Bijna tien jaar na het uitbreken van de crisis van 2008 wordt er alom gesproken van economisch herstel. De winsten van de bedrijven stijgen steeds verder, het aantal miljonairs in Nederland neemt gestaag toe evenals hun vermogen. Maar de werknemers merken niets of nauwelijks iets van dit herstel. De lonen blijven achter, de flexibilisering wordt geen halt toe- geroepen en de afbraak van voorzieningen gaat door. En daarbij dreigt de klimaatcrisis tot enorme rampen te leiden waarbij niet de grote bedrijven en de rijken, maar vooral de laagste inkomens voor de kosten op moeten draaien. Voor de vakbeweging vormt dit alles een enorme uitdaging. De FNV heeft zich de afgelopen jaren vernieuwd. Wat is er bereikt en wat moet er gebeuren om deze uitdagingen aan te kunnen.

Het is misschien nog te vroeg om van een derde feministische golf te spreken, maar het is onmiskenbaar dat er een opleving van de feministische strijd valt te signaleren. Deze nieuwe opleving verschilt op vele punten van de eerdere golven. Terwijl die vooral beperkt waren tot de VS en Europa zien we nu een mondiale opleving van de vrouwenstrijd. Daarbij zien we dat ook in het globale noorden, in Europa, maar vooral in de VS vrouwen van kleur een prominente rol spelen. Ook de thematiek is veranderd. Naast racisme en gender speelt ook klasse een belangrijke rol. In dit interview gaat de feministische activiste en wetenschapster Johanna Brenner in op de verworvenheden en beperkingen van de tweede golf en de uitdagingen voor de toekomst.

In dit jaar van de honderdste verjaardag van de Russische Revolutie kunnen we niet heen om de vraag naar de relatie tussen de revolutie en de maatschappij die daar uit voortkwam. Volgens vele beschouwingen in de reguliere pers is die relatie simpel. De Oktoberrevolutie (die dan meestal als een staatsgreep wordt voorgesteld) leidde tot de stalinistische dictatuur. Lenin = Stalin. In werkelijkheid voerden de twee belangrijkste leiders van de Oktoberrevolutie, Lenin en Trotski, een felle strijd tegen de bureaucratie in de Sovjet Unie en de politieke uitdrukking daarvan, het stalinisme. In deze brochure gaat Eric Toussaint uitvoerig in op deze strijd.

De Russische Revolutie van 1917 is wellicht de belangrijkste en de meest controversiële gebeurtenis uit de geschiedenis van de socialistische beweging. Was het een staatsgreep waarmee een kleine minderheid van bolsjewieken gebruik maakte van de chaos om de macht te grijpen en een bloedige dictatuur te vestigen? Of was het juist een authentieke revolutie waarin de arbeiders en boeren het juk van het Tsarisme afwierpen in hun streven naar ‘brood, vrede en land’.
De stalinistische dictatuur die in begin jaren twintig in de Sovjetunie aan de macht kwam en decennia in zijn greep hield, kleurt het beeld. Maar net zomin als we de Franse Revolutie van 1789 gelijk kunnen stellen aan het regime van Napoleon Bonaparte kunnen we de Russische Revolutie gelijk stellen aan het stalinisme dat er uiteindelijk uit voortkwam.
Leon Trotski was niet alleen één van de protagonisten van de Russische Revolutie van 1917, hij was ook één van haar geschiedschrijvers. Zijn monumentale Geschiedenis van de Russische Revolutie, is een nog steeds zeer lezenswaardige analyse van de gebeurtenissen een eeuw geleden. In deze brochure de tekst van een lezing van Trotski uit 1932 over dit onderwerp.

Henk Sneevliet speelde als revolutionair socialist niet alleen een belangrijke rol in de Nederlandse arbeidersbeweging, maar ook in Azië. In zowel Indonesië als China was hij betrokken bij de vorming van de communistische partij. Hij was politiek activist, maar ook vakbondsleider. Nauw bevriend met socialiste en schrijfster Henriëtte Roland Holst en werkte samen met Lenin en Trotski.
Direct na de Duitse inval in 1940 werd zijn politieke partij, de RSAP evenals de vakcentrale waarvan hij voorzitter was, verboden en gingen Sneevliet en zijn medestanders over tot de vorming van een illegale organisatie: het Marx-LeninLuxemburg-Front. Dat was de eerste linkse illegale organisatie van enige betekenis in Nederland, die onder andere een rol speelde in de agitatie voor de Februaristaking.
Door verraad werd in 1942 een groot deel van de leiding van het Front door de Sicherheitspolizei gearresteerd en op 12 april stierven Sneevliet en zeven van zijn medestrijders in Amersfoort voor een vuurpeloton. Door het Sneevliet Herdenkingscomité worden zij nog jaarlijks herdacht.

Het klimaatakkoord van Parijs is geen oplossing voor de klimaatcrisis. De doelstelling ervan is te beperkt en de toezeggingen van de afzonderlijke landen zijn boterzacht. Het fundamentele probleem met de klimaatcrisis – en de veel bredere ecologische crisis in het algemeen – is de onverzoenlijke tegenstelling tussen kapitalisme en ecologie. Zonder een breuk met het kapitalisme is er geen oplossing van de ecologische crisis. Maar we kunnen natuurlijk niet bij die constatering blijven staan. Het is noodzakelijk om een strategie te ontwikkelen die de directe strijd tegen de opwarming van de
aarde verbindt met het werken aan een fundamentele systeemverandering. Daar staat het ecosocialisme voor.

De crisis die in 2008 begon in de VS en snel oversloeg naar vrijwel de hele wereld was de diepste sinds de Tweede Wereldoorlog. Om de ineenstorting van het financiële systeem te voorkomen en de crisis te bezweren werden er door overheden ongekende hoeveelheden geld in de economie gepompt. Daarmee werd een ‘melt down’ voorkomen en de effecten van crisis afgezwakt. Maar omdat er structureel niets veranderd is aan het functioneren van de wereldeconomie hebben die maatregelen niet geleid tot een werkelijke opleving van de wereldeconomie. Omdat de werkelijke oorzaken van de crisis niet zijn aangepakt, werd zo de basis gelegd voor een volgende crisis, die nog veel ernstiger zou kunnen zijn.

Achter de humanitaire ramp van de burgeroorlog in Syrië staat een politieke crisis die de linkse beweging dringend moet zien te begrijpen. Als we niet voorbij het oriëntalistische discours komen, waarin alle vormen van islamitische expressie als jihadistisch gezien worden, kunnen we de situatie in Syrië niet echt bevatten. Mensen drukken zich uit door middel van de islam omdat dat de taal en de cultuur is. Dat wil niet zeggen dat het een totalitaire of sektarische ideologie is. Het is niet mogelijk om IS en soortgelijke jihadistische groepen te verslaan, zonder dat Assad is afgezet en verslagen. Dit geldt voor de hele regio. Jihadistische groepen of fundamentalisten kunnen niet verslagen worden zo lang we Arabische dictators aan de macht hebben.
Links in de wereld, de anti-oorlogsbeweging in het Westen en daarbuiten moet zich verzetten tegen de Russische bombardementen op Syrië. Ik denk dat de Arabische revolutie, en de Syrische opstand in het bijzonder, niet alleen het Syrische regime omver zullen werpen, maar ook dat soort archaïsche oud-linkse ideologie die niet in staat is om de strijd van de Syriërs te erkennen en hun lijden, pijn en hun politiek van waardigheid te begrijpen.

De grondtroepen van het islamitisch fundamentalisme zijn mensen die reageren op de gevolgen van het kapitalisme, de imperialistische overheersing en de imperialistische oorlogen. Maar ze reageren er op een reactionaire manier op. Zij geloven dat de oplossing het herstel van een vorm van bestuur is die volstrekt inadequaat is in onze tijd en daarmee klampen ze zich vast aan een zeer reactionair perspectief. In het Midden-Oosten staat links tegenover het islamitisch fundamentalisme als één van de twee belangrijke polen van reactionaire politiek. De regeringen en hun bondgenoten vormen de andere pool. De geschiedenis laat zien dat àls er een progressieve stroming is met enige geloofwaardigheid, het fundamentalisme doeltreffend bestreden kan worden. De zwakte van links is omgekeerd evenredig met de kracht van het islamitisch fundamentalisme. Wat één van de twee
stromingen wint, verliest de andere. Links moet een correcte houding van verzet aannemen tegenover beide contrarevolutionaire polen,
vertegenwoordigd door het regime aan de ene kant en de islamitische fundamentalistische krachten aan de andere kant en een derde pool proberen op te bouwen die zich in gelijke mate tegen beide verzet.

Racisme is in Nederland terug van nooit weggeweest. Tegelijkertijd zien we gelukkig ook een opleving van de antiracistische strijd, met name door zwarte activisten. Maar wat verstaan we precies onder racisme en zijn de uitlatingen van Wilders en zijn aanhangers over moslims ook een vorm van racisme? En hoe zit het met antisemitisme, en met kritiek op de politiek van, of zelfs het bestaan van de staat Israël? Is racisme onlosmakelijk verbonden met het kapitalisme of staat het daar los van? Wat is de rol van andere groepen in de strijd tegen specifieke vormen van racisme. Dat zijn allemaal vragen die in deze brochure aan de orde komen.

De afgelopen jaren heeft de FNV onder druk van
de basis een belangrijk proces van veranderingen
doorgemaakt. ‘Organising’, het inzetten van organizers
in sectoren waar weinig leden zijn, vond ingang. In
plaats van een bond als zaakwaarnemer is er steeds
meer sprake van activerend vakbondswerk. Met de
nieuwe structuur is de invloed van de leden vergroot.
Er zijn inmiddels 75 organizers in dienst van de bond. In
een aantal sectoren wordt stevig actie gevoerd. De FNV
voert met ‘koopkracht en echte banen’ en de campagne
‘red de zorg’ weer landelijk campagne. Met ‘Young &
United’ komen de jongeren weer in beeld. En ook op
andere thema’s zoals TTIP en andere handelsverdragen
en klimaat begint de FNV weer wat kleur op de wangen
te krijgen.
Wij kunnen het ons als socialisten niet permitteren om
ons te beperken tot kritische beschouwingen vanaf
de zijlijn. We kunnen en moeten een actieve rol spelen
in het versterken en strijdbaarder maken van ‘onze’
vakbeweging.

De vakbeweging is eerst en vooral een organisatie van de arbeidersklasse - hoe reformistisch en gebureaucratiseerd hij ook is. En dus vinden wij dat we als socialisten daarbinnen actief moeten zijn en onze verantwoordelijkheid moeten nemen. Dat we alles moeten doen wat in ons vermogen ligt om de vakbeweging te versterken, democratischer te maken en strijdbaarder. Vandaar ‘onze vakbeweging’.
In deze brochure komen vakbondsactivisten aan het woord. Over het werk van de vakbeweging dat noodzakelijkerwijs een politieke dimensie heeft. Over het belang om de vakbeweging ook aantrekkelijk te maken voor vrouwen, jongeren en migranten. Over wat de vakbeweging kan leren van andere sociale bewegingen. Over hoe we de grote invloed van betaalde bestuurders terug kunnen dringen. Over het belang van internationale solidariteit en over het feit dat de vakbeweging zich ook bezig moet houden met het klimaat. Kortom inspiratie voor iedereen die actief is of wil worden in onze vakbeweging.

Dutch society is known as tolerant and open but in recent years the far-right has become remarkably successful in the Netherlands. Its leader, Geert Wilders, is one of the most influential politicians in the country. In this brochure, Alex de Jong discusses the development of the new right in the Netherlands, from Frits Bolkestein and Pim Fortuyn to Geert Wilders. He argues the new right could become so successful because it replaced the biological racism of the traditional far right with a cultural racism in which Muslims are ‘the other’ on which social discontent is projected.

The Dutch SP has undergone a remarkable metamorphosis. After beginning as a maoist splinter, it took its distance from China and maoism in the second half of the seventies. In the late eighties and early nineties, after the implosion on the Eastern Bloc, the party dropped its references to marxism and leninism. Its leader Jan Marijnissen played an important role in creating a new ideology for the party, redefining its socialism as an ethical commitment to human dignity, equality and solidarity. The SP is the only left-wing party in the Netherlands that has succeeded in competing with the social-democratic Labour Party but there is doubt whether it can become a real alternative in the long run.

De strijd om de Koerdische stad Kobani heeft wereldwijd de aandacht getrokken. Maar wie zijn de verdedigers van Kobani en waar streven zij naar? En
wat is het verschil tussen de politieke organisaties van Koerdisch links en de overheid van de autonome Koerdische regio in Noord-Irak? De Koerden zijn
verspreid over Syrië, Iran, Irak en Turkije en strijden al decennialang voor zelfbeschikking.
Deze brochure schetst de politieke verhoudingen binnen de Koerdische beweging en het streven van Koerdisch links. Te midden van de burgeroorlog in Syrië is de Koerdische linkse beweging begonnen aan een experiment in democratie en zelfbeheer. Deze unieke ervaring werd mogelijk gemaakt door de Syrische revolutie en is een bron van hoop voor het Midden-Oosten. De internationale linkse beweging moet solidair zijn met deze beweging en zich verzetten tegen de criminalisering van Koerdische organisaties als de PKK.

Het boek van Thomas Piketty heeft de discussie over de groeiende kloof tussen arm en rijk in de hele wereld aangejaagd. Ook voor Nederland is die discussie uiterst actueel. Terwijl de cao-lonen het afgelopen jaar (2013) gemiddeld met 1,6 procent stegen, groeide het vermogen van de 500 rijkste Nederlanders met 6,14 procent naar 113,1 miljard euro.
In deze brochure aandacht voor het baanbrekende werk van Piketty, de lessen die er uit te trekken zijn en de tekortkomingen.

Nederland staat bekend als een tolerante en open samenleving, maar sinds enkele jaren boekt uiterst rechts in Nederland opmerkelijk veel succes. Geert Wilders is er in geslaagd een van de toonaangevende politici van Nederland te worden.
In deze brochure schetst Alex de Jong de ontwikkeling van nieuw rechts in Nederland, van Frits Bolkestein via Pim Fortuyn tot en met Geert Wilders. Hij geeft aan hoe nieuw rechts zo succesvol kon zijn door het oude biologische racisme van traditioneel uiterst rechts te vervangen door een cultureel racisme, met de moslim als ‘de Ander’, waarop alle maatschappelijke onvrede geprojecteerd kan worden.

Al minstens 7.000 tot 8.000 jaar heeft de vrouw een ondergeschikte plaats in de maatschappij. Die overheersing van het mannelijke over het vrouwelijke geslacht noemen we het patriarchaat. Het gezin speelt daarin een centrale rol. Het is de plaats waar de vrouw haar ondergeschikte rol leert spelen en waar de seksualiteit wordt gedwongen in de mal van de monogame heterorelatie.
In deze brochure bespreekt Nadia de Mond de oorsprong van het patriarchaat, het karakter ervan en de relatie met het kapitalisme. Ze behandelt het begrip gender en de manier waarop dat gebruikt kan worden om de plaats en rol van de vrouwen te analyseren, maar ook de problemen met dit begrip komen aan bod. En ze gaat in op de strijd tegen vrouwenonderdrukking en de relatie met de antikapitalistische strijd en de rol daarbij van de LGTB beweging.

Het pensioenakkoord dat toenmalig FNV voorzitter Agnes Jongerius in 2010 sloot waarin de verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd van 65 naar 67 jaar werd beklonken, was in strijd met het eerder ingenomen standpunt van de FNV, het werd niet gesteund door de meerderheid van de leden en het leidde tot een diepe crisis in de FNV.
Er werden verschillende PvdA kopstukken aan het werk gezet om het proces dat zou moeten leiden naar een nieuwe vakbeweging in goede banen te leiden. Maar ook de leden roerden zich. Al eerder was in de Abvakabo de groep ‘kloofdichters’ er in geslaagd om een meerderheid op het bondscongres te winnen voor een andere koers, voor een meer democratische en strijdbare vakbeweging.
De afgelopen tijd is die ontwikkeling doorgegaan en zijn er een aantal belangrijke stappen in die richting gezet. In deze derde vakbondsbrochure in de serie Grenzeloos geschriften komen zes actieve vakbondsleden hierover aan het woord. Hun verhalen zijn een bron van inspiratie voor alle actieve vakbondsleden en een aanmoediging voor alle (nog) niet actieve vakbondsleden om mee te doen. Op weg naar een bond van, voor en door de leden.

De SP heeft in haar bestaan enkele opmerkelijke transformaties ondergaan. Begonnen als een maoïstische splinter nam zij in de tweede helft van de jaren zeventig afstand van het maoïsme en China. In de late jaren tachtig en vroege jaren negentig, na de implosie van het Oostblok, liet de partij alle referenties naar het marxisme en leninisme vallen. Het was vooral Jan Marijnissen die in de jaren negentig de partij van een nieuwe ideologie voorzag: socialisme werd in de eerste plaats een ethische zaak waarbij menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit de centrale waarden zijn. Het doel van de huidige SP is niet meer het socialiseren van de productiemiddelen maar het beschermen en versterken van de verzorgingsstaat. Als enige linkse partij is de SP er in geslaagd de PvdA naar de kroon te steken, maar of ze op langere termijn ook in staat zal zijn echt een alternatief te vormen is nog maar de vraag.

Democratisering van de economie betekent dat de
economische beslissingen niet meer achter gesloten
deuren genomen worden door een kleine minderheid,
maar dat we allemaal meewegen. Dat het principe van
één aandeel, één stem plaats maakt voor één mens, één
stem. Dat beslissingen over de economie niet langer
genomen worden om de winsten van een kleine groep
van kapitaalbezitters te vergroten, maar op basis van
de belangen van de overgrote meerderheid van de
bevolking. Dat niet langer uitsluitend het behalen van
een zo groot mogelijke materiële winst voor enkelen de
doelstelling is, maar het welzijn van de bevolking en de
bescherming van het milieu centraal staan.
Democratisering van de economie betekent het
aanpakken van de macht zoals die nu geconcentreerd
is bij een kleine groep. Er zal geen sociale uitweg uit
de crisis zijn en geen oplossing van de milieucrisis
zolang de huidige economische machthebbers het voor
het zeggen hebben. De afgelopen jaren heeft deze
economische elite laten zien dat ze hun macht niet zo
maar laten inperken. Er zal een brede en sterke sociale
beweging en een sterke socialistische partij nodig zijn
om hen daar toe te dwingen.

Ecosocialisme is een internationale politieke stroming die strijdt tegen de ecologische rampen die zich op dit moment op onze planeet voltrekken en die ons in de toekomst bedreigen. Ecosocialisten gaan er daarbij van uit dat die ecologische rampen nauw samenhangen met het functioneren van het kapitalisme en dat het behoud van een gezond milieu op onze planeet onverenigbaar is met de kapitalistische logica. Ecosocialisten realiseren zich dat het op gebruik van fossiele energie gebaseerde economische en maatschappelijke systeem vervangen moet worden door een systeem gebaseerd op duurzame energie. En dat daarbij geen enkele levenssfeer onberoerd kan blijven. Een beter leven, met minder materiële consumptie, duurzame gebruiksgoederen, meer vrije tijd door een drastische verkorting van de arbeidstijd, meer aandacht en tijd voor cultuur en menselijke relaties, het terugdringen van de kloof tussen arm en rijk op wereldvlak, dat zijn allemaal elementen van de maatschappij waar ecosocialisten zich voor inzetten.

De kern van deze brochure wordt gevormd door een tekst van Daniel Tanuro met de titel “De ontwikkelingsfasen van de kapitalistische ecologische crisis”. Hierin behandelt hij de relatie tussen kapitalisme en ecologie in een historische context.

In de burgeroorlog in Syrië zijn al ruim 110.000 doden
gevallen en een half miljoen gewonden en verminkten.
Vier miljoen Syriërs zijn binnen Syrië gevlucht en twee
miljoen naar de omringende landen met name Libanon
en Irak. Daarmee is de burgeroorlog in Syrië het meest
bloedige conflict in deze eeuw.
Achter het geweld van de gewapende strijd in Syrië
gaat een volksrevolutie schuil. Een revolutie waarin
Syriërs proberen hun lot in eigen handen te nemen.
Het revolutionaire proces in Syrië en in de rest van
de Arabische wereld zal niet op korte termijn tot een
overwinning kunnen leiden. Het zal een langdurig
proces zijn waarbij terugslagen en perioden van
opgang elkaar af zullen wisselen en waarbij zich allerlei
onverwachte wendingen voor kunnen doen. Het
steunen van dit revolutionaire proces in al zijn zwakheid
en grilligheid moet voor links voorop staan.

Na het pensioendrama en de interne crisis die daar het gevolg van was probeert de FNV zichzelf opnieuw uit te vinden. Maar als wat? Als een vakbeweging die door polderen mee helpt om sociale onrust te voorkomen en te kanaliseren, of als een vakbeweging die consequent opkomt voor de belangen van haar leden? Op een aantal punten hebben de voorstanders van een strijdbare en democratische vakbeweging zeker slagen binnen kunnen halen. De FNV kent nu een direct door de leden gekozen ledenparlement en een gekozen voorzitter. De benadering van activerend vakbondswerk zoals die in 2010 door de ‘kloofdichters’ in de Abvakabo werd uitgedragen vind ook elders gehoor en in verschillende sectoren zijn nu ‘organizers’ aan het werk.

In deze brochure wordt door directe betrokkenen verslag gedaan van deze strijd en wordt aangegeven wat er verder moet gebeuren om tot een democratische en strijdbare vakbeweging te komen.

Vakbondswerk aan de basisIn deze brochure uit 2011 komt een serie vakbondsactivisten aan het woord over het opzetten van vakbondswerk aan de basis. Er wordt aandacht besteed aan de grote, negen weken durende staking van de schoonmakers in 2010 en de voorgeschiedenis daarvan. Lot van Baaren en Ger Geldhof leggen de achtergrond uit van de ‘Kloofdichters’ die in mei 2010 tot verrassing van velen op het Abvakabo congres een meerderheid achter zich kregen en een diepgaand proces van verandering in deze bond in gang zette. Patrick van Klink legt uit hoe het vakbondswerk bij het Unileverbedrijf Van den berg zich in de loop van de afgelopen dertig jaar heeft ontwikkeld en wat daaruit te leren valt voor de huidige situatie. Bart Plaatje uit Groningen geeft zowel een beeld van zijn eigen ontwikkeling van slapend vakbondslid tot organizer, maar ook van het door hem opgezette netwerk “Bondgenootje’. Kees de leeuw, die als analist werkzaam is in het Maasstadziekenhuis, geeft een beeld van het werk van een vakbondsconsulent en hoe je met individuele belangenbehartiging de basis legt voor collectieve acties. Ko Hartman en Ger Geldhof, kaderleden van de Abvakabo bij het Amsterdamse vervoersbedrijf GVB geven tot slot een beeld van hun “achterbanstrategie’. Hoe zorg je dat de bond in het bedrijf sterkt wordt, en blijft en dat de mensen zich in de bond herkennen. Al met al geeft de brochure een goed overzicht van de aanloop tot de vernieuwing van de FNV die inmiddels in volle gang is.