Voor antikapitalisme

De wereld wordt geconfronteerd met ongekende en onderling samenhangende crises: economische stagnatie, sociaal verval, groteske ongelijkheid, massale verarming, dreigende klimaatcatastrofe, sluipend autoritarisme, opmars van extreemrechts, toenemende militarisering, oorlog en genocide.

De ongelijkheid heeft extreme en bizarre vormen aangenomen. De rijkste 1 procent van de wereldbevolking bezit meer dan 50 procent van het wereldwijde vermogen. Ondertussen neemt de armoede toe, zelfs in de ‘ontwikkelde’ landen. De plagen van hongersnood, voedselonzekerheid en ondervoeding waren aan het eind van de 20e eeuw afgenomen; nu steken ze weer de kop op als gevolg van een catastrofale samenloop van neoliberalisme, militarisme en klimaatverandering. De kapitalistische economie zorgt voor grote mondiale ongelijkheid.

Het kapitalisme staat op het punt de ecosystemen van de natuur op te blazen. De enorme vervuiling met broeikasgassen heeft geleid tot klimaatverandering, die op weg is catastrofaal en onomkeerbaar te worden. De klimaatcrisis maakt deel uit van en verergert een grote ecologische crisis die de ecosystemen en de biodiversiteit van de aarde bedreigt.

De hoop op een vreedzame wereld op korte termijn vervliegt. In meer dan 30 landen in de wereld woeden of woedden recentelijk oorlogen van aanzienlijke omvang, waaronder Soedan, Irak, Jemen, Syrië, Oekraïne, Libië, Congo (RD) en Myanmar. In Gaza is zelfs sprake van een genocide.

Dit alles is geen toeval of alleen het resultaat van hebzucht. Het is ingebouwd in de logica van kapitalisme, kolonialisme en imperialisme. Een systeem dat is gebouwd op het streven naar winst voor enkelen en uitbuiting van velen en de planeet. Radicale alternatieven zijn nodig om de mensheid te redden van een ecologische catastrofe zonder precedent in de menselijke geschiedenis. De waarschuwing van Rosa Luxemburg ‘Socialisme of barbarij’ is actueler dan ooit.

Voor ecosocialisme

Het enige echte alternatief voor het kapitalisme is een maatschappij met het gemeenschappelijk bezit van de productiemiddelen en de rijkdom, met democratische en ecologische planning van de economie, waar wordt geproduceerd voor de behoeften van de overgrote meerderheid van de mensen en niet voor winstmaximalisatie voor enkelen, en met een radicale democratie op alle niveaus.

We zijn voor het ecosocialisme omdat de ecologische crisis zo diepgaand is dat ze het socialistische project herdefinieert. We strijden niet alleen voor het einde van het kapitalisme en voor een socialistische samenleving, maar ook voor een leefbare planeet. Wij strijden voor een samenleving die rekening houdt met de grenzen van de natuur en respect heeft voor het ecologisch evenwicht.

Ecosocialisten realiseren zich dat de hele manier van produceren en consumeren, van het gebruik van energie en grondstoffen veranderd moet worden. In de laatste jaren zijn ecosocialisme en degrowth steeds meer naar elkaar toegegroeid: beiden hebben zich de argumenten van de ander toegeëigend en het voorstel van een 'ecosocialistische degrowth' wordt steeds meer gezien als een gemeenschappelijke basis.

De eerste en meest urgente maatregel is het uitfaseren van fossiele brandstoffen, evenals de opzichtige en verkwistende consumptie van de 1 procent rijkste elite. De agro-industrie dient vervangen te worden door lokale, milieuvriendelijke landbouw en gratis openvaar vervoer zal het autogebruik drastisch verminderen.

Ecosocialisme streeft niet alleen naar het einde aan de vernietiging van het milieu maar streeft ook naar een einde aan armoede en uitbuiting, aan ondervoeding, aan uitsluiting en marginalisering, aan oorlog en onderdrukking, en streeft naar emancipatie van alle onderdrukte groepen en een radicale democratie, wereldwijd.

Voor radicale democratie

We vinden niet dat de USSR, China of de andere zogenaamde ‘reëel bestaande socialistische’ landen als de Oost Europese landen toen ze onder controle van het Kremlin stonden socialistisch of communistisch waren. Dat geldt ook voor Cuba en Noord-Korea nu. De arbeiders- en consumentendemocratie staat centraal in elke werkelijk socialistische samenleving en daar ontbrak en ontbreekt het volledig aan.

Ons ecosocialisme is onlosmakelijk verbonden met radicale democratie en zelfbeheer, en de actieve deelname van iedereen aan de organisatie van de samenleving. Het betekent meer democratische rechten en zeggenschap voor de meerderheid van de bevolking zoals de werkers in de bedrijven en instellingen, en de buurbewoners in hun buurten. En het betekent dat de politieke beslissingen niet worden overgelaten aan beroepspolitici. Daarbij blijft onze invloed beperkt tot een stem eens in de vier jaar. Het is de bevolking die beslist en die de gekozen vertegenwoordigers terug kan roepen.

Daarvoor moeten we de vrijheid van meningsuiting en organisatie garanderen voor alle soorten meningen, behalve voor degenen die aanzetten tot geweld tegen de onderdrukten of de werkende klasse.

Radicaal democratisch ecosocialisme is de beste oplossing voor de dreigende klimaatcatastrofe en het beste alternatief voor het kapitalisme.

Geen socialisme zonder feminisme, geen feminisme zonder socialisme

De onderdrukking van vrouwen is één van de oudste vormen van overheersing in de geschiedenis. De oorsprong ervan, het patriarchaat, dateert van vóór de verdeling van de maatschappij in uitbuitende en uitgebuite klassen. Het is veelzijdig en diepgeworteld: van discriminatie op de arbeidsmarkt tot het ontzeggen van het recht om vrij over het eigen lichaam te beschikken, nog steeds een realiteit voor veel vrouwen wereldwijd; van de dubbele werkdag – voor de baas en daarna de zorg voor gezin en kinderen – tot seksuele uitbuiting en vrouwenmoorden.

De onderdrukking van vrouwen zal niet onmiddellijk en automatisch verdwijnen met de omverwerping van de kapitalistische samenleving. Maar een socialistische samenleving kan, voor het eerst in de geschiedenis, de voorwaarden scheppen om er vanaf te komen. Dat vereist een sterke, autonome, brede en verenigde vrouwenbeweging die de strijd voor vrouwenbevrijding verbindt met een socialistisch perspectief, een feministisch-socialistische beweging.

Tegen alle vormen van onderdrukking, gelijke rechten voor iedereen

Lesbische, homoseksuele, biseksuele, transgender, intersekse en queer mensen (LHBTIQ+) hebben nog steeds te maken met veel vormen van discriminatie en onderdrukking, zowel wettelijk als anderszins. In een aantal landen waar sterke bewegingen bestaan, is al enige vooruitgang geboekt, maar in veel delen van de wereld is de onderdrukking nog steeds buitengewoon ernstig. Die onderdrukking is gewelddadig en soms moorddadig!

Wij verdedigen een wereld waarin iedereen vrij moet kunnen experimenteren met genderidentiteit en seksualiteit, met respect voor de autonomie van anderen, zonder te worden gediscrimineerd. Het kapitalistische systeem, met zijn extreme sociale ongelijkheid, zijn patriarchale gezinsmodel, en het racistische en imperialistische beleid dat deel uitmaakt van zijn DNA, is net zo min in staat om die bevrijding te bereiken als de bevrijding van vrouwen. Maar ook die bevrijding zal niet het automatische product zijn van een postkapitalistische samenleving. Daarom steunen we de opbouw van een brede LHBTIQ+-beweging die de strijd voor seksuele bevrijding combineert met de strijd tegen het kapitalisme.

Tegen racisme en fascisme

Rassenonderdrukking is een structureel onderdeel van de kapitalistische productiewijze en was een element dat de primitieve accumulatie van kapitaal garandeerde, mogelijk gemaakt door kolonisatie en de handel in tot slaaf gemaakte zwarte mensen. Racisme dient om de politieke overheersing van de kapitalistische klasse over de arbeidersklasse in stand te houden.

Vluchtelingen en mensen zonder papieren worden massaal gediscrimineerd en enorm uitgebuit, net als geracialiseerde mensen. In tijden van crisis worden ze ook als zondebok gebruikt. Racisme en xenofobie zijn aanwezig in alle sociale lagen. Vandaag de dag is islamofobie in heel Europa, samen met negrofobie, romafobie en antisemitisme, een wijdverspreide uiting van racisme geworden.

We verzetten ons tegen alle vormen van racisme en etnische verdeeldheid en tegen de manier waarop het kapitaal de menselijke samenleving racialiseert. We zijn tegen het bouwen van muren, het opsluiten in centra, het bouwen van kampen, uitzettingen, deportaties en de racistische retoriek. Niemand is illegaal op aarde, iedereen moet het recht hebben om zich te verplaatsen en overal weg te gaan. De grenzen moeten open zijn voor iedereen die zijn land ontvlucht, of dat nu om sociale, politieke, economische of milieuredenen is.

Voor internationalisme

Kapitalisme is een internationaal systeem. Globalisering heeft geresulteerd in multinationals die groter zijn dan veel landen. Zij domineren de wereldeconomie. De werkende klasse en de sociale bewegingen moeten zich daarom over de grenzen heen organiseren voor actie en solidariteit. Zo staan we sterker en kunnen we een tegenmacht opbouwen tegen die multinationals om strijd te voeren en overwinningen te boeken.

Daarnaast is internationalisme onze plicht van solidariteit tegenover alle uitgebuitenen, alle onderdrukten en allen die strijden. Het is noodzakelijk voor hun strijd. Ze moeten erop kunnen rekenen – zowel voor als na de overwinning – want de druk van het imperialisme neemt nooit af.

Socialisten verzetten zich tegen imperialisme – de onderwerping van zwakkere naties door sterkere – of dat nu de VS, Rusland, China of Europa is en steunen de zelfbeschikking van onderdrukte naties en de strijd voor nationale bevrijding. Als internationalisten zijn we solidair met de onderdrukte mensen die vechten voor hun rechten zoals in Palestina en Oekraïne.

De belangen van volkeren, hun recht op vrede en veiligheid worden niet verdedigd door het imperialisme van de VS of de NAVO of door het Russische en Chinese imperialisme. We zijn voor de ontmanteling van alle militaire blokken ‒ NAVO, CSTO, AUKUS – die de wereld in de richting van nieuwe inter-imperialistische conflicten drijven. We strijden tegen verhogingen van militaire budgetten, voor de ontmanteling van de productie en voorraden van alle nucleaire, chemische en bacteriologische bewapening en cyberwapens, voor de ontmanteling van alle particuliere militaire bedrijven.

Voor een democratische en strijdbare vakbeweging

De werkende klasse heeft nog altijd een centrale rol in de strijd tegen het kapitalisme en voor het socialisme. De vakbonden zijn de eerste organisaties om hun belangen te verdedigen tegen de bazen met wie ze geen gemeenschappelijke belangen hebben. De vakbonden hebben te lang gedacht van wel. Ze waren mede daarom niet bestand tegen de eenzijdige klassenoorlog door het kapitaal. De neoliberale herstructurering van de bedrijven heeft tot veel nederlagen geleid en daardoor is de positie van de vakbonden en de werkende klasse verzwakt. Om die positie te herstellen en versterken hebben we een democratisch en strijdbare vakbeweging nodig.

De vakbond hoort van de leden te zijn, niet van een bureaucratie. De leden horen te beslissen over het beleid. Dat zorgt voor een grotere betrokkenheid, betere beslissingen en versterkt de vakbond en de strijd. Want resultaten komen niet vanzelf. Alle verbeteringen, alle overwinningen zijn behaald omdat de arbeidersbeweging in beweging is gekomen, actie heeft gevoerd, heeft gedemonstreerd en in staking is gegaan.

De vakbond dient zich niet alleen bezig te houden met de directe belangen van de werkende klasse maar ook met de belangen van de bondgenoten zoals vrouwen, vluchtelingen en mensen zonder papieren, jongeren, LHBTQI+-mensen, werklozen, enzovoort. Dat noemen we een brede vakbond. Daarom zijn we actief in en ondersteunen we Netwerk Klimaat FNV, Wenkend Perspectief (het initiatief van FNV Amsterdam tegen extreemrechts) en Vakbondsleden Solidair met Palestina.

Voor sterke sociale bewegingen

Een andere wereld komt er niet vanzelf. Daar moet voor gestreden worden. We moeten sterke sociale massabewegingen zoals de antiracisme-, klimaat- en vrouwenbeweging opbouwen en de strijd aangaan want alleen massale strijd kan zorgen voor echte veranderingen voor sociale, klimaat- en economische rechtvaardigheid.

Naast het versterken van vakbonden en sociale bewegingen benutten we kansen ze met elkaar te verbinden. Samen kunnen ze een breed front van solidariteit en actie vormen. Dat vergroot hun kracht en bereik. Ze moeten brede groepen werkenden, studenten, milieuactivisten, onderdrukte en gemarginaliseerde groepen aanspreken en tot zelfactiviteit aanzetten.

Zelforganisatie en zelfbeheer zijn kernthema’s die vorm geven aan het uitgangspunt dat de bevrijding van de werkers en andere onderdrukte groepen slechts het werk van henzelf kan zijn. Voor ons is dat een principieel uitgangspunt. Daarom ook zijn we voor een zo breed mogelijke democratie binnen sociale bewegingen.

We streven er voor alle sociale bewegingen naar om een intersectionele benadering te kiezen zonder de focus op hun eigen specifieke eisen te verliezen. En we streven er ook naar om sociale bewegingen een antikapitalistisch perspectief te geven.

Voor een radicaal linkse partij

Voor radicale en antikapitalistische veranderingen zijn sterke sociale bewegingen en massale strijd cruciaal. Maar dat heeft een partij nodig die op politiek niveau steun en perspectief kan geven. Als we radicaal-linkse oplossingen willen, hebben we radicaal-linkse politiek nodig.

De sociaaldemocraten zijn al lang niet meer in staat om zelfs maar de meest elementaire en directe belangen van de werkende klasse te verdedigen. In plaats van zich te verzetten tegen het neoliberalisme deden ze er actief aan mee en probeerden ze er slechts een sociale verhulling aan te geven.

De SP heeft het streven naar het socialisme ook al weer enige jaren geleden achter zich gelaten en streeft nu naar hervorming van het kapitalisme maar neemt ook nog conservatieve standpunten in zoals wat betreft internationalisme, racisme en migranten. Van de oprotpremies van Gastarbeid en kapitaal tot de huidige eis van werkvergunningen voor Oost-Europeanen, is het antiracistische profiel van de SP altijd mager geweest.

Met BIJ1 heeft Nederland iets unieks bijgedragen aan internationaal radicaal links. Voor het eerst in de Europese en Noord-Amerikaanse geschiedenis wordt een electorale partij van betekenis geleid door zwarte mensen. Woorden als ‘dekoloniaal’ en ‘intersectioneel’ zijn niet meer slechts universitaire begrippen, maar sleutelwoorden in het partijprogramma. En het heeft een serieus begin gemaakt met een programma dat ‘queer’ kan worden genoemd. Voor het eerst sinds de jaren 1970 heeft BIJ1 ook een Europese stem gegeven aan de revolutionaire ambities van de armere, niet-witte vier/vijfde van de wereld. BIJ1 heeft een aantal tegenvallers te verwerken gekregen maar ze lijkt sterk genoeg om die op te vangen en door te gaan. Voor de ontwikkeling van een sterke radicaal linkse beweging juichen we dat alleen maar toe.

Maar we hebben meer nodig. Radicaal-links heeft een partij nodig die ons politiek kan vertegenwoordigen op de terreinen waar BIJ1 het sterkste is – en óók op de terreinen waar de SP 20 jaar geleden sterk was. Een partij die verbonden is met vakbonden en sociale bewegingen zoals de solidariteitsbeweging met Palestina en de klimaat- en feministische beweging. Een partij die antiracistisch, ecologisch, feministisch, LHBTIQUA+, democratisch, en internationalistisch is. Een partij die kan voorkomen dat extreemrechts de massale ontevredenheid kan kanaliseren.

Die partij komt er niet vanzelf. Daar moet aan gewerkt en aan gebouwd worden. Socialistisch en Antikapitalistisch Project – Grenzeloos zal loyaal en actief alle initiatieven steunen om zo'n partij te realiseren.

Voor een revolutionaire organisatie

Hervormingen alleen zijn niet genoeg om het kapitalisme af te schaffen. Alleen een massale en beslissende strijd, die vroeg of laat het probleem van het grijpen van de staatsmacht oplevert, kan een einde maken aan het kapitalistische systeem. Hiervoor heeft de werkende klasse en haar bondgenoten een revolutionaire partij nodig (of een front van meerdere revolutionaire partijen).

Die organisatie zal noodzakelijkerwijs het product zijn van een versnelling van de klassenstrijd en de opkomst van sociale bewegingen, maar ze zal niet uit de lucht komen vallen. Socialistisch en Antikapitalistisch Project – Grenzeloos ziet zichzelf niet als het embryo van zo'n organisatie, maar wil helpen bij de oprichting ervan. Dat doen we door onze eigen opbouw en versterking, maar vooral door een proces van fusie en samenwerking tussen revolutionaire krachten en door te werken aan de radicalisering van – delen van – radicaal linkse organisaties.

Socialisme in één land, of zelfs op één continent, is onmogelijk. Daarom zijn we lid van de Vierde Internationale, een internationale groepering van revolutionaire organisaties, en werken we solidair samen met veel andere revolutionaire en antikapitalistische organisaties over de hele wereld.

De Vierde Internationale heeft de uitdagingen van sociale bewegingen, de radicale democratie en de ecologische crisis geïntegreerd in haar denken en handelen. De krachten van de Vierde Internationale zijn beperkt, ongeveer 50 organisaties in 35 landen, maar ze zijn aanwezig op elk continent en hebben actief bijgedragen aan het verzet tegen het nazisme, Mei ‘68 in Frankrijk, solidariteit met de antikoloniale strijd (Algerije, Vietnam, Palestina, Oekraïne), de groei van de antiglobaliseringsbeweging, de ontwikkeling van het ecosocialisme, de vorming van brede radicaal linkse partijen zoals de Rood-Groene Alliantie (Denemarken), het Linkse Blok (Portugal) en PSOL (Brazilië) en recente nieuwe internationale antifascistische initiatieven.