Bij het afscheid van Wim Kok

Van de doden niets dan goeds. Wellicht. Maar in het geval van Wim Kok is dat wel erg overdreven. Natuurlijk, de man had kwaliteiten, anders schop je het niet tot voorzitter van de FNV en later tot minister-president van Nederland. Opvallend is dat hij na zijn overlijden vooral geroemd wordt vanwege zijn integriteit en fatsoen én omdat hij de minister-president van alle Nederlanders zou zijn geweest. En op dat laatste valt toch wel wat af te dingen.

Wim Kok (1938-2018) werd als 23-jarige lid van de PvdA. Van 1976 tot 1986 was hij voorzitter van de FNV. In 1986 werd hij de opvolger van Joop den Uyl als PvdA-partijleider. Van 1989 tot 1994 was hij minister van Financiën in het kabinet Lubbers/Kok. In 1994 werd hij minister-president van een paars kabinet met PvdA, VVD en D66 dat ondanks enige strubbelingen tot 2002 stand zou houden.

Fatsoen

In de vele terugblikken op zijn politieke carrière wordt Wim Kok menigmaal geprezen voor zijn integriteit en fatsoen. Dat is opmerkelijk. Alsof dat niet vanzelfsprekend zou moeten zijn. Maar, inderdaad, in dit tijdperk van schandalen in VVD-kring en een ronduit leugenachtig optreden van de regering, zijn integriteit en fatsoen zeker prijzenswaardig. En kennelijk uitzonderlijk.

Op twee momenten heeft Wim Kok ook duidelijk blijk gegeven van zijn goede eigenschappen. Dat was in 2001 toen hij Jorge Zorreguieta, medeschuldig aan misdaden tegen de menselijkheid in Argentinië, verbood om aanwezig te zijn bij het huwelijk van diens dochter Maxima met Willem Alexander. En in 2002, toen hij als regeringsleider verantwoordelijkheid nam voor het morbide debacle in Srebrenica eindigend in de dood van achtduizend Bosniërs en het ontslag van zijn kabinet aanbood.

De maakbare samenleving

Bijzonder was zijn reactie na de moord op Pim Fortuyn in 2002. Hij vreesde toen een bestorming van het Binnenhof. Even was hij bang als een Johan de Witt door het grauw uit zijn torentje te worden gesleurd om in stukken te worden gescheurd. Het bleef bij wat omgetrokken dranghekken en een brandje in de parkeergarage.

Kort na de moord op Fortuyn nam hij in een interview in het Algemeen Dagblad definitief afscheid van de 'maakbare samenleving' die de PvdA tot dan toe, althans verbaal. had nagestreefd. Hij gaf als voorbeeld dat je weliswaar kunt streven naar meer veiligheid in de maatschappij, maar dat je niet bij iedereen in de slaapkamer een politieagent kan neerzetten....

Roze veertjes

Eigenlijk had Wim Kok al veel eerder zijn geloof in die maakbaarheid verloren. Beroemd is zijn uitspraak, al in 1995. dat de PvdA zijn ideologische veren ging afschudden. Later, tijdens een Willem Drees lezing in 2012, verklaarde hij dat hij daarmee de sociaaldemocratie wilde afschermen van het communisme. Merkwaardig. Hij deed zijn uitspraak namelijk zes jaar ná de val van de Muur en negen jaar na het verdwijnen van de Communistische Partij van Nederland (CPN) uit de Tweede Kamer.

Nu stelden die ideologische veren van de PvdA al lang niet meer zo veel voor. De rode stekels van het socialisme waren reeds vervangen door roze veertjes. En die werden nu afgeschud. De sluizen voor een neoliberaal beleid gingen wagenwijd open.

Samenwerking

Al eerder zocht Wim Kok het compromis met de elite. Nog als voorzitter van de FNV ging hij een overeenkomst aan met werkgeversvoorzitter Van Veen. In het Akkoord van Wassenaar van 1982 ruilde de vakbeweging de strijd voor hogere lonen in voor een toezegging van meer banen. Ter linkerzijde werd dit beschouwd als een verwerpelijk voorbeeld van klassensamenwerking en verraad.

Wederom, ten tijde van het kabinet Lubbers/Kok, liet Wim Kok zien hoe ver hij wilde gaan met het loslaten van de behartiging van de belangen van de arbeiders en 'het gewone volk'. In 1991 kwam hij als minister van Financiën met vergaande voorstellen voor de aantasting van de Ziektewet en de WAO. Mede dankzij 250.000 demonstranten op het Malieveld werden zijn voorstellen toen nog goeddeels teruggedrongen.

Polderen

De neoliberale koers van Kok bereikte een hoogtepunt in zijn paarse kabinetten met de VVD en D66. Daarbij springen vooral de privatiseringen in het oog. De energiesector, de communicatiesector (KPN en Post), het openbaar vervoer (NS) ,woningbouw/huisvesting en de gezondheidszorg werden in hoog tempo in handen gespeeld van private ondernemers. Particulier eigendom kwam in de plaats van collectief beheer. Met als belofte: beter en goedkoper. Effectiever en efficiënter. Maar uiteindelijk toch voornamelijk: Ondernemer, tel uit je winst!

Internationaal genoot Wim Kok een flinke reputatie. Als mede wegbereider van de Europese Unie (EU). Echter, de bewondering bij andere machtigen op deze aarde betrof vooral zijn 'polderen'. Zijn inzet om tegenstellingen in de maatschappij te overstijgen of te omzeilen. Clinton, Blair en Schröder gingen bij hem te rade. Ook zij zagen het belang van het verdoezelen en wegmasseren van de klassenstrijd. Polderen en 'de derde weg' (iets tussen links en rechts) bij het stroomlijnen van het kapitalisme verenigden deze lieden met Kok.

Na zijn politieke carrière verloor Wim Kok zijn laatste restje geloofwaardigheid. Met commissariaten bij multinationals als Shell, ING, KLM, TPG Post en China Bank ontpopte hij zich als een doodgewone dienaar van het grootkapitaal.

Verbinden

Aan het neoliberale beleid is sinds Kok niet heel veel veranderd. Polderen heet nu: verbinden. Nog steeds worden grote lagen van de bevolking de dupe van markt en winst en wordt geprobeerd dat te verhullen. Wim Kok is daar weliswaar niet de eerste mee geweest, maar hij heeft daar wel zijn draai aan gegeven. Wim Kok was misschien een knappe man. Maar een premier voor iedereen? Dat niet!

Dit stuk verscheen eerder als commentaar op Solidariteit

Soort artikel
Reactie van:

Rini Kamphuis

Thu, 11/08/2018 - 02:33

Met stijgende verbazing heb ik de reacties op het overlijden van W.Kok in de verschillende media gevolgd. Het hagiografisch gehalte was overweldigend. Was er dan werkelijk geen ruimte voor een wat meer genuanceerd beeld ; bijvoorbeeld zoals Rob hier schetst? Feitelijk juist en netjes verwoord .Afdoende zou je denken. Ikzelf zou hier niet toe in staat zijn , want mijn emotionele reacties op alleen al de naam Kok zijn minder fraai.Jarenlang heb ik gedacht dat ik op de vraag:'Wat is eigenlijk een renegaat.",ik Wim Kok en zijn carriere als voorbeeld moest geven.

Add new comment

Plain text

  • Allowed HTML tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.
  • Lines and paragraphs break automatically.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop