Wie verplicht wordt te werken voor een uitkering krijgt geen salaris. In de eerste plaats  is er werken met behoud van uitkering voor werklozen die in principe wel kunnen werken. Dit systeem bestaat in bijna alle gemeenten allang. Per 1 juli gaat de tegenprestatie waarschijnlijk in alle gemeenten ingevoerd worden. Ook werklozen of arbeidsongeschikten, die niet kunnen werken of waarvan duidelijk is dat ze nooit meer betaald werk zullen verrichten moeten ‘iets’ terugdoen voor hun uitkering.

De klantmanager wijst aan waar je wat moet gaan doen. Je hebt geen keus je kunt niet weigeren. De gemeente bepaalt, komt in de wet te staan. Als je weigert, kan de uitkering gestopt worden en dan mag je in alle vrijheid verhongeren onder de brug. Daarom zijn deze vormen van arbeid in strijd met het verbod op dwangarbeid, zoals gedefinieerd in internationale verdragen. Vele bijstandsgerechtigden worden in verschillende gemeenten onder slechte voorwaarden tewerkgesteld in vernederende disciplineringsprojecten waar ze in sommige projecten in strijd met de arbeidsomstandighedenwet veel te veel uren zware monotone arbeid moeten verrichten en waarbij sommige wethouders openlijk toegeven dat ze gebruik willen maken van gratis arbeidskrachten om de bezuinigingen op te vangen.

Dit leidt tot het volgende. Salarissen worden verlaagd omdat gewone arbeiders moeten concurreren met dwangarbeiders die gratis zijn voor de werkgever. Mensen worden ontslagen omdat het werk gedaan wordt door dwangarbeiders met een uitkering. Dat heet verdringing. Een voorbeeld is een grote GGZ instelling, die de betaalde krachten in een flexpool voor receptiewerk vervangt door dwangarbeiders met een participatiebaan.

Verder hebben dwangarbeiders geen arbeidsrechten zoals een arbeidscontract, een cao of een pensioenopbouw. Dus ook al werken zij, zij worden niet behandeld als werkende in loondienst met de daarbij behorende rechten, maar als rechteloze werkloze. Bovendien zijn ze niet verzekerd voor de sociale verzekeringswetten. Dus als je ziek wordt, of er vindt een bedrijfsongeluk plaats, dan ben je niet verzekerd.

Als je door het bedrijfsongeval arbeidsongeschikt wordt, krijg je geen ziektewetuitkering maar ben je je hele leven verder aangewezen op de bijstand. Sterker nog, ze willen de Wajong ook afschaffen. Ook arbeidsongeschikten komen zeker bij de invoering van de algemene tegenprestatie vaak geheel onterecht onder druk te staan te gaan werken. Velen worden zo onnodig extra ziek door slapeloze nachten en extra zorgen. De sociale diensten maken ook aan de lopende band inschattingsfouten bij het onderscheid arbeidsgeschikt of niet.

Vele bijstandsgerechtigden die nooit meer betaald werk zullen verrichten doen al zelfgekozen zinvol vrijwilligerswerk, dat op hun mogelijkheden is afgestemd. Waarom dan een door de gemeente te bepalen generieke verplichte tegenprestatie zonder onderscheid des persoons voor mensen die nooit meer betaald werk zullen verrichten? En dit op straffe van uitsluiting uit de uitkering gedurende een langere periode?

Het gaat uit van een vooral op het rechtse politieke spectrum heersend diep ingekankerd wantrouwen jegens de ‘bijstandstrekkers’ die gestigmatiseerd worden als nietsnutten, klaplopers en fraudeurs. Bijstandsgerechtigden in het algemeen vinden zij erger dan frauderende bankiers die miljoenen achterover drukken ten koste van de gemeenschap. Dat vinden zij ‘slimme jongens’. Dit wantrouwen wordt verpakt in verhullend taalgebruik volgens de nieuwste communicatietechnieken en waarbij negatief uitwerkende maatregelen als positief worden voorgesteld of overgoten met een quasie moralistische saus.

Aan het daadwerkelijk scheppen van voor de mensen geschikte banen wordt bijna niets gedaan. De meeste werklozen willen dolgraag betaald werk. Werkloosheid is een gevolg van het tekort aan banen waardoor honderdduizenden geen perspectief meer hebben in hun leven met op de achtergrond de dreiging zonder een dak boven je hoofd en eten te komen. Zodat arbeidsongeschikten en werklozen een groot zwart gat voor zich zien opdoemen met alle ellendige gevolgen van dien.