Het Internationaal Film Festival Rotterdam 2014 was weer een geweldige belevenis. Met 199 heel uiteenlopende films. Waar in totaal 287.000 kaartjes voor werden verkocht. Zeker de Volkskrantdag aan het slot van het festival was een unieke ervaring. Maar liefst 8000 mensen bezochten op 2 februari in 11 bioscopen 5 door de Volkskrant uitgekozen films. Tussen de voorstellingen van 's ochtends 10 tot 's avonds 10 uur gonsde de Rotterdamse binnenstad van de voor- en nabesprekende filmfanaten. Er viel veel te bespreken.

Op tv De vijf films die ons gezelschap waren toebedeeld waren stuk voor stuk de moeite waard. Ze zullen misschien niet allemaal nog eens in Nederland te zien zijn, maar drie gaan dat zeker halen, van één is dat best goed mogelijk en de vijfde zal, wellicht na enige inkorting, ongetwijfeld op tv vertoond worden.
Die vijfde, dat is The Reunion, van de Zweedse regisseuse Anna Odell. Het is een docudrama van en over een jonge vrouw, die áls ze was uitgenodigd voor de reünie van haar middelbare school graag haar pesters uit die periode had geconfronteerd met het door haar ervaren leed. Ze maakt daar een speelfilm over die ze vervolgens vertoont aan enkele pesters met het verzoek te reageren. Een interessant gegeven, maar het wordt te lang uitgesponnen. De pesterijen komen nauwelijks uit de verf. Omdat daar wel steeds over wordt doorgezeverd, ligt een lichte irritatie op de loer. Dus: inkorten tot de helft naar 45 minuten en op tv.

Duister De vierde film gaat óók voor een groot deel over de belevenissen van een regisseuse, in dit geval de Mexicaanse Claudia Sainte Luce. Zij verklaarde in haar jeugd net als het meisje in haar film een eenzame en introverte fase te hebben doorgemaakt. De film-Claudia verzeilt echter bij een gezin van een moeder, drie dochters en een zoon (van drie verschillende vaders). Claudia wordt goeddeels in dit tamelijk levendige gezin opgenomen en draagt bij aan de zorg voor de zieke moeder, die aids heeft. De beeldkaders en de camera-standpunten zijn soms wat hoekig, het is duidelijk Claudia's eersteling. En het duurt wel erg lang voordat je een band met de hoofdpersonen kunt opbouwen. Maar dat moment kómt en dan kijk je toch nog naar een ontroerend schouwspel.

Een heel aardige film is Finsterworld van de Duitse regisseuse Frauke Finsterwalder. Langs verschillende lijnen maak je daarin kennis met een zwerver en zijn kraai, met een schoolklas die Auschwitz bezoekt, met een kakkineus ouder echtpaar, met een ambitieuze tv-reportster en met een politie-agent die zich af en toe graag hult in een berenpak. Alle lijntjes raken elkaar uiteindelijk en geven een impressie van de gemoedsgesteldheid in het Duitsland van 2014. Wat het meest opvalt is de nog immer in het dagelijks leven doordringende herinnering aan het 'Duitse verleden': de oorlog, de nazi's en de holocaust. De hoofdpersonen gaan er vrij losjes mee om. Een teken van verwerking? Of juist van vervaging van de ernst van het gebeurde? Dat blijft 'duister'. Niettemin 'sowieso' een boeiende film.

Juweel Een hele mooie film is Metalhead van de IJslandse regisseur Ragnar Bragason. Het gaat over het opgroeien in de tachtiger jaren van een meisje op een boerderij bij een afgelegen IJslands dorp. Ze loopt een trauma op als haar iets oudere broer, een heavy metal fan, verongelukt. In zijn voetsporen en zijn kleding en met zijn gitaar gooit ze haar puberkont tegen de krib. Dat loopt hoog op. Maar in het onherbergzame IJslandse landschap blijken het meisje, haar ouders en de dorpelingen heel herbergzame mensen. Happy end!

Absolute topper van het IFFR 2014 volgens het publiek is Nebraska geworden. En terecht. De Amerikaanse regisseur Alexander Payne heeft een juweel gemaakt van het verhaal van een oude licht dementerende man die met zijn zoon van Montana naar Nebraska reist om daar een miljoen dollar op een nep-lot te incasseren. Onderweg komen ze langs oude vrienden en familie waar hilarische ontmoetingen mee plaatsvinden. De dialogen zijn ráák. De desolate woestijnen en stadjes onderweg zijn prachtig in beeld gebracht. De keuze voor een zwart-wit-film doet daar niets aan af. Integendeel. Dat draagt bij aan de sfeer en levert schitterende silhouetten op. Geen wonder dat vader en zoon nader tot elkaar komen. En eigenlijk allebei hele lieve mensen blijken te zijn. Al met al en uiteindelijk een hele sterke feel-good-movie. Een geheide hit. Binnenkort in uw theater!

Braaf Opvallend is dat de Volkskrant-selectie, die is gebaseerd op publieksvoorkeuren van voorgaande dagen, enorm braaf is. Alle vijf de films zijn nogal persoonlijke verhalen. Met een begin, een midden en een eind. Vergeleken met veel hedendaagse bioscoopfilms – zoals La Vie d'Adèle, The Wolf of Wall Street, Nymphomaniac en tal van harde actiefilms – zit er weinig seks en geweld in. Ook de vormgeving is nauwelijks experimenteel. De keuze voor zwart-wit in Nebraska is wat dat betreft nog het meest vergaand. Ook bevatten de films vrijwel geen verwijzingen naar bredere sociale of politieke verbanden, laat staan een snijdende maatschappijkritiek. Als je de beschrijvingen leest van de thema's van de overige 194 films, dan kom je dat overigens ook bijna niet tegen.

Op een enkele uitzondering na gaan de IFFR-films over de 'kleinmenselijke ervaringen'. Jeugdtrauma's, vader-zoonrelaties, dat soort zaken. De makers van Arwad, een film over een Syrische vluchteling, zeggen bijvoorbeeld: “Het is een persoonlijk verhaal; er zit beslist geen politieke boodschap in, ook al ligt dat voor de hand met de oorlog in Syrië.” Het klinkt alsof het verkeerd zou zijn om wél een politieke boodschap te hebben. Nu is er niks mis met het behandelen van 'kleinmenselijke ervaringen', die trouwens vaak indirect verbonden zijn met maatschappelijke toestanden, maar het is kennelijk moeilijk aan te geven wat er nou precies schort aan gewoonten, gebruiken, instanties, instituten en wat en hoe daar wat aan veranderd kan worden. Dat is natuurlijk ook geen gemakkelijke zaak. Bij het IFFR hebben in ieder geval weinigen zich hieraan gewaagd. Een trend? Op het eerstvolgende filmfestival – Movies That Matter van Amnesty Intrernational op 20 t/m 26 maart in het Filmhuis Den Haag – zullen we waarschijnlijk zien dat dit wel meevalt.

roblubbersen[at]grenzeloos.org