Met de val van Suharto veranderde er veel in Indonesië, maar veel ook niet. Er kwam een nieuwe president, eerst de Suharto-adept Habibi en na de verkiezing van het nieuwe parlement Wahid. Er ontstond veel meer ruimte voor links, maar het staatsapparaat van de nieuwe orde bleef intact. Dat is niet zomaar een burgerlijk staatsapparaat benadrukt Lane, maar ‘een gigantische conglomeraat van (zaken)lieden en militairen, gericht op het ophalen van belasting en steekpenningen in het hele eilandenrijk. Er zijn geen wetten en regels in Indonesië, de staatsmachine kan volstrekt willekeurig opereren.’ President Wahid heeft er nauwelijks greep op.
Wie controleert dat apparaat dan wel? Lane: ‘De afgelopen twaalf maanden is er een groeiende eenheid ontstaan tussen Golkar (de politieke partij van Suharto), de legertop en een deel van de partij van vice-president Megawati. Terwijl zij er op uit zijn Wahid af te zetten, zie je dat er al een campagne wordt opgestart tegen Megawati, en de corruptie van haar man. In de pers wordt nu betoogd dat er dan een vice-president uit Golkar moet komen. Als Megawati eenmaal aan de macht is, willen ze hetzelfde met haar doen als met Wahid. Dan is de weg weer vrij voor Golkar.’

Manoeuvreren, manoeuvreren
Hoe verweert Wahid zich hier tegen? ‘Door te manoeuvreren, zoals hij altijd politiek bedrijft door te manoeuvreren’, antwoord Lane. ‘Wahid is de kleinzoon van de oprichter van de grootste (rechtse) moslimorganisatie, maar politiek kan je hem omschrijven als een bourgeois-liberaal. Zijn presidentschap heeft hij te danken aan het feit dat de ene kandidaat (Habibi) door zijn banden met Suharto onaanvaardbaar was, terwijl de rechtse moslimpartijen Megawati niet wilden steunen omdat ze vrouw is. Door slim te manoeuvreren heeft Wahid dat spel gewonnen. Hij is gekozen met steun van de rechtervleugel van het parlement die hem nu weer kwijt wil.’
‘Wahid staat voor iets wat in een derde wereldland in crisis onmogelijk is’, gaat Lane verder: ‘een stabiele burgerlijke democratie met minimale repressie. Zodra de formele rechten die bij een parlementaire democratie horen ingevoerd worden, komt de massa van de arbeiders en boeren de straat op voor hun belangen. En dat is precies waar Wahid als de dood voor is. Hij wil geen massamobilisaties, ook niet van zijn eigen achterban. Het enige wat hem dus rest zijn politieke manoeuvres. Maar dat zal hem niet redden’.
Over Megawati is Lane uiterst negatief. ‘Toen zij in de tachtiger jaren in het parlement zat, kwam er geen kritiek op Suharto over haar lippen.’ In de jaren negentig werd zij door delen van haar partij naar voren geschoven als vertegenwoordigster van de zakenelites in de provincie die hun positie bedreigd zagen door het kapitaal uit Jakarta. ‘Haar opvattingen sporen voor 99% met die van elite’, stelt Lane. ‘Het is een zeer autoritair leidster, en zeker geen democrate.’

Ruimte op links
De belangrijkste verandering sinds de val van Suharto is de toegenomen ruimte voor links en de massabeweging. Het aantal vakbonden is explosief gegroeid, en in boekwinkels in het hele land vind je nu boeken van Marx, Lenin, Mao en Trotsky. Wahid heeft zich uitgesproken tegen het communisten-verbod, en ofschoon hij daarvoor in het parlement geen steun kreeg wordt marxistische literatuur nu gedoogd.
Nog dreigender voor het apparaat zijn de aanhoudende acties. ‘Er worden demonstraties georganiseerd; misstanden komen in de pers; mensen stappen naar de rechter, ook al is er een minimale kans dat ze in het gelijk worden gesteld’, stelt Lane. ‘Daar houdt rechts Wahid voor verantwoordelijk en daarom willen ze van hem af.’

Rechtvaardige prins
De massabeweging groeit en is strijdbaar, maar heeft één belangrijke beperking, volgens Lane. ‘Ze blijft de oplossing van de crisis verwachten van de politici. Ze zijn op zoek naar een “rechtvaardige prins”. Onder de bevolking heerst het idee dat de bestaande politiek ‘shit’ is, maar wat ontbreekt is de opvatting dat als de politici het niet doen zíj het zelf moeten doen. Die sprong in klassenbewustzijn ontbreekt.’
‘Mensen als Wahid en Megawati hebben een grote aanhang. Zo’n één of twee miljoen mensen adoreren Wahid, en hetzelfde geldt voor Megawati. Maar dat verandert snel, grotendeels dankzij de interventies van de democratische volkspartij PRD. De PRD richt zich met name op de basis van de partij van Wahid om die er van te overtuigen dat manoeuvreren niet genoeg is, dat hij moet vechten om de terugkeer van de nieuwe orde te voorkomen. Nu al breken delen van de partijen van Wahid en Megawati met hun leiding en komen onder de invloed van de PRD.’
‘Als er nu ook nog een dramatische verslechtering van de economische situatie plaatsvindt - en die is op termijn onvermijdelijk - dan kan dat heel snel gaan’, vat Lane de situatie samen. ‘De objectieve voorwaarden voor een revolutionaire crisis rijpen. Heel veel zal afhangen van het vermogen van de PRD om leiding te geven.’

Vragen over tactiek
Denkt Lane echt dat het de PRD kan lukken binnen een enkel jaar hegemonie te winnen over de massabeweging? De PRD is nu nog een groep van enkele honderden, vooral jonge studenten. Zelfs de veel bredere Coalitie tegen de Nieuwe Orde die de PRD heeft opgebouwd weet hoogstens 15.000 mensen te mobiliseren - van de miljoen of anderhalf miljoen die voor Wahid op de bres gaan. Toch lijkt Lane er van overtuigd dat de PRD als winnaar uit de bus zal komen.
Evenmin twijfelt Lane over de tactiek die de PRD heeft gekozen: steun aan Wahid als dé centrale as van haar huidige politieke campagne. De kleinere linkse groepen (zoals de PDS, die enkele maanden geleden van de PRD afsplitste) die de PRD verwijten de ene kapitalistische politicus tegen de andere kapitalistische politici te ondersteunen, schrijft hij af als zonder invloed of betekenis. Wahid is evenmin een tegenstander van het IMF of het neoliberalisme als Megawati of Golkar, geeft hij toe. Maar de honderdduizenden mensen die de straat op gaan om Wahid te verdedigen keren zich uiteindelijk zeker tegen het kapitalisme. ‘De politieke crisis wordt steeds dieper, terwijl geen van de burgerlijke politici in staat is om ook maar het begin van een oplossing aan te dragen.’
De PRD eist nieuwe parlementsverkiezingen. Rechts, en met name Golkar is daar rabiaat tegen. ‘Logisch’ zegt Lane. ‘Bij de vorige verkiezingen kreeg Golkar nog 30%, maar die waren dan ook georganiseerd toen Golkar nog aan de macht was. Zonder fraude en intimidatie zullen ze nu niet verder dan een procent of tien komen. Wahid is ook voor nieuwe parlementsverkiezingen, maar die zullen er alleen komen als ze door werkelijke massamobilisaties worden afgedwongen.’ Ook na de eventuele val van Wahid blijft de eis van verkiezingen relevant’.

Solidariteit
De Indonesische revolutie kan niet overwinnen zonder internationale solidariteit, stelt Lane. De krachten van de nieuwe orde zien de PRD als bedreigend. Haar kantoren worden aangevallen, haar kaderleden worden ontvoerd en verdwijnen, terwijl Suharto’s folteraars en de moordenaars van Oost-Timor vrij rondlopen. Een forse internationale campagne tegen de repressie en de onschendbaarheid is broodnodig.

Indonesia Huis (020-7774949, indonesia.house@xs4all.nl) functioneert als centrum voor verschillende groepen in Nederland die zich met Indonesië bezig houden. Zij zijn een campagne begonnen voor de vervolging van Indonesische mensenrechtenschenders. Veel nieuws over Indonesië is via ASIET (asiet@asiet.org.au of www.asiet.org.au) te krijgen.

Max Lane is voorzitter van ASIET (Australian Solidarity with Indonesia and East Timor), lid van de leiding van de Australische Democratische Socialistische Partij.