In de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog wordt het met Oost-Pruisische vluchtelingen volgeladen Duitse passagiersschip Wilhelm Güstloff het doelwit van een Russische onderzeebootaanval. De ondergang van de Wilhelm Güstloff is de grootste scheepsramp uit de geschiedenis. In Krabbengang, de nieuwste roman van Günter Grass, beschrijft het leven van Tulla Prokriefke, die de ramp overleefde, haar tijdens deze scheepsramp geboren zoon Paul en haar kleinzoon Konny.

Extreem-rechts
Tulla Prokriefke heeft als grote wens dat haar zoon het verhaal van de Wilhelm Güstloff in de openbaarheid brengt. En hoewel Paul als journalist de mogelijkheid heeft om dat te doen onttrekt hij zich aan die verwachting. Eind jaren negentig ontdekt Paul echter een extreem-rechtse website waarop een jonge extreem-rechtse activist verhaal doet van de ondergang van de Wilhem Güstloff. Al snel komt hij tot de conclusie dat de jonge extreem-rechtse activist niemand anders kan zijn dan zijn zoon Konny, die zich - tijdens een verblijf bij zijn oma - niet alleen totaal is gaan identificeren met de slachtoffers van de scheepsramp, maar ook met de man waarnaar het schip is genoemd, de Zwitserse nazi Wilhem Güstloff. Wilhelm Güstloff werd een martelaar van de nazi-beweging omdat hij in de jaren dertig door een Servische jood, David Frankfurter, in Davos wordt vermoord. Deze geschiedenis komt tot een dramatische ontknoping als Konny middels zijn website in discussie komt met zijn leeftijdsgenoot Wolfgang, die doet alsof hij joods is, zich David noemt en zich volledig identificeert met David Frankfurter. Tussen de twee door het verleden gefascineerde loners David en Konny ontstaat een merkwaardig soort vriendschap, die tot een dramatische ontknoping komt als de twee elkaar in het echt ontmoeten.

Geschiedenis en identiteit
Grass roept in 207 bladzijden een groot aantal vragen op over de manier waarop de Prokriefkes omgaan met de geschiedenis. Een belangrijke vraag is of de schroom van Duitse antifascistische kunstenaars en journalisten om aandacht te besteden aan tragedies als de ondergang van de Wilhelm Güstloff, de verdrijving van de Duitsers uit Oost-Europa of de bombardementen op Duitse steden er toe kunnen leiden dat de betrokkenen in extreem-rechts vaarwater terecht komen. Die vraag stelt Grass zich in het boek ook door zichzelf op te voeren als een door Paul Prokriefke geïnterviewde auteur die verklaart dat het misschien wel zijn grootste fout is geweest dat hij de verovering van Oost-Pruisen en de daaropvolgende verdrijving van de Duitsers nooit tot onderwerp van een roman heeft gemaakt.
Maar Grass geeft geen ondubbelzinnig antwoord op deze vraag, hij laat ook ruimte over voor een interpretatie waarin zowel Konny als David jongeren zijn die in psychische en morele zin verwaarloosd zijn. En die vervolgens op het internet op zoek gaan naar een identiteit. Juist dat zoeken naar een identiteit die gebaseerd is op gebeurtenissen uit het verleden of in een ver land lijkt een kenmerk van de informatiemaatschappij te worden. De ontknoping van In Krabbengang laat ook zien dat dergelijke identiteiten - waarvan de inhoud nooit in het dagelijks leven ter discussie wordt gesteld - fragiel zijn en de confrontatie met de werkelijkheid buiten cyberspace maar nauwelijks aankunnen. In dit geval doordat ze niet inzien dat fysiek geweld veel definitievere consequenties kan hebben dan verbaal geweld in cyberspace.
Sartres uitspraak 'dat het niet belangrijk is wat anderen met ons doen, maar dat belangrijk is wat wij doen met datgene wat anderen met ons doen,' lijkt aan de hoofdpersonen van In Krabbengang niet besteed. Sartre zag goed dat er een tegenstelling is tussen het bestaan van identiteit en vrijheid. Het opvallende aan zowel Konny als David is dat ze op het moment dat ze geconfronteerd worden met afschuwelijke historische gebeurtenissen, ze daaraan een bepaalde identiteit koppelen. Dat Konny interesse heeft voor de ondergang van de Wilhem Güstloff is logisch, maar dat hij zich met de nazi Wilhelm Güstloff gaat identificeren is dat niet. Dat Wolfgang zich interesseert voor de Holocaust is goed, maar het is wel vreemd dat hij zich vervolgens zelf als jood beschouwt. Kenmerkend is de onvrije manier waarop Konny en Wolfgang, maar ook Paul - die de geschiedenis verdringt - met het verleden omgaan. Voor Tulla geldt dat minder, dat is gewoon een getraumatiseerd mens. Maar het is ook belangrijk om je af te vragen waar die massale behoefte aan historische identiteiten - vaak zijn het ook slachtofferidentiteiten, juist ook bij mensen die helemaal geen slachtoffer zijn - vandaan komt.

En misschien gaat de Duitse geschiedenis überhaupt het historisch bevattingsvermogen van jongeren te boven en wijst Grass daarom op de noodzaak dat volwassenen in de omgang met jongeren dit thema niet uit de weg gaan. Grass is met het schrijven van In Krabbengang in ieder geval zijn plicht ten aanzien van een jongere generatie nagekomen.

Günter Grass, In Krabbengang (orginele titel Im Krebsgang), 208