Antisemitische smurfen

Professor Bernd Bodenmayer weet zijn gehoor te boeien:'De ideologie van de smurfenverhalen is duidelijk fascistisch. Het smurfendorp bestaat uit hardwerkende mensen, met dezelfde huidskleur. De samenleving is enerzijds strikt hiërarchisch, ze functioneert onder een patriarchale leidersfiguur, Grote Smurf, en is tegelijkertijd een echte Männerbund, de aanwezigheid van de Smurfin in het verhaal is alleen maar een excuus om de fallocratische ontkenning van het vrouwelijke in het smurfendorp niet manifest te maken. Vlak voor zijn dood wees Theodor Adorno mij er in een gesprek nog op hoe ambivalent de positie van de intellectueel - gepersonifieerd door Brilsmurf - in een dergelijk volksgemeenschap eigenlijk is, elke poging van Brilsmurf om zelfstandig, onafhankelijk van Grote Smurf, te denken eindigt in de smurfenverhalen in een catastrofe. Dertig jaar geleden legde ik er in Volksgemeinschaft und Sp�tkapitalismus de nadruk op dat het meest kenmerkende aspect van de ideologie van de smurfenverhalen is dat uitbuiting en de toe-eigening van meerwaarde in het smurfendorp aan het oog worden voltrokken. Typerend voor de laksheid waarmee de generatie van '68' het was de tijd dat de RAF in Jordanië met Palestijnse organisaties oefende - het probleem van het antisemitisme bagatelliseerde is dat ik de rol van Gargamel helemaal niet analyseerde. Maar de grote vijand van de harmonieuze smurfengemeenschap is de tovenaar Gargamel, een kwaadaardige man in een zwarte kaftan en een grote neus, kortom, de personificatie van de eeuwige jood. Net zoals in anti-imperialistische teksten Israël altijd omschreven wordt als het hulpje van de joodse Verenigde Staten, gaat Gargamel vergezeld van een hulpje dat luistert naar de naam Azrael.

Zulke verhalen weten een hele generatie te bezielen. Andrew MacFarlane uit Glasgow vertelt dat hij na een korte periode van activisme tegen de oorlog kritisch begon na te denken over antisemitisme. 'De manier waarop hier in Duitsland dingen intellectueel uitgewerkt worden is echt geweldig. Maar in Schotland is onlangs ook een organisatie opgericht die strijd tegen het antisemitisme centraal stelt, de Militante Anti-Smurfen Alliantie of MASA, maar nog erg moet opboksen tegen ouderwets anti-imperialistisch links'. Flip, een kraker uit Gouda, is ook onder de indruk. 'Toen ik hier in Duitsland aankwam was ik vooral geïnteresseerd in de manier waarop antisemieten gebruik maken van linkse internetsites als Indymedia. Tegenwoordig zie ik ook hoe veel minder politiek beladen media door antisemieten gebruikt worden. In het Wikipedia-artikel over smurfen staat een stukje over de politieke structuur van het Smurfendorp. Gargamel wordt daarin omschreven als een metafoor voor het grootkapitaal en het smurfendorp wordt omschreven, als een voorbeeld van een Phalanstère, het politieke ideaal van de anarchist Proudhon. Maar links heeft veel te lang ontkend hoe wijdverbreid antisemitisme binnen haar eigen gelederen was, Proudhon is daar juist een voorbeeld van. Maar ja, links in Nederland heeft veel te weinig aandacht voor theorie. Maar ik denk dat een tour hierover langs diverse politieke café's in de beweging toch wel een succes zou worden.

Toch is er ook kritiek op Bodenmayer en zijn Institut für Kritische Tekstanalyse. De Berlijnse historicus Therese Wunderlich noemt Bodenmayer een linkse farizeeër: 'Bodenmayer heeft zich de laatste jaren over allerlei onderwerpen - de oorlog in Irak, het broeikaseffect, de hervormingen in het sociale zekerheidsstelsel - niet uitgesproken. Hij enige dat hij tegenwoordig nog doet is als een zeloot tekeer gaan tegen allerlei vermeend, latent, onbewust, impliciet en cryptisch antisemitisme. Zijn eindeloze geanalyseer van andermans uitspraken en teksten gaat totaal niet gepaard met een kritische analyse van het handelen van de machtigen.

Bodenmayer werkt, onberoerd door dergelijke kritiek, door aan het analyseren van de ideologische inhoud van diverse teksten. 'Zo'n uitspraak dat ik geen kritiek meer heb op de machtigen, zonder dat nader gespecificeerd wordt wie die machtigen dan zijn, dat zie ik als een poging kapitalisme voor te stellen als één grote samenzwering, een klassiek thema van antisemieten. Ik vraag me af of het zin heeft met dergelijke mensen te praten. In de loop der jaren van ben ik er steeds meer van overtuigd dat juist de analyse van de meest alledaagse teksten vaak een buitengewoon duidelijk ideologisch programma blootlegt. In het gemeenschappelijk met Nederlandse wetenschappers uitgevoerde project 'Antisemitisme in de levensmiddelen-etikettering' heb ik de teksten van alle merken erwtensoep - een belangrijk symbool van het Nederlandse nationalisme- onderzocht. Juist door ideologisch ongearticuleerde mededelingen als'bevat varkensvlees' worden joden uitermate efficiënt uit de imagined community van de volksgemeenschap gestoten. En als je echt nadenkt over de woordkeus van Frau Doktor Wunderlich, waarom kiest ze eigenlijk de namen van joodse sektes als de farizeeërs en zeloten als ze tegen mij tekeer gaat'.

Add new comment

Plain text

  • Allowed HTML tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.
  • Lines and paragraphs break automatically.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop