Argentinië en de volgende mondiale financiële crisis

Wat is er aan de hand in Argentinië? Wat gaat er waarschijnlijk gebeuren? En wat hebben de gebeurtenissen in Argentinië te maken met de dalende prijzen van financiële activa - dat wil zeggen aandelen, valuta's, derivaten, grondstoffen futures, onroerend goed prijzen, et cetera - die nu ook wereldwijd aan de gang zijn? [leestijd 12 minuten] Op 12 augustus 2019 zijn de financiële markten in Argentinië ingestort. De beurs kromp 38% in één dag tijd. De munt, de Peso, daalde 20% na eerst een daling van 30% en herstelde zich pas tot 20% toen de centrale bank van Argentinië haar rente verhoogde met 75%. Let vervolgens op de obligatiekoersen, zowel die van de overheid als van bedrijven, en vooral de obligaties die in dollars worden verhandeld die de afgelopen jaren in Argentinië een enorme vlucht hebben genomen, die nu ook in een vrije val terecht zijn gekomen. De crash op 12 augustus in Argentijnse aandelen, peso, obligatierentes, enzovoort waren het gevolg van de voorverkiezing voor het presidentschap op 11 augustus. Deze verkiezing was een vooruitblik op de algemene verkiezingen die in oktober zullen plaatsvinden. Macri 1), de huidige president, een zakenman wiens verkiezing in 2015 werd gesteund door Amerikaanse belangen, verloor zwaar van zijn uitdager, Alberto Fernandez. Fernandez kreeg 48% van de stemmen; Macri slechts 32%. Een kloof die waarschijnlijk onoverkomelijk is voor Macri. Het is nu bijna zeker dat Macri in oktober gaat verliezen. Dat vooruitzicht heeft mondiale bankiers en beleggers behoorlijk ongerust gemaakt. Want Fernandez is verbonden aan de Kirchner-regering die voorafgaand aan Macri van 2002 tot 2015, aan het bewind was en weigerde Amerikaanse hedgefondsen en andere beleggers, de exorbitante rentevoeten voor Argentijnse obligaties te betalen die ze sinds de laatste crisis in 2001-02 eisen. De Amerikaanse media en zakelijke pers lieten op 12 augustus diepe verwarring blijken over de politieke resultaten van het weekend. Ze kunnen in de eerste plaats gewoon niet begrijpen hoe Macri het zo slecht heeft kunnen doen. Zoals de ‘pratende koppen’ zeggen: ‘Macri heeft de economie op orde gebracht’ 2), waarom verloor hij zo zwaar van Fernandez? Maar de verbijsterde 'pratende hoofden' in de Amerikaanse media hoefden alleen maar naar de feiten te kijken: de inflatie bedraagt 56% per jaar, een van de hoogste ter wereld. De experts zeggen dat Macri het goed heeft gedaan, door de inflatie in 2018 te laten dalen van 70% naar 56%. Maar de jaarlijkse inflatie - of die nu 56% of 70% is - heeft het reële inkomen van werknemers en kleine bedrijven verwoest 3). De peso is nu ook al 2 jaar ingestort en is gedaald van een wisselkoers van ongeveer 16 peso’s voor één VS-dollar in 2017 naar 52 pesos voor 1 dollar, terwijl op 12 augustus een dieptepunt werd bereikt van 60 peso’s voor 1 dollar. Die val zal de komende weken vrijwel zeker doorgaan. En met de ineenstorting van de peso met 20% afgelopen weekend, zal de inflatie nu nog sneller toenemen. Voeg daaraan toe dat de Argentijnse reële economie zich in een depressie bevindt en de afgelopen vier kwartalen gemiddeld met meer dan 5% is gekrompen, waarbij de werkloosheid officieel boven de 10% ligt en waarschijnlijk veel hoger. De productie is de afgelopen 12 maanden met bijna 10% gedaald, en de industriële productie met het dubbele, ongeveer 20%. Met andere woorden, de levensstandaard is sterk gedaald als gevolg van zowel de zich versnellende inflatie als het chronische verlies van banen voor de overgrote meerderheid van de werknemers en kleine bedrijven sinds Macri in 2015 aantrad en zijn door het IMF geëiste bezuinigingshervormingen uitvoert. Die bezuinigingen omvatten onder meer het verlagen van de pensioenen, het schrappen van banen bij de overheid, het verhogen van de kosten van het huishouden (transport, energie, water) en het afschaffen van subsidies. Een derde van alle huishoudens in Argentinië leeft nu officieel in armoede. Is het dan een wonder dat Argentijnen in de voorverkiezingen hun ontevredenheid hebben laten blijken? Amerikaanse zakelijke media en experts kiezen er natuurlijk niet voor om te kijken naar deze menselijke kosten van het neoliberale beleid en de consequenties van de bezuinigingen voor Argentinië. Voor hen gaat het erom of Argentinië zijn schulden aan de internationale bankiers blijft aflossen en of de aandelenmarkt in Argentinië, de Merval, vermogenswinsten blijft genereren voor beleggers. Maar heeft Argentinië recent geen recordlening van $ 56 miljard ontvangen van het IMF? Stimuleert dat de economie niet? Nee, dat is niet zo, omdat die $ 56 miljard niet de reële economie ingaat. Waar gaat de IMF-lening van $ 56 miljard naartoe? Het gaat direct naar het betalen van de schuld die Argentinië heeft bij wereldwijde bankiers en investeerders, inclusief de ‘aasgierkapitalistische’ hedgefondsen die Macri in 2015 verwelkomde na zijn aantreden. Het IMF geeft een land nooit geld om zijn reële economie te stimuleren. Precies het tegenovergestelde. Het verstrekt leningen op voorwaarde dat het land bezuinigingsmaatregelen introduceert die de overheidsuitgaven verminderen of belastingen verhogen, die tot gevolg hebben dat de reële economie vertraagt en krimpt. De verbetering van de reële economie is niet het doel van het IMF. Het IMF zegt officieel dat het geld leent om de munt van een land te helpen stabiliseren. Vertaald betekent dit echter lenen met dien verstande dat het land eerst buitenlandse investeerders betaalt aan wie het geld verschuldigd is. IMF-leningen worden zelfs nooit rechtstreeks naar het land geleid. De IMF-lening gaat rechtstreeks naar het betalen van hoofdsom en rente aan de investeringsbanken, hedgefondsen en miljardairs ‘aasgierkapitalisten’ waar het land schulden bij had. Het IMF betaalt hen en stuurt vervolgens de 'rekening' naar het land waarvan ze de uitstaande internationale schulden hebben betaald, voor terugbetaling - dat wil zeggen betaling van de hoofdsom en rente over de schuld die het nu aan het IMF verschuldigd is in plaats van aan de particuliere investeerders. De schuldbetalingen door Argentinië worden gedaan met het geld dat wordt opgebracht door de bezuinigingsprogramma's, dus door de werknemers en de reële economie. Het IMF is dus de verzamelaar van grote financiële middelen en draagt de schulden van de balansen van de particuliere investeerders en bankiers over naar haar eigen IMF-balans. Het IMF heeft Argentinië onlangs het grootste bedrag geleend dat het ooit aan een land heeft geleend, 56 miljard dollar 4). Maar het was niet de eerste keer dat het dit deed. In 2001, gevangen in een recessie die zijn oorsprong had in de VS, kon Argentinië geen rente betalen op de schuld van 100 miljard dollar die het aan het einde van de jaren 90 bij particuliere investeerders had opgelopen. Het IMF stapte in en deed zijn plicht. Het leende Argentinië geld om de particuliere investeerders te redden. Maar sommigen van hen - geleid door het hedgefonds van de Amerikaanse miljardair Paul Singer – vonden dat de IMF-lening hen niet genoeg betaalde. Singer en zijn consortium van hedgefondsen bleven eisen dat Argentinië meer zou betalen. Het geschil duurde tot 2015, toen de regering Macri aan de macht kwam na verkiezingen waarin hij financiële en andere steun kreeg van de regering-Obama in het belang van Singer en zijn vrienden. Het eerste wat Macri deed toen hij aantrad was Singer en vrienden het volledige bedrag betalen dat ze sinds 2001 eisten. Waar kwam het geld daarvoor vandaan? Van het IMF natuurlijk dat Argentinië de 56 miljard dollar leende. De uitbetaling opende ook de deur voor Macri en zijn zakenvrienden om meer particuliere leningen van Amerikaanse investeerders te krijgen. Ze reisden onmiddellijk naar New York, ontmoetten Amerikaanse bankiers en kwamen terug met een zak vol particuliere leningen. Met andere woorden, ze hebben meer schulden van particuliere beleggers op zich genomen na het 'lenen' van het IMF om de oude particuliere hedgefondsenschulden af te lossen. Dus hoe komt het dat Macri - met grote leningen van niet alleen het IMF, maar ook van New Yorkse bankiers - de Argentijnse reële economie de afgelopen vier jaar niet op de been kon krijgen? Het IMF-geld ging rechtstreeks naar de hedgefondsen en de aasgieren. Maar waar is het nieuwe privégeld gebleven? Het ging zeker niet naar de reële economie, dat wil zeggen investeringen, banen, consumptie, en dus het bbp. Waarschijnlijk is het gedeeltelijk afgeroomd door Macri en zijn vrienden. De rest ging naar de financiële markten in Argentinië, de VS of Europa. Ondanks de bijna 100 miljard dollar aan kapitaal verstrekt door het IMF en de New Yorkse investeerders, heeft de Argentijnse economie slecht gepresteerd sinds Macri aantrad. In 2016 kromp de Argentijnse economie. Ze herstelde kort en licht van de recessie in 2017. Maar in 2018-19 is ze opnieuw in een recessie terechtgekomen, dit keer nog dieper nu de munt is ingestort, van 16 peso’s voor 1 dollar tot meer dan 50 peso’s voor 1 dollar met een verdere daling in het vooruitzicht. De leningen die sinds 2015 zijn afgesloten bij investeerders in New York, zijn bovendien voor het grootste gedeelte afgesloten in Amerikaanse dollars. Argentinië heeft hiermee een van de slechtste  private obligatieschulden ter wereld. Dat wil zeggen dat als de dollar in waarde stijgt, de kosten voor het betalen van die schuld ook stijgen (tegen een peso die als maar in waarde daalt ten opzichte van de dollar). Niet alleen het vooruitzicht op wanbetaling van de 56 miljard IMF-schuld in de nabije toekomst is nu aan het toenemen, maar ook het wanbetalingrisico van de bedrijfsschulden stijgt. De waarde van een in dollars uitgegeven obligatie daalde in een week van 77 cent naar 58 cent ten opzichte van de dollar. Met andere woorden: faillissementen liggen op de loer, zowel bij de overheid als bij particulieren. De snelle ineenstorting van de peso heeft ook andere bijkomende negatieve effecten die de crisis in het land versterken. Dat werkt zo: als als de waarde van een munt daalt ten opzichte van de dollar, vindt er een kapitaalvlucht vanuit het land plaats. Dat vermindert de investeringen in het land, wat op zijn beurt de recessie en ontslagen nog verergert. Om de kapitaalvlucht vanuit het land te vertragen, verhoogt de centrale bank de rente doorgaans dramatisch. De referentierentevoet van de centrale bank van Argentinië is nu maar liefs 75%. Stijgende binnenlandse rentetarieven vertragen de reële economie verder. Op zijn beurt leidt de vertragende reële economie ertoe dat de binnenlandse aandelen- en obligatiemarkten verder instorten – de in depressie verkerende reële economie heeft haar weerslag op de financiële sector die nog onstabieler wordt waardoor de deflatie van de financiële activa nog meer wordt gestimuleerd. Met andere woorden er ontstaat een negatief feedback-effect tussen alle financiële markten in het land, een effect dat de beschikbaarheid van krediet in zijn algemeenheid opdroogt, waardoor meer ontslagen en een diepere depressie ontstaat. Dat is wat er nu gebeurt in Argentinië. Maar Argentinië is slechts een intens voorbeeld van de wereldwijde daling van de markten voor financiële activa. En in die zin kan de huidige financiële- en economische ineenstorting van Argentinië de voorbode zijn van zaken die binnenkort komen. De aandelenmarkten in de VS en andere ‘opkomende markten’ zijn sinds begin augustus sterk gekrompen. De daling van de Amerikaanse aandelenmarkten met 20% -30% afgelopen november-december 2018 is hervat. We zien de gebeurtenissen van november tot december 2018 overal weer op duiken. De krimp van de aandelenmarkt in 2018 werd tijdelijk gestopt door de Amerikaanse centrale bank, de Fed, die eind december capituleerde voor Trump en andere financiële belangen, die van de bank eisten te stoppen met het verhogen van de rentetarieven. De Fed stopte in januari 2019 met het verhogen van de rentetarieven en zowel de financiële markten van de VS als van opkomende markten kregen hun verliezen terug in het eerste kwartaal van 2019. Het ophanden zijnde akkoord tussen de VS-China en het hervatten van de onderhandelingen tussen februari en mei 2019 hielpen om de verliezen op de aandelenmarkt van 2018 te herstellen. Maar er waren twee gebeurtenissen eind juli-begin augustus 2019 die ertoe hebben geleid dat aandelen- en andere financiële markten hun terugvaltraject van afgelopen november-december 2018 hebben hervat: de Amerikaanse Federal Reserve verlaagde de rente op 28 juli met slechts een klein percentage van 0,25% op het moment dat de financiële markten meer agressieve actie van de Fed verwachten; en Trump verzette een dag later het vooruitzicht op een handelsovereenkomst met China door meer importtarieven te heffen op 300 miljard dollar aan invoer uit China. Voeg aan deze twee gebeurtenissen de opkomst van Boris Johnson als de nieuwe Britse premier en de nu bijna zekere 'harde Brexit' na oktober 2019, toe; en de voortdurende stroom bewijzen dat de Duitse en Italiaanse banken steeds meer in moeilijkheden verkeren; en centrale banken over de hele wereld in een 'race naar beneden' om hun binnenlandse rentetarieven te verlagen om daarmee hun muntwisselkoersen te verlagen om de export te stimuleren op het moment dat de wereldhandel stagneert – die nu met slechts 0,5% per jaar groeit en die op het punt staat om voor de eerste keer te krimpen sinds de jaren 1930. Samen hebben al deze actuele gebeurtenissen zich erin vertaald dat beleggers over de hele wereld hun aandelen en andere financiële activa verkopen en het geld naar ‘veilige havens’ leiden, zoals Amerikaanse schatkistpapieren, de Japanse Yen en goud. Het economische wanbeheer van Argentinië door Macri vond plaats in de context van een wereldwijde deflatie van financiële activa die de crisis in Argentinië alleen maar verergert - en maakt het steeds moeilijker voor Argentinië er mee om te gaan, ondanks de record IMF-lening van 56 miljard dollar. De tekenen zijn duidelijk. De wereldeconomie staat op het punt van een potentiële deflatie van de marktwaarde van financiële activa zoals die sinds 2008 niet meer is waargenomen. Het is nog niet helemaal zover, maar het gaat nu duidelijk in die richting. Niet alleen zijn de aandelenkoersen wereldwijd in slechts enkele weken fors gekrompen, maar ook andere financiële marktprijzen: de rente op staatsobligaties daalt overal in de ontwikkelde economieën snel. Wereldwijd leveren nu meer dan 15 biljoen dollar aan obligaties negatieve rentes op. Biljoenen euro-obligaties bevinden zich nu in negatief vaarwater, alleen al het laatste jaar is dit met meer dan een biljoen dollar gestegen, inclusief in Duitsland, en blijven verder dalen. De waarde van munten krimpt ook overal (waardoor de waarde van de Amerikaanse dollar stijgt). De prijzen van onroerend goed beginnen te dalen. Wereldwijde olie-futures, een financieel activa, zijn opnieuw met 20% gedaald, van 75 dollar per vat tot 50 dollar per vat en kunnen binnenkort onder de 50 dollar dalen. Hetzelfde geldt voor veel andere grondstoffen. De prijzen van financiële activa lopen over de hele linie leeg en beleggers dumpen ze en zetten ze om in contant geld, dat is een zeker teken van een aankomende wereldwijde recessie. Wat in prijs stijgt, zijn de ‘veilige havens’ waar het geld in stroomt: goud, de Yen, Amerikaanse schatkistpapieren, luxewoningen in geselecteerde markten in de geavanceerde economieën, kunstwerken en zelfs cryptovaluta’s. De kosten voor het verzekeren van obligaties met kredietverzuimderivaten (CDS) zijn ook sterk gestegen. In Argentinië zijn de CDS-kosten verhoogd naar 38 dollar voor elke 100 dollar aan Argentijnse schuld en dat komt bovenop de reguliere hoofdsom en rentebetalingen. Maar Argentinië is slechts het 'worst case'-scenario van deze wereldwijde deflatie van financiële activa. De prijzen voor financiële activa lopen momenteel sneller en dieper leeg dan elders. Het is gewoon het slechtste geval van een meer algemeen scenario dat wereldwijd opduikt. Wereldwijde handelsvolumes zijn al ingestort en een recessie in de wereldeconomie zal noodzakelijkerwijs volgen. De wereldwijde productie bevindt zich al in een recessie. En een wereldwijde recessie morgen zal de huidige recessie van Argentinië vandaag alleen maar verergeren. Argentinië is nu waarschijnlijk een voorbode van de dingen die komen gaan, dat wil zeggen de kanarie in de kolenmijn van de wereldeconomie en het slachtoffer van een wereldwijde depressie 'made in the USA' veroorzaakt door Trump’s handelsbeleid en het Amerikaanse monetaire beleid. Natuurlijk kan de economische crisis van Argentinië niet uitsluitend worden verklaard door het beleid van de Amerikaanse overheid. Macri's bezuinigingen en het opnieuw aangaan van leningen van buitenlandse beleggers en de IMF-leningen sinds 2015 zijn ook verantwoordelijk. En het recente bezuinigingsbeleid van Macri om die schuld af te betalen door meer pensioenen, sociale subsidies te verlagen en hogere energiekosten en belastingen op huishoudens te heffen, heeft aanzienlijk bijgedragen aan de huidige crisis in Argentinië. Maar ook die schuld en bezuinigingen zijn te herleiden tot Amerikaanse aasgierkapitalisten en hun vrienden in het IMF en onder bankiers in New York.

Noten:

*1) In Argentinië is Macri sedert 2015 bezig de neoliberale schoktherapie van het IMF uit te voeren, leidend tot de ineenstorting van de Argentijnse economie, zie J. Ghosh. *2) Het eerste dat Macri deed was de kapitaalcontroles onder Kirchner afschaffen dit maakte de omvangrijke kapitaalvlucht in dollars mogelijk die de Argentijnse financiële markten op dit moment doet instorten (bron). *3) Er is sprake van een ernstige voedselcrisis en een noodprogramma is opgestart, de verpaupering is zo groot dat 14, 3 miljoen Argentijnen onder de armoedegrens leven, zie bron. (*4) De achtergronden van deze IMF-lening (schuldenaflossing, geen monetaire reserves) en haar gevolgen (economische en sociale crisis) die het multinationals mogelijk maakt de Argentijnse plantages, mijnen en olievelden toe te eigenen, worden door Eric Toussaint geschetst in een recent interview. Dit stuk verscheen op 13 augustus op het blog van Jack Rasmus en werd door H. van Maasakker vertaald en van noten voorzien voor Globalinfo. Dit is een geredigeerde versie van die vertaling.

Soort artikel

Add new comment

Plain text

  • Allowed HTML tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.
  • Lines and paragraphs break automatically.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop