Nog niet zo lang geleden barstte een ware hysterie los rond geweld tegen politiemensen. De politie meldde over 2017: “Elk uur nieuw geval van agressie tegen politieambtenaren” (www.politie.nl). In en door de media werd geroepen om zwaardere straffen. En nu, juli 2018, is er weer een hype rond politie en geweld. Maar ditmaal gaat het om geweld door de politie zelf uitgeoefend. Het Ministerie van Veiligheid en Justitie stelt namelijk voor om agenten bij ongeoorloofde geweldsuitoefening lichter te straffen.

Wat voor geweld?
De commotie over 'agressie tegen politieambtenaren' deed denken aan de ophef in januari 2014 over het “geweld met Oudjaar” (zie www.grenzeloos.org van 3 januari 2014). “Duizenden incidenten en tomeloos geweld.” Ook toen oproepen om de daders keihard aan te pakken. Uit eigen onderzoek bleek het allemaal enorm mee te vallen. Bij de 8400 incidenten werden uiteindelijk 800 aanhoudingen verricht. Slechts in 108 gevallen ging het om geweldsincidenten en daaronder vielen dan zowel verbale als fysieke zaken. In ongeveer 80 gevallen ging het om schelden en in de overige gevallen om echt lijfelijk geweld. Daarbij raakten in totaal zeven (7) agenten (licht)gewond. Onder ambulancepersoneel en brandweerlieden vielen géén gewonden. In het verkeer raken in Nederland dagelijks 50 mensen min of meer ernstig gewond. Enige relativering lijkt dus op zijn plaats.

Er wordt al strenger gestraft 
In het jaar 2017 vond dus elk uur een gewelddaad tegen een politieambtenaar plaats. Het waren er in totaal 9101. Aangezien er 8.760 uren in een jaar zitten, klopt dát wel. Maar ook bij dit aantal wordt geen onderscheid gemaakt tussen verbaal en fysiek geweld. Het aandeel lijfelijk geweld wordt geschat op 15 tot 30%. Ga je uit van die 30% dan kom je op 3333 fysieke geweldincidenten. Dat betekent dat van het totale politiekorps van 62.000 mensen 5% (één op de twintig) daadwerkelijk met lijfelijk geweld is geconfronteerd. Nu kan men elk incident er wel één te veel vinden, maar voor een instelling waarbij het geweldmonopolie is gedeponeerd kan dit toch nauwelijks bevreemding wekken.

Toch sprak bijna iedereen weer het ‘walgelijk’ uit, vaak gekoppeld aan de roep om strengere straffen. Zelfs Ronald van Raak van de SP zong op Radio 1 in dat koor mee met uitlatingen in de geest van ‘die agenten zijn van ons – daar blijf je van af’. En natuurlijk is het afkeurenswaardig wanneer agenten gestoord worden bij hulpverlening, in het verkeer en bij de bestrijding van de misdaad. Maar “van ons”? Dat valt nog te bezien als de status quo bedreigd wordt en het politie-apparaat zonder aarzelen wordt ingezet bij demonstraties, huisuitzettingen en ter bescherming van wapenfabrikanten.

Overigens wórdt er al lang strenger gestraft bij geweld tegen agenten en andere ‘publieke functionarissen’, zoals ambulancepersoneel en brandweerlieden. Het Openbaar Ministerie heeft als richtlijn om 200% hogere eisen te stellen dan bij burgers onderling het geval zou zijn en rechters houden zich daar in meer dan 90% van de veroordelingen aan (zie Monitor Veilige Publieke Taak en www.rechtspraak.nl).

Uitnodiging tot machtsmisbruik 
Zo op het oog worden de overheidsdienaren in ons land dus al aardig bediend. Maar het is kennelijk nog niet genoeg. Het Ministerie van Veiligheid en Justitie komt binnenkort met een wetsvoorstel om een aparte regeling te treffen voor politieagenten bij “ schending van de geweldsinstructie”. En de politie oefent heel wat geweld uit. Heel wat meer dan het geweld dat haar wordt aangedaan en ook heel wat ‘steviger’. In 2017 heeft de politie in Nederland 12.394 keer geweld toegepast. En dat bleef in de meeste gevallen zeker niet beperkt tot verbaal geweld.

Momenteel is de straf voor het toebrengen van zwaar lichamelijk letsel of doodslag maximaal 15 jaar. Het Ministerie van Veiligheid en Justitie en het kabinet willen nu dat indien die schending van de instructie tot zwaar lichamelijk letsel leidt of tot de dood, dat dan de straf wordt teruggebracht naar maximaal 3 jaar (aldus een bericht in De Volkskrant van 16 juni jongstleden).

Volgens de Raad voor de Rechtspraak is dit een overbodige herziening. Er wordt altijd al rekening gehouden met de achtergrond van een gewelddaad en zelfs is al vastgelegd dat “hij die een feit begaat ter uitvoering van een wettelijk voorschrift” niet strafbaar is. De Raad, een college van rechtsprekenden, noemt het wetsvoorstel “symbolisch”. Zeker. Het is een symbool van een bedenkelijke ontwikkeling. Het voor een deel boven de wet die geldt voor gewone burgers stellen van politiegeweld is een uitnodiging tot machtsmisbruik.

Dit artikel verscheen eerder als commentaar op Konfrontatie.