Enigszins onwennig en met zichtbaar misnoegen lijken de vakbondsleiders de onderhandelingstafel voor het spreekwoordelijke sinaasappelkistje te verruilen. Mensen als De Waal en Terpstra zouden het liefst zo snel mogelijk weer gaan praten met het kabinet, denkt Lot van Baaren, kaderlid van ABVAKABO en actief voor de SAP. ‘Als kritische vakbondsleden kennen we onze pappenheimers. Na de grote demonstratie van 2 oktober wil de vakbondsleiding volgens mij zo snel mogelijk weer terugkeren aan de overlegtafel. Ik denk dat ze het laten aankomen op het verlossende woord van de werkgevers, die misschien gaan aandringen op het versoepelen van de voorgenomen maatregelen. Ja, het kabinet heeft hen in die zin rechts ingehaald.’
Landelijke staking
Geen vrolijk perspectief voor gewone vakbondsleden, en alle andere mensen in Nederland die de dupe dreigen te worden van de bezuinigingsdrift van Balkenende 2. Toch denkt Van Baaren niet dat de huidige mobilisaties een verloren zaak zijn. Dat er nu al gesproken wordt over versoepeling van de maatregelen rond het prepensioen en de VUT, hoe mager ook, laat volgens haar zien dat actievoeren iets oplevert. ‘Je moet zoiets niet wegpoetsen. Mensen achterin de vijftig hebben daar hun verdere leven plezier van. Maar natuurlijk is er nog veel meer te winnen. Uiteindelijk moet het hele kabinet weg. Daarom is het belangrijk om nu al acties te plannen voor na 2 oktober.’ In verschillende sectoren, waaronder het openbaar vervoer, staan stakingen en werkonderbrekingen op het programma. Van Baaren hoopt ook het eerder geopperde voorstel van een landelijke staking weer op de agenda te krijgen. ‘Daarbij moeten we proberen de acties van de vakbonden breder te trekken. Dus niet alleen opkomen voor WW en prepensioen, maar ook voor verbeteringen op het gebied van wonen, onderwijs of bijvoorbeeld de ziektekostenvergoeding.’
Dwingende acties
Een eerste poging om de vakbondsacties te verbreden vindt plaats op 2 oktober. Platform Keer het Tij organiseert dan voorafgaand aan het grote protest van FNV, CNV en De Unie een demonstratie tegen Balkenende. Op die manier kunnen naast werknemers ook groepen als uitkeringsgerechtigden, studenten, huurders en ouderen laten zien dat ze genoeg hebben van dit kabinet, legt René Danen van Keer het Tij uit. ‘Heel veel mensen lopen al tegen de buurman over Balkenende te kankeren. Nu komt het erop aan dat zichtbaar te maken op straat. Een grote demonstratie kan het politieke klimaat beïnvloeden. En dat is hoog nodig, want op dit moment lijkt het wel alsof er in Nederland slechts twee stromingen bestaan: rechts en nog rechtser.’ Het initiatief is nadrukkelijk niet tegen de vakbonden gericht, maar als aanvulling op hun acties. De demonstratie van Keer het Tij zal zich dan ook aansluiten bij het vakbondsprotest.
Hoe belangrijk 2 oktober ook wordt, het kan slechts het begin zijn van een echte hete herfst. Danen hekelt de opstelling van de vakbonden die hun achterban weliswaar oproepen op 2 oktober te komen demonstreren, maar vervolgens de door het kabinet voorgestelde maatregelen willen repareren in de CAO's. ‘Dan ga je er dus van uit dat het een verloren zaak is. Dat is volgens mij heel dom.’ Het einddoel is voor Danen niet minder dan het kabinet weg te krijgen, én het politieke klimaat in Nederland te veranderen. Voor dat laatste is Keer het Tij tenslotte opgericht. Om zoiets te bereiken is meer nodig dan een grote demonstratie. ‘Dwingende acties’ moeten volgen, denkt Danen. ‘Niet alleen stakingen, maar ook blokkades en bezettingen.’
Terug naar de basis
Stevige taal, maar er staat dan ook veel op het spel. De brutale manier waarop het kabinet de vakbeweging het afgelopen jaar heeft uitgedaagd, samengevat in de smalende lach van minister Zalm van Financiën, toont aan hoe zwak de positie van de bonden inmiddels is. Volgens sommigen is niets minder dan de toekomst van de vakbeweging in het geding.
Zo heet wil Niek Stam, bestuurder in de Rotterdamse haven en een van de voortrekkers van 'De Maat is Vol', de soep niet eten. ‘De bonden hebben het vijftien jaar lang laten liggen. Dat maak je niet zomaar eventjes in vier weken goed. Maar als ik een paar jaar geleden had gezegd dat we met tienduizenden in actie konden komen, zouden ze denken dat ik niet goed bij mijn hoofd was. Het is heel moeilijk om op te krabbelen als vakbeweging, en des te makkelijker om terug te glijden.’ Om dat te voorkomen is De Maat is Vol belangrijk, als netwerk van kritische kaderleden en bestuurders. Stam: ‘We moeten vechten voor een zwaai naar links in de vakbeweging. De bond moet terug naar de basis. We zijn toch zeker geen verzekeringsmaatschappij? Als kritische vakbondsleden moeten we acties blijven voeren tegen het kabinet, en zorgen dat deze hufters nooit meer gekozen worden.’
Offensief
Juist een netwerk van kritische vakbondsleden als De Maat is Vol toont volgens Lot van Baaren aan dat de vakbeweging nog steeds een toekomst heeft, en zeker geen achterhaald instituut is. ‘Het is natuurlijk heel makkelijk om te zeggen dat het bij vakbonden over oude issues gaat voor oude mensen. Maar het gaat wel over solidariteit en collectiviteit. Dat vind ik geen achterhaalde waarden. Wat ik wel achter me zou willen laten is het poldermodel. De vakbond moet actie voeren, niet meeregeren. Ze moet de belangen van werknemers weer centraal zetten. En ja, die zijn nu eenmaal vaak strijdig met de wensen van de werkgevers of dit kabinet.’ Van Baaren wil niet meegaan in de defensieve opstelling van de vakbondsleiding, die zich vastklampt aan de laatste restanten van de verzorgingsstaat. Maar de afzijdige houding van delen van radicaal-links, die zich niet met de huidige protesten bemoeien en enkel uitroepen dat staat en kapitaal moeten verdwijnen, draagt volgens haar ook niet bij aan de strijd tegen het rechtse kabinet.
‘We moeten binnen de vakbeweging pleiten voor meer offensieve eisen. Iets meer zelfvertrouwen zou ons sieren. Alsof het normaal is dat je van de ene hoek naar de andere geschopt wordt als werknemer!’
Een voorbeeld van zo'n offensieve eis zou vergaande arbeidstijdverkorting kunnen zijn, vindt Wim Baltussen, bestuurder voor FNV Bondgenoten in Weert. ‘Die eis moeten we weer gaan gebruiken tegen de werkloosheid. Ja, in het huidige politieke debat vergt dat veel uitleg. Maar dat zijn we inmiddels wel gewend. Al dat gepraat over WAO'ers die de kantjes ervan af zouden lopen, of het idee dat de moderne, mondige werknemer toch best zelf kan kiezen wat goed is voor hem of haar. Maar het slot van het liedje is dat er niets meer te kiezen valt.’
In de aanval dus, te beginnen op 2 oktober. Alleen als op die dag heel veel mensen de straat op gaan zijn hardere vervolgacties mogelijk, denkt Baltussen. ‘Als daar 20.000 mensen staan kunnen we de lamp wel uitdoen.’ Daar wil René Danen van Keer het Tij vooralsnog niets van horen. Hij durft zich wel te wagen aan een politieke weersvoorspelling van wanneer het kabinet gaat vallen. Lachend: ‘Ik heb op de poule op mijn werk gegokt op 14 februari. Nee, de inzet is niet mijn prepensioen. Ik kan er een slagroomtaart mee winnen.’
Reactie toevoegen