Op 29 mei overleed Mirjam Ohringer, joods verzetsstrijdster, communiste en, zoals ze het zelf omschreef; 'opgevoed tussen Marx en Mozes'. In haar tienerjaren voelde de geboren Amsterdamse zich geroepen om Duits-Joodse vluchtelingen te helpen, die na de machtsovername van Hitler naar Nederland waren gekomen. In de oorlog dook ze onder en ging door met haar verzetswerk. Na de oorlog, waarin zowel van vaders- als van moederskant vrijwel haar hele familie werd uitgemoord, vond ze het noodzakelijk om door te gaan met dit werk.

Ze was onder andere bestuurslid van het Sachsenhausencomité, van het Verenigd Verzet en van het 4 en 5 mei Comité. Ook gaf ze rondleidingen in het Verzetsmuseum. Ze gaf voorlichting op scholen over racisme, want de kinderen, die waren misschien wel het belangrijkst voor haar.

Tijdens de begrafenis sprak ik haar met de volgende woorden toe:

Lieve Mirjam,
Ik heb maar enkele zinnen voor jou. Je was ere-gast op onze Kristallnachtherdenking, Ik ben blij dat je er zoveel jaren bij was.
Toen ik je in 2011 interviewde wilde je het gesprek afsluiten met een anekdote. Iemand vroeg jou: 'waarom doe je dit nou nog steeds, waarom ben je nog steeds zo actief, op scholen en elders?' Je wist niet meteen iets te antwoorden, maar de volgende dag zei je: 'Ik wil dat je nooit in de situatie komt dat je het leert begrijpen...' en toen begreep hij het.

Deze woorden inspireren mij nog steeds elke dag.

Mirjam, ik dank je.

Hier het interview uit 2011 tijdens de 18e Kristallnachtherdenking aan de Amstel.

Tijdens de plechtigheid werd het Joods partizanenlied gespeeld waarvan hier de vertaalde tekst.
(De oorspronkelijke tekst in het Jiddish is geschreven door Hirsch Glik in het getto van Vilnius toen net bekend werd dat in het getto van Warschau een opstand was uitgebroken. De schrijver heeft de oorlog niet overleefd.)

Zeg nooit dat jij gaat je laatste reis
Al kleuren loden luchten blauwe dagen grijs
Ons lang verwachte uur zal komen toch
En onze stap dreunt: wij zijn er nog!

Uit het groene palmenland naar het verre land van sneeuw
Komen wij aan met onze pijn en met ons leed
En waar een druppel is gevallen van ons bloed
Zullen ontspringen onze kracht en onze moed

Zo zal de ochtendzon vergulden ons het heden
En met de vijand zal verdwijnen ons verleden
Maar als de zon niet opkomt, de dag op zich laat wachten,
Gaat dit lied als een parool door komende geslachten

Dit lied is met bloed en niet met lood geschreven
Het is geen liedje van vogels die in vrijheid leven
Maar van een volk dat tussen omvallende wanden
Dit lied zong met geweren in de handen

Zeg nooit dat jij gaat je laatste reis
Al kleuren loden luchten blauwe dagen grijs
Ons lang verwachte uur zal komen toch
En onze stap dreunt: wij zijn er nog!

(vertaling uit het Jiddish: Ariane Zwiers)

Lonneke Lemaire is organisator van de jaarlijkse Kristallnachtherdenking.