hiërarchische en gesloten organisaties, waar de macht ongelijk is verdeeld. Het opheffen van die machtsongelijkheid is dan ook een belangrijk element in het bestrijden van dergelijke praktijken.

Maar, leidt het zo de nadruk leggen op de rol van macht bij allerlei vormen van seksuele intimidatie niet tot het ontkennen of bagatelliseren van seksuele intimidatie door groepen die juist van macht uitgesloten zijn? Ontken je daarmee niet het bestaan van groepen jongeren (vaak, maar niet uitsluitend) met een migranten achtergrond die op straat en in het uitgaansleven vrouwen en meisjes het leven zuur maken met seksistische opmerkingen en handelingen?

Nee, in tegendeel. Maar ook dat gedrag is  beter dan met culturele termen te verklaren met een analyse die uit gaat van machtsstructuren. Jongeren die bijvoorbeeld door discriminatie op basis van hun migratie-achtergrond gemarginaliseerd worden en over vrijwel geen machtsinstrumenten beschikken om zich materieel , maar ook moreel staande te houden, grijpen naar die machtsinstrumenten die hen nog wel ter beschikking staan: groepsvorming en gezamenlijk afgeven op een groep die in ieder geval in één opzicht zwakker staat. Ook gemarginaliseerde en gedepriveerde jongens zijn tenminste nog jongens en geen meiden of vrouwen. Ook hier is seksuele intimidatie vooral een middel om macht te ervaren.

Het is hetzelfde mechanisme als het racisme in de witte onderklasse, of het onderlinge racisme van verschillende etnische minderheden ten opzichte van elkaar. Het besef weinig of geen macht en aanzien te hebben, maar in ieder geval ‘beter’ te zijn dan ‘zij’.

Ook daar is de beste remedie de strijd  tegen ongelijkheid, voor tegenmacht en voor werkelijke democratie en transparantie. #metoo levert daar een belangrijke bijdrage aan. 

Soort artikel

Reactie toevoegen

Plain text

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop