In de pensioendiscussie van de afgelopen weken ben ik meermalen geconfronteerd met de vraag: Waarom wordt er toch zo gemorreld aan ons pensioenstelsel? Het is toch het beste van de wereld?

En inderdaad, algemeen en internationaal wordt erkend dat ons huidige pensioensysteem echt één van de beste ter wereld is. Natuurlijk zijn er aanpassingen en verbeteringen mogelijk, bijvoorbeeld om weer te kunnen indexeren en voor zzp’ers, maar ‘door de bank genomen’ voldoet het bestaande collectieve en solidaire stelsel. Waarom dan toch al dat gedoe?

Waarom dat tegen elkaar opzetten van jongeren en ouderen? Waarom die bangmakerij over betaalbaarheid in de toekomst? Waarom die roep om fundamentele veranderingen? En waarom die massale druk op mensen om in te stemmen met een akkoord dat behalve op verslechteringen slechts uitzicht biedt op verdere aantasting van de harde kern van het huidige solidaire stelsel?

Piketty

Mijn inziens is dat alles niet te begrijpen, als niet in ogenschouw wordt genomen dat er gigantische belangen in het spel zijn. En dat er vijanden zijn die naar hún kansen kijken. In het geval van de pensioenen gaat het om een pot waarin de gezamenlijke fondsen zo’n 1.500 miljard euro aan vermogen bezitten. Opgebouwd uit de inleg van de werknemers en het beleggen daarvan. Een buit waar banken en verzekeraars verlekkerd naar loeren. In een meer individualistisch systeem met private potjes krijgen zij een grotere kans om contracten af te sluiten en daar hun voordeel uit te halen. Daarom willen zij de bestaande regelingen openbreken.

En zij beschikken over de middelen om hun zin door te drijven. Banken en verzekeraars kunnen hun positie en hun kapitaal inzetten om media en politici te beïnvloeden. Dat gaat niet alleen op voor de kwestie hoe het pensioen te regelen. Banken en verzekeraars, meer in het algemeen multinationals, beheren gigantische kapitalen waarmee zij een enorme invloed kunnen uitoefenen. Invloed op beleid en informatievoorziening die rationaliteit en humaniteit tot zwakke schaduwen maken. Vrije meningsvorming komt daarbij mede in het gedrang.

Piketty heeft niet alleen bewezen dat het verschil tussen arm en rijk steeds groter wordt, hij heeft ook aangegeven dat de toenemende concentratie van rijkdom een ernstige bedreiging vormt voor de democratie. Nieuwsverschaffing en besluitvorming staan dan in dienst van één enkel hoofddoel: winstmaximalisatie. Om de rijken nóg rijker te maken. Redelijkheid en menselijkheid leggen het af in dat kapitalistische wereldbeeld en die werkelijkheid.

'Enterprise Value'

Maar hoe groot is nu die macht van die banken, verzekeraars en multinationals? Groot! Om een indruk te krijgen, heb ik een klein onderzoekje gedaan naar het bezit van enkele grote spelers op de wereldmarkt. Daarvoor heb ik gekeken naar de ‘marktwaarde’ van die ondernemingen: de Enterprise Value (EV). Zo te vinden op internet. Gezien de aanleiding tot dit speurtochtje begon ik bij enkele Nederlandse banken en verzekeraars:

Aegon blijkt dan een relatief ‘kleine jongen’ met een EV van 10.000.000.000 dollar (10 miljard)

ING is al een stuk groter met een EV van 70.000.000.000 dollar.

ABNAMRO staat voor 2019 met 82.000.000.000 op de rol.

Van oorsprong Nederlandse bedrijven die geen direct belang hebben in de pensioendiscussie, maar wel de werkwijze en denkwijze van het kapitalistische bestel schragen, zijn onder andere:

KPN met een EV van 20 miljard dollar, dus 20.000.000.000.

Philips komt op 40.000.000.000 dollar.

Unilever op 190.000.000.000.

Shell staat in 2019 wat Enterprise Value betreft op 339.000.000.000 dollar.

Samen zorgen alleen al deze zeven bedrijven voor een kapitaal van ruim driekwart triljard (751.000.000.000 dollar).

Voedsel en ontspanning

Kijken we iets meer over de grens en zijn we geïnteresseerd in eten en drinken, dan ontmoeten we:

Starbuck met een EV van 91.000.000.000 dollar.

McDonald met een marktwaarde van 165.000.000.000 dollar.

Coca Cola goed voor 226.000.000.000 dollar.

Wil je de calorieën van deze giganten er weer af lopen, dan kom je bij:

Adidas met een EV van 59.000.000.000 dollar.

Nike met een waarde van 97.000.000.000 dollar.

Vind je een buikje geen probleem en lees je liever een boek, dan kun je terecht bij:

Amazon, goed voor 389.000.000.000 dollar.

Ga je graag naar de film? Kan ook! Bij de Walt Disney Company zit je bij één op de drie films op de eerste rij.

Disney, ter waarde van 317.000.000.000 dollar.

Extra large

Dat is nog bijna niks vergeleken met de toppers in de informatietechnologie:

Apple met een EV van 667.000.000.000 dollar.

Microsoft voor 991.000.000.000.

Voor uitstapjes moet nog altijd de tank worden gevuld. Nou, dat kan dus bij Shell, maar ook bij:

Chevron voor 258.000.000.000 dollar.

Exxon Mobil voor 358.000.000.000.

Aramco met een EV van 2 triljoen dollar. Dat is een 2 met twaalf nullen: 2.000.000.000.000.

De laatste oliemaatschappij is uit Saudi Arabië en wordt beschouwd als de grootste particuliere onderneming ter wereld en een belangrijke medefinancier van ultraorthodoxe islamisten en van de smerige oorlog in Jemen.

Oorlogsindustrie

Andere wapenfabrikanten laten zich natuurlijk ook niet onbetuigd en beschikken eveneens over aanzienlijke middelen:

Raytheon Technologies met 54.000.000.000 dollar.

Northrop Grumman met 68.000.000 dollar.

Airbus met 109.000.000.000 dollar, als Europese vliegtuigbouwer en wapenleverancier.

Boeing met 216.000.000.000 zag zijn marktwaarde de afgelopen drie jaar ondanks ‘enige problemen’ verdubbelen.

Balans

Dit overzicht is vanzelfsprekend lang niet volledig en misschien zijn er betere ‘indicatoren’ om de rijkdom van mega-concerns in kaart te brengen. Het maakt in ieder geval duidelijk dat er op deze aardkloot een bijna waanzinnige opeenhoping van kapitaal heeft plaatsgevonden. Een kracht met een geweldige gulzigheid, een kracht die naar zijn aard nietsontziend en bijna onstuitbaar is. Een vijand waar de wereldbevolking als het gaat om inkomen (pensioenen!), vrede, klimaat en zeggenschap nog een hele kluif aan heeft.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Solidariteit.