Ander Europa
Verenigd Links doorprikt Europees migratie- en asielpact
Bewering 1: het pact betekent duidelijke, eerlijke en snellere grensprocedures (maar bij de ‘screening’ worden groepscriteria gehanteerd, zoals het percentage van goedgekeurde asielaanvragen uit een bepaald land of regio);
Bewering 2: einde aan de ‘push backs’, het afdreigen en terugsturen van vluchtelingenbootjes op zee, een internationaal verboden praktijk, door het oprichten van een ‘monitoring mechanisme’ gedurende de ‘screeningprocedure’;
Bewering 3: lidstaten zullen geen onevenredige lasten meer moeten dragen, alle lidstaten dragen bij tot solidariteit; (daarbij wordt ook het sponsoren van uitdrijvingen als solidariteit beschouwd…)
Bewering 4: ‘Geen Moria’s meer’, toestanden dus zoals in het Griekse Moria, in september in de as gelegd, waar 25.000 mensen bijeen zaten op een plaats voorzien voor 3100;
Bewering 5: het nieuwe pakket gaat om win-win- relaties met derde landen (zoals de subsidiëring van de Libische kustwacht…);
Bewering 6: twee derde van de mensen die internationale bescherming vragen maken misbruik van een systeem en moeten teruggestuurd worden.
Bij herhaling beweert de Commissie dat monitoring en wettelijke garanties garant staan voor het correct verloop. Evenwel, ongeveer tegelijkertijd met het verschijnen van de brochure van Verenigd Links werd de directeur van het Europees grensagentschap (Frontex) verhoord door een commissie van het Europees Parlement, in verband met de ‘push backs’ die door manschappen van Frontex werden uitgevoerd. Uit de ondervraging bleek onder andere dat Frontex in theorie gecontroleerd werd door mensenrechtenobservators, maar dat deze nooit aangesteld waren (“ door bureaucratische beperkingen”, aldus de directeur). Verenigd Links heeft met deze brochure een waardevolle bijdrage geleverd in de strijd tegen de valse propaganda van de Commissie. Met de alternatieve voorstellen op de zes besproken aanklachten is er ook een begin van beleidsalternatief. Dit volstaat echter niet als visie op een alternatief links migratiebeleid; verder debat binnen links is dus nodig. (hm)Bedenkelijke praktijken bij Nederlandse SP
De ‘oorlog’ tegen corona
Das europäische Kurzarbeitergeld ist ein Geschenk an die Konzerne
Klaus Dräger und Herman Michiel – 27 November 2020 – Mit der SURE-Initiative stellt die EU einen Plan für ein europäisches Kurzarbeitergeld vor. Die Maßnahmen werden als Sozialprogramm für die Beschäftigten verkauft. Doch Hauptprofiteure sind wieder einmal die Unternehmen.
Veröffentlicht on Jacobin.de
Hits: 1
Assange en het Europees Parlement (bis)
Brochure: Een ommuurde wereld – naar een globale apartheid
Ons kent ons: Commissie en Blackrock
Assange: welke europarlementsleden steunen persvrijheid?
Geachte Mevrouw, Mijnheer,
Geacht Europarlementslid,
Op dinsdag 24 november zult u tijdens de avondstemming stemmen over het verslag aangaande de situatie van de grondrechten in de Europese Unie in 2018-2019.
Ik roep u op om tijdens deze stemming amendement 44 te steunen.
De rapporteur van dit verslag, Clare Daly, heeft een verwijzing opgenomen naar de oprichter van WikiLeaks, Julian Assange, die erkent dat zijn zaak een bedreiging vormt voor de journalisten en de vrijheid van meningsuiting in Europa.
In de commissiefase hebben EVP, S&D en Renew echter allemaal gestemd om de verwijzing naar Assange uit de tekst te schrappen.
Ik ben van mening dat de strafrechtelijke vervolging van Julian Assange - voor journalistieke activiteiten die volledig binnen de Europese Unie plaatsvonden - vérstrekkende gevolgen heeft. Het bedreigt de persvrijheid in Europa en brengt de grondrechten van alle Europeanen in gevaar.
Ik ben niet alleen in dit geval.
De Europese Federatie van Journalisten zei dat de opsluiting en vervolging van de heer Assange "een uiterst gevaarlijk precedent schept voor journalisten, mediaprofessionals en de persvrijheid".
De Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa heeft erkend dat "de opsluiting en strafrechtelijke vervolging van de heer Julian Assange een gevaarlijk precedent heeft geschapen voor journalisten" en heeft opgeroepen tot "een verbod op de uitlevering van de heer Assange aan de Verenigde Staten en tot zijn spoedige vrijlating".
De Hoge Commissaris voor de mensenrechten van de Raad van Europa, mevrouw Dunja Mijatovic, verklaarde dat "het toestaan van de uitlevering van Julian Assange op deze basis een verlammend effect zou hebben op de vrijheid van de media en uiteindelijk de pers zou kunnen belemmeren bij de uitvoering van haar taak om in de democratische samenleving publiek te informeren en toezicht te houden".
Het is normaal dat dit geval in het verslag van het Europees Parlement over de grondrechten wordt genoemd, en het is onaanvaardbaar dat het is geschrapt. Wat men ook van Assange mag denken, het is een feit dat deze zaak schadelijk is voor de grondrechten in Europa.
De leden van het Europees Parlement moeten zich hiertegen verzetten.
De rapporteur, Clare Daly, heeft in de plenaire vergadering een amendement ingediend, amendement 44, dat de verwijzing naar de zaak-Assange in de tekst toevoegt. Het is van essentieel belang dat het wordt aangenomen.
Steun alstublieft amendement 44 van dinsdagavond.
Ik zal deze stemming zeer aandachtig volgen. Ik hoop dat ik op u kan rekenen om het juiste te doen.
Met vriendelijke groet
XXX
Twee jaar geleden: het ‘Marrakesh Pact’
Het sprookje van de gelijkheid in Europa
Polen en Hongarije uit de EU smijten?
19 november 2020 – Het is weer crisis in de EU, en dan lees je in de kranten de gekste dingen. Zo weet de editorialist van De Standaard vandaag dat de Europese eenheid tot stand is gekomen om te voorkomen dat antidemocratische en vrijheidsbeknottende regimes nog voet aan de grond zouden krijgen op het continent. Wij hebben altijd geleerd dat het was om een nieuwe oorlog te voorkomen, wat we ook niet echt geloofden. Maar iedere crisis heeft blijkbaar zijn eigen verhaal nodig. Desnoods moet de EU haar geografische eenheid maar op het spel zetten, aldus nog Ruben Mooijman.
Polen en Hongarije desnoods uit de EU zetten? En als morgen Donald Tusk de verkiezingen in Polen wint Polen weer toelaten? En als Marine Le Pen de volgende presidentsverkiezingen wint Frankrijk maar aan de deur zetten? Even serieus blijven Ruben!
Andere proefballonnetjes klinken wat ernstiger: een intergouvernementeel herstelfonds zonder Hongarije en Polen opzetten, dus buiten het institutioneel raamwerk van de EU; of de mogelijkheid van de ‘beperkte samenwerking’ inzetten die in de Europese Verdragen voorzien is wanneer een aantal lidstaten op een terrein verdere samenwerking willen dan andere. Maar uiteindelijk is het allemaal maar bedoeld om Polen en Hongarije onder druk te zetten.
De kwestie van de rechtsstaat is natuurlijk belangrijk: de legitimiteit van de EU staat op het spel, maar ook het goed werken van de gemeenschappelijke markt. Die markt werkt niet als lidstaten met niet-marktconforme middelen, zoals corruptie, eigen bedrijven bevoordelen in de harde concurrentie die de basis vormt van de EU.
Uit allerlei opinies komt inmiddels een aparte visie naar voor over de mensen in Polen of Hongarije. Zo lees je om de haverklap, laatst nog van Geert Mak in de VPRO-gids, dat het volstaat de Europese subsidiekraan dicht te draaien zodat Orbán zijn kiezers niet meer kan omkopen. Hebben die kiezers dan geen opvattingen die verder reiken dan hun portemonnee? Zo is de waard, zo vertrouwt hij zijn gasten.
Misschien is het verschil tussen Polen en, bijvoorbeeld, Nederland niet meer dan dat rechtse nationalisten in Polen momenteel een meerderheid hebben, en in Nederland vooralsnog niet? Eerder dan te vertrouwen op de Brusselse stok en wortel om de Poolse of Hongaarse kiezers weer in het gareel te krijgen lijkt het aangewezen wat meer vertrouwen te geven aan de mensen daar, en de grensoverschrijdende samenwerking tussen progressieve democraten te versterken. (fs)
Hits: 2
De EU in het verkiezingsprogramma van Bij1
19 november 2020 – Voor wie een fijn socialistisch verkiezingsprogramma wil lezen is het programma van Bij1 voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer in maart 2021 een aanrader. Je vindt het hier.
De voorstellen op korte termijn over asiel en migratie klinken ons bekend in de oren. Ze lijken sterk op wat een groep in de aanloop naar de laatste Europese verkiezingen verdedigde in de schoot van de SP. Zo is er de eis dat de Europese Unie moet ijveren voor veilige vluchtroutes voor vluchtelingen, in plaats van de grenzen dicht te timmeren. Binnen de SP haalden deze voorstellen het net niet. Misschien heeft de gelijkenis te maken met het feit dat sindsdien een aantal militanten de overstap maakten van de SP naar Bij1.
Wij keken natuurlijk vooral naar het hoofdstuk over de Europese Unie. Daar bleven we een beetje op onze honger zitten. Niet dat Bij1 niet kritisch is over de lopende koers van de EU. Zo lezen we dit: “Kortom, er is momenteel op Europees niveau een blokkade als het gaat over democratie, milieu en mensenrechten.” Bij1 betreurt ook het gebrek aan Europese solidariteit met de lidstaten in het zuiden van Europa.
Het programma bevat heel wat voorstellen die de EU een stuk leuker zouden maken.
Bij1 ziet een fundamentele tegenstelling in de EU tussen de burgers en de multinationale bedrijven. Deze laatste hebben te veel invloed. Daarom moet de EU democratischer worden, met meer transparantie en inspraak van de burgers. Dat klinkt goed, maar sluit het ook aan bij de realiteit van de Europese Unie?
Je kan de Europese Unie immers niet behandelen als een land als een ander, waarin je verandering afdwingt door een meerderheid van de bevolking te winnen voor je voorstellen. Er is niet zoiets als een Europees volk, en de mogelijkheid van een Europese democratie ligt dus ingewikkeld. Wie de fundamenten van de Europese eenmaking wil veranderen kan niet om het probleem heen van de relatie tussen de lidstaten en het Europese niveau.
Wat doe je als je in Nederland een meerderheid verwerft voor fijne plannen, maar tegengehouden wordt door Europese autoriteiten die teruggrijpen op het marktfundamentalisme van de Europese Verdragen. De gemeenschappelijke markt is immers het fundament van de EU (en niet de rechtsstaat…). Leg je je daarbij neer, in naam van de Europese solidariteit? Of eis je een deel van je soevereiniteit terug, om als land je eigen gang te kunnen gaan? Of weiger je je neer te leggen bij de Europese autoriteit, en lok je een crisis uit?
Bij1 lijkt zich dit soort vragen nog niet gesteld te hebben. Dat is niet heel erg, want goede antwoorden zijn sowieso nog niet voorradig. Maar het zijn belangrijke vragen. De EU wint elke dag aan gewicht in het beleid van de lidstaten. In Nederland draaien de politieke elites voorzichtig weg van hun neoliberaal euroscepticisme. Ook politiek links in Nederland moet nu werk maken van een stevige visie over de relatie tussen de democratie in de lidstaten en de Europese eenmaking. Ook voor Bij1 is hier nog werk aan de winkel. (fs)
Hits: 6
Machtsgreep Europese Commissie over lokale diensten mislukt!
In december 2018 brachten we met Bolkestein herrijst: Europese Commissie wil macht over diensten verslag uit over de pogingen van de Europese Commissie om de dienstenrichtlijn ('Bolkestein') nog meer armslag te geven. Ook lokale en regionale besturen zouden ontwerpen van nieuwe reglementering vooraf aan de Commissie moeten voorleggen, die zou oordelen of ze al dan niet in strijd zijn met de 'vrije dienstverlening' in de EU. Er rees heel wat verzet tegen deze inbreuk op de lokale democratie, en we kunnen met genoegen melden dat de Commissie zich verplicht zag haar plannen in te trekken.
Protest van stadsbesturen heeft ertoe bijgedragen dat de poging van de Europese Commissie macht te krijgen over diensten werd verijdeld. Het is de Commissie niet gelukt een procedure voor de kennisgeving van diensten ('services notification procedure') in te stellen. Hiermee zou zij vooraf een vetorecht hebben gekregen over nieuwe wetten van regionale en lokale overheden. Lokale democratische initiatieven op uiteenlopende gebieden als betaalbare huisvesting, energievoorziening en afvalbeheer zouden nog verder beperkt kunnen worden. De Commissie zou nu haar les wel moeten geleerd hebben, en de gemeenten moeten steunen bij het nemen van sociale en milieumaatregelen, hun democratisch recht om te reguleren respecteren en niets in de weg leggen als ze voorrang geven aan de belangen van de plaatselijke bevolking in plaats van die van het bedrijfsleven.
Gemeentelijke verantwoordelijken en activisten van het maatschappelijk middenveld juichten bij de aankondiging in oktober 2020 dat het Commissievoorstel voor een richtlijn inzake de kennisgeving van diensten wordt ingetrokken. Het doel van de Commissie was om de handhaving van de EU-dienstenrichtlijn van 2006 aan te scherpen. Maar de onderhandelingen met de EU-regeringen liepen vast door de groeiende bezorgdheid over de regelgevingsvrijheid van de lokale, regionale en nationale autoriteiten. De richtlijn werd uiteindelijk ingetrokken toen er, in de woorden van de Commissie, "geen vooruitzicht op een overeenkomst" mogelijk was. Een belangrijke maar onderbelichte factor daarin was het verzet van progressieve steden en maatschappelijke groeperingen uit heel Europa.
De reden dat ze in het geweer kwamen was simpel: de richtlijn zou de lokale, regionale en nationale autoriteiten hebben gedwongen om de Europese Commissie drie maanden van tevoren (in plaats van achteraf, zoals nu het geval is) op de hoogte te stellen van alle nieuw geplande regelgeving die van invloed is op de dienstensector. Dit zou hebben betekend dat de gemeenten moeten wachten tot de Commissie haar vetorecht zou gebruiken om een geplande verordening te verwerpen of goed te keuren. Een van de eerste critici was de gemeenteraad van Amsterdam, die in zijn resolutie van september 2018 verklaarde dat de richtlijn "de autonomie van de lokale overheden ernstig zou schaden" en "een bedreiging voor de lokale democratie" zou vormen. De burgemeesters van Amsterdam, Berlijn, Madrid, Barcelona, Boedapest en Riga schreven een brief op hoge poten aan de EU-onderhandelaars, waarin zij de voorgestelde richtlijn afkraakten omdat deze administratieve lasten zou creëren en hun vermogen om te handelen en te reguleren in het algemeen belang zou schaden. Een andere open brief tegen de richtlijn werd ondertekend door meer dan 160 maatschappelijke groeperingen, vakbonden, burgemeesters en progressieve gemeentelijke partijen.
Waar het om gaat bij de betwistingen rond de dienstenrichtlijn is een botsing tussen enerzijds steden die strijden voor hun democratisch recht om de belangen van hun burgers te reguleren en te beschermen, en anderzijds een Europese Commissie die geobsedeerd is door "de voltooiing van de interne markt" en het wegnemen van wat multinationale ondernemingen beschouwen als "regelgevingsbarrières".
De afdeling Interne markt van de Commissie (DG GROW) heeft de neiging de voorkeur te geven aan lobbygroepen uit de dienstensector wanneer die klagen dat de lokale regelgeving waar zij een hekel aan hebben, een "inbreuk" op de dienstenrichtlijn is. De Commissie heeft haar pijlen gericht op tal van volstrekt legitieme regelingen als "regelgevingsbarrières" die zogenaamd "discriminerend" zijn ten opzichte van buitenlandse bedrijven. Zo is DG GROW herhaaldelijk in botsing gekomen met steden die de uitbreiding van AirBnB en soortgelijke huurplatforms probeerden te beperken om te voorkomen dat de huurprijzen de hoogte in zouden schieten. DG GROW heeft een zeer nauwe relatie met AirBnB-lobbyisten. Industriële lobbygroepen BusinessEurope, EuroCommerce en EuroChambres kregen een VIP-behandeling bij het opstellen van de richtlijn betreffende de kennisgevingsprocedure voor diensten.
Deze botsing tussen bedrijfsvriendelijke regels voor de interne markt en het recht van gemeenten om het algemeen belang te verdedigen neemt toe naarmate steden steeds ambitieuzere en pro-actievere spelers worden bij het aanpakken van problemen, van de klimaatcrisis tot het gebrek aan betaalbare huisvesting. Steden als Barcelona, Grenoble en Amsterdam keren het neoliberalisme de rug toe en introduceren gedurfde en innovatieve lokale oplossingen. De coronacrisis heeft de cruciale rol van steden bij het oplossen van maatschappelijke problemen nog eens extra onderstreept.
De intrekking van de richtlijn betreffende de kennisgeving van diensten is een belangrijke overwinning voor de Europese steden en zou de Commissie wakker moeten schudden. In plaats van te proberen de regelgevingsruimte van de steden te beperken, zou zij hun inspanningen om sociale en milieuproblemen aan te pakken, moeten versterken. Helaas lijkt de houding van de Commissie onveranderd, zoals blijkt uit haar nieuwe maatregelen. In maart 2020 heeft de Commissie een actieplan voor de handhaving van de interne markt (SMEAP) gelanceerd, met nieuwe "stappen om ervoor te zorgen dat de lidstaten voldoen aan de bestaande kennisgevingsverplichting in het kader van de dienstenrichtlijn teneinde nieuwe potentiële regelgevingsbarrières op te sporen en uit de weg te ruimen". Een van die stappen is de lancering door de Commissie van een nieuwe website waar zij alle kennisgevingen plaatst van regelgeving voor de dienstensector die zij van het nationale niveau heeft ontvangen. Vervolgens verzoekt zij om commentaar op de kennisgevingen van regeringen, maar ook van bedrijfslobbygroepen. In november 2019 heeft de Commissie de lobbygroep EuroCommerce voor de detailhandel actief geadviseerd over deze site en hen erop gewezen dat belangengroepen "worden uitgenodigd om opmerkingen te maken".
Een voorbeeld van hoe dit nieuwe mechanisme in de praktijk werkt, zijn de klachten die de European Holiday Home Association (EHHA) en haar Duitse ledengroep in februari 2020 hebben ingediend. Uit de verzoeken om informatieverstrekking blijkt dat deze lobbygroep (een spreekbuis van AirBnB) zich richtte op nieuwe beperkingen voor de verhuur van vakantiewoningen op het kleine Spaanse eiland Formentera (12.000 inwoners). De maatregelen (waaronder een maximum van 60 dagen per jaar voor de korte termijn verhuur van primaire woningen) zijn bedoeld om kritieke tekorten aan drinkwater aan te pakken en de snelgroeiende hoeveelheden huishoudelijk afval op het eiland te verminderen, beide verergerd door het toerisme, en het beperken van het gebruik van fossiele brandstoffen. Bovendien heeft de vraag naar toeristische accommodatie ervoor gezorgd dat de lokale bevolking geen betaalbare woonruimte kan vinden. Toch klaagde EHHA dat de regels "discriminerende, ongerechtvaardigde, onevenredige en ongeschikte maatregelen opleggen aan korte termijn verhuur op de Balearen". De Commissie stuurde onmiddellijk een brief aan de eilandsraad van Formentera met een lange lijst van kritische vragen, waarin zij "rechtvaardiging en evenredigheid" eiste rond wat volgens hen "een beperking van de economische vrijheid om te huren" vormt. In juli 2020 stuurde de eilandsraad een 16 pagina's tellend juridisch antwoord. Het valt nog te bezien of de Commissie besluit een procedure tegen de Spaanse regering te beginnen of dat zij andere maatregelen neemt tegen de regels van Formentera.
De agressieve ondervraging van de Raad van Formentera door de Commissie (uit naam van beperkte commerciële belangen) laat zien hoe de agenda voor de deregulering van de dienstensector in strijd is met de door de EU geformuleerde sociale en milieudoelstellingen, met inbegrip van de Europese Green Deal. Het is hoog tijd dat de Commissie de juiste prioriteiten stelt, voorbijgestreefde neoliberale uitgangspunten loslaat en het recht van lokale overheden om te reguleren respecteert.
(*) Olivier Hoedeman is onderzoeker bij Corporate Europe Observatory (CEO). Dit artikel verscheen op 4 november 2020 onder de titel Wakeup call for the European Commission in its failed power grab over local services op de website van CEO. Nederlandse vertaling voor Ander Europa door Rob Noort. Met dank aan CEO voor de toelating tot overname.Eerlijker belastingen? Uitgesteld, en weer eens verloren
Corona en kapitalisme
EU SURE initiative: saving jobs or pleasing investors?
Herman Michiel and Klaus Dräger (*)
13 November 2020
When the European Commission finally realized that something serious was going on with corona, it launched, among other things, an initiative to support short-time work schemes, as Germany did as a reaction to the 2007/9 ‘financial crisis’. Similar measures were introduced in many EU countries at national level to cope with the economic and social effects of the pandemic.
On 2 April the EU launched SURE [i]. The idea was that member states could take out cheap loans to financially support temporary short-time work schemes. After all, many companies are much beyond of their former capacity (in some sectors they even lost up to 80 percent of their former business). Without government support, so goes their tale, they would have to shed many employees towards unemployment.
Maybe you say: loans do not really support governments, who can borrow anyway, and borrowing means higher public debt. The fact is, however, that the Commission (EC), as the executive body of the EU, can borrow more cheaply than many member states. Since the financial crisis, we know that this is even true within the euro-zone, where, for example, Greece has to pay much more for a government loan than Germany.
In financial jargon one speaks of the spread, the difference compared to Germany’s interest rates for government bonds. It would be different if those member states could borrow directly from the European Central Bank (ECB), which could charge the same low rate for everyone. But the EU treaties explicitly forbid such a thing. Governments therefore have to borrow from private banks and financial institutions, which charge a ‘risk premium’ that is all the higher the more difficult a country’s economic situation is. If the European Commission now presents its SURE initiative (and other similar loans in the context of the corona recovery policy) as a shining example of European ‘solidarity’, this is only a very partial correction to a fundamentally non-solidary construction based on market discipline.
Six months to respond to an emergency situation
Another consequence of the ban on ECB lending to member states is that cumbersome, time-consuming manoeuvres have to be performed now that the EU is (for the first time, and breaking its own rules) taking out loans to pass them on to member states. The ECB can make billions available to banks in a jiffy, as happens with ‘QE’ (quantitative easing). The SURE initiative, on the other hand, officially launched on 2 April, took until the end of October, i.e. more than half a year, to pass on the first ‘solidarity-based’ loans to Italy (10 billion), Spain (6 billion) and Poland (1 billion). So the ‘support in an emergency’ comes rather late.
Why is this? In order to borrow, the Commission first had to provide a ‘guarantee’. To this end, all 27 member states had to agree to guarantee a total amount of € 25 billion, in proportion to the national income of each member state. It was only on 22 September that the Commission was able to report that this operation had been completed, although only commitments, not payments, had to be made. With this guarantee in its pocket, the Commission was then able to borrow an amount four times higher (by a so-called leveraging operation). In order to do this, a syndicate of banks had to be called upon to issue bonds, an operation that took place via Barclays, BNP Paribas, Deutsche Bank, Nomura and UniCredit. For future loans (probably one more in 2020, the next in 2021), this procedure will have to be gone through again.
Selective interests from the EU’s member states
In a sense, for EU standards, the gathering of the commitments of the 27 member states was a ‘success’. Indeed, in countries where fulminating against the ‘debt union’ is part of the identity of a number of parties, political riots may arise around it. This cape was apparently taken. On 22 September, the Commission rejoiced that “the voluntary commitment of guarantees is an important expression of solidarity in the face of an unprecedented crisis”. When, a month later, a bank consortium, for an unknown fee, sold the ‘social bonds’ in no time and under impetuous enthusiasm from investors, it once again gave rise to enthusiastic statements from the Commission. After all, this enthusiasm proves the great confidence that the markets place in the creditworthiness of the EU…
In the meantime, the Commission published an overview of the loan amounts which could possibly be requested by various countries:
It will be noted that a whole series of countries (Germany, the Netherlands, Austria, Denmark, Finland, …) are missing. There is also a good reason for this: they borrow more cheaply on the market. According to the Financial Times (19 October), the Commission lent to approximately minus 0.24% [ii]. Belgium seems to be in an intermediate position, hoping to take some advantage of a ‘European’ loan.
All in all, if we look at the SURE programme globally, there is little reason to speak of a success of ‘Europe and its values of solidarity’. First and foremost, it concerns loans, which will be paid for by the national states and therefore largely by the working population. Secondly, as already mentioned, it is at most a correction to the self-imposed ban on direct loans by the ECB to the member states. Furthermore, one cannot speak of an emergency intervention when it takes more than six months to take a limited initiative in a dramatic context. After all, this is limited in any case: €100 billion, of which only €17 billion are disbursed now, while Europe is plunged into a second corona wave. One hundred billion is ultimately less than 1% of EU GDP.
So we shall see what really will happen. Perhaps the current governments of e.g. Italy, Spain and Portugal have become more desperate because of the second corona lockdown in their respective countries and are now willing to take up the SURE loans (which they did not not touch upon before). The situation in Italy is indeed very desperate. Maybe also other poorer countries will apply for these loans (e.g. Romania). However, the European Central Bank may act as a ‘counterweight’ to ‘light Keynesian spending’.
… enthusiasm among investors?
If the EU speaks of an enormous success to gather support from financial markets for its SURE loan programme – this is true. Bonds were only offered for €17 billion, but the overwhelming demand amounted to €233 billion… The call was outstripped 13 times, and this at a negative interest rate!
This points to one of the great contradictions of neoliberal capitalism, and of the EU in particular. Since the financial crisis broke out 12 years ago, it has never been overcome. Investments are lagging behind, companies and financial institutions are sitting on a phenomenal mountain of money. But they see too few profit opportunities and an uncertain future. The ECB tried to do something about this by pumping thousands of billions of QE money into the system [iii].
Despite all these central bank ‘incentives’, companies and investors were building up even larger ‘piggy & shadow bank operations’. Instead of investing, they were engaging in further financialization such as share repurchases, financial investments, fat payouts to shareholders – and most notably, hoarding cash. Never before has the equity of German companies been so large, writes Thomas Fricke in Wenn Unternehmer zu viel Geld haben . According to Fricke, ‘corporate liquid assets’ in Germany rose from some 6 per cent of GDP at the time of German ‘reunification’ (1990) to some 15 per cent in 2013. The same trend could be oberserved world wide – also in the U.S., Japan etc. – from the 1990ies onwards.
The increasing amount of cash in the assets of American non-financial firms, 1990-2012. Source: Federal Reserve of St. Louis Compustat Data, 2012.
Thus one arrives at the absurd situation that now central bank and government money is lent at negative interest rates, that thousands of billions are made available to companies and banks – but these are still hesitant to invest (in particular towards the social and environmental transitions, which are desperately needed). So the ‘market engine’ does not work, and the ECB does not even manage to reach its target of close to 2% inflation. Instead, the EU economy is very close to a deflationary spiral, with all its negative consequences.
The benefits of SURE: compassionate neo-liberalism at work
SURE is presented as a social program that allows employees to keep their jobs in spite of the corona crisis. That investors also benefit from it, some will present as a win-win operation. However, the upshot is this: ‘tax payers’ (that is the ‘state’) bail out the corporates and provide the monies to them to keep workers financially somehow afloat.
The hope is: when a recovery should set in, corporations can rely on a qualified workforce that helps them to again boost their business opportunities. This may be also good for the work force – at least they do not immediately become unemployed (as in former times, such as the 1920ies/30ies). But the hardships (of income loss etc.) are imposed on the workforce – whereas the big corporations nearly get any state support which they demand.
So, if one looks at the broader picture, it is again – as was the case during the financial crisis – national governments that have to jump into the breach when the profit prospects of the private sector are threatened. Since national government debts and deficits have not yet recovered at all from the financial crisis, a disaster scenario is being built up here for many decades to come.
Shortfalls in national finances are always paid for by the working class, whether by wage restraint, higher taxes or reduced social security benefits. And this applies not only to the SURE program, but to all corona repair measures taken by the national and European authorities. Taking on more public debt, making wells to fill them, will take revenge on the working class.
Alternatives?
Monetary financing seems a better idea: the ECB makes loans available to the member states with zero interest rate and a term of, for example, 1,000 years, which means that they do not have to be repaid. Sovereign debts do not increase. This is the idea behind the ‘perpetual bonds’ or the so-called ‘consols’ that were previously discussed [iv].
Of course this cannot be reconciled with the European treaties, but we are also not looking for a sustainable solution within these treaties, because it cannot be found there. But there is another objection. It is true that public debt does not increase, but once again a public instrument (the monetary power) is used to save the profit prospects of the private sector. This is reprehensible, not only from the point of view of social justice, but also from the point of view of economic efficiency.Why?
After all, apart from more sovereign debt and monetary financing, there is a third possibility: get the money where it is via taxes. This is, of course, more socially just, and it also addresses the concerns expressed now even by the IMF and the World Bank, namely the worldwide formidable inequality, the still growing gap between rich and poor. But as said, such an approach is also economically more efficient.
The aforementioned Thomas Fricke attributes the ‘hoardiness’ of capital owners to tax reforms, among other things, which make such practices more attractive. The logical consequence is that a heavy tax on the hoarded money of the financial actors will bring that money back into circulation. It will inevitably be invested rather than hoarded. Part of the investment may go to the labour force, a reduction in working hours without loss of wages, an increase in wages, which, unlike speculative investments, will return to the economic circuit in the shortest possible time, and in the long run cause some inflation (which the ECB is so feverishly and vainly looking for). Another part can ensure sustainable development, for example by investing in a fossil-free production apparatus.
The fiscal approach, as opposed to the monetary one, also has the advantage of being able to ensure redistribution. This also meets the objection that not all companies are equal, that some survive with difficulty and others do not know what to do with their money. An appropriate fiscal policy can do a lot about this. It would run counter to the neo-liberal thinking of the EU, but it hasn’t been said often enough: exceptional problems require exceptional measures.
So there are indeed alternatives to the EU’s market-oriented policy. However, there is no alternative to an intense, protracted, internationalist struggle to push through alternatives.
(*) Klaus Dräger was a longtime political adviser for the left-wing group in the European Parliament (GUE/NGL) on employment and social affairs. Herman Michiel is an editor of the Dutch-Flemish website Ander Europa.
[i] SURE: temporary Support to mitigate Unemployment Risks in an Emergency
[ii] A negative interest means that the financial markets are willing to pay a premium to get ‘safe’ bonds in their possession. This kind of upside-down world we are gradually getting used to, and it points to the fundamental crisis of the capitalist economy.
[iii] This is not a literary exaggeration. By the end of 2018, the ECB’s QE program (quantitative easing) had provided cheap money to the tune of €2600 billion, and a new program was launched in 2019.
[iv] See for example When European leaders speak of offering grants…
Hits: 2
Europees SURE initiatief: jobs redden of beleggers plezieren?
Het niet zo propere zieltje van de Europese Investeringsbank
- De EIB ondersteunt projecten die mensenrechten schenden wegens gebrek aan zorgvuldigheid en een jarenlange verwaarlozing door het bestuur van de EIB.
- De bank schenkt weinig aandacht aan de impact van haar operaties op het vlak van ontwikkeling. Ze heeft daarvoor ook onvoldoende expertise en aanwezigheid op het terrein.
- De aandacht gaat vooral uit naar ontginning (extractivisme) als ontwikkelingsmodel, met verwaarlozing van infrastructuur die zou bijdragen tot sociale en milieurechtvaardigheid.
- Het financieel model dat gehanteerd wordt door de EIB berust op het gebruik van schaarse openbare middelen om daarmee private investeringen te bevorderen, wat neerkomt op het subsidiëren van grote bedrijven en multinationals zodat die winsten kunnen opstrijken in de armste regio’s van de wereld.
- Het gebruik van financiële ‘tussenschakels’ werd gekenmerkt door een gebrek aan transparantie, onvoldoende controle over de fondsen met het risico op corruptie en fraude als gevolg.
Een ‘stralende’ Europese Green Deal?
De vrienden van wie? Van Europa; de ‘Vrienden van Europa’
“Er is een overweldigende evidentie dat er meer zorg kan verleend worden tegen een lagere kost. Terzelfder tijd is er dringend nood om de gezondheidssystemen grondig te hervormen, want ze werden grotendeels uitgetekend en uitgebouwd in de jaren 50. Een fundamentele uitdaging is de financiering. De economische crisis was aanleiding tot zware besparingen in de gezondheidszorg bij de meeste lidstaten van de EU, en alhoewel de budgetten terug zijn beginnen stijgen, zijn ze nog beneden het niveau van voor de crisis. Er is een mooie kans om het geld beter uit te geven, minder te verspillen en de inefficiëntie te verminderen door de middelen te heroriënteren van interventies met lage waarde naar dingen die echt werken en een beter gezondheidsresultaat opleveren.”
Economen van de OESO inroepend schetst het rapport een weinig fraai beeld van de bestaande gezondheidssystemen: 1 € op de 5 is verspild of inefficiënt, één op de 10 patiënten loopt schade op bij de verzorging, 6% van de gezondheidsuitgaven gaat verloren door fraude of vergissingen, meer dan een derde van de burgers denken dat de gezondheidszorg corrupt tot zeer corrupt is… via de Europese Commissie Friends of Europe heeft ideeën om dit te veranderen en ziet ook het kanaal waarlangs dit kan gebeuren: via de Europese Commissie. De Europese Unie heeft weliswaar niet veel zeggenschap over gezondheidszorg, die bevoegdheid ligt grotendeels bij de lidstaten, maar juist daardoor kan de EU “as a neutral player in national healthcare debates” als lanceerder van nieuwe ideeën fungeren. De Commissie moet een rol spelen “door het organiseren van open discussies over gezondheidsdesinvestering [sic], door de gezondheidspelers uit hun gesloten wereldje [out of their silos] te halen en in contact te brengen met andere sectoren.” Let wel: Friends of Europe zegt niet zonder meer dat de gezondheidsbudgetten naar beneden moeten. Op het ene terrein moet gedesinvesteerd worden, en de vrijgekomen middelen kunnen dan voor nieuwe, liefst ‘disruptieve’ strategieën gebruikt worden. Dit moet niet verbazen, want aan het rapport werd meegeschreven door heel wat ‘spelers’ uit de bedrijfswereld [efn_note] Zo door medewerkers van Merck&Co, GlaxoSmithKline Pharmaceuticals, Medical Nutrition Industry International, Edwards Lifesciences, Celgene, Sanofi … [/efn_note]; die hebben er natuurlijk niets op tegen dat er veel geld wordt uitgegeven aan gezondheidszorg, op voorwaarde evenwel dat het bij hen terecht komt. Digitalisering! Artificiële intelligentie! Big Data! En daar stuurt het rapport op aan.”The health sector is the most labour-intensive element of the economy”, staat er, en daar heeft de medische industrie natuurlijk niets aan. Nergens is er bij de Friends of Europe dan ook sprake van de nood aan meer verplegend personeel; daarentegen moet digitalisering voor een radicaal nieuwe aanpak zorgen: “automatisering kan het zorgproces stroomlijnen”. Het rapport geeft het voorbeeld van het Verenigd Koninkrijk waar in een pilootproject virtuele medewerkers met behulp van artificiële intelligentie een achtmaal hogere productiviteit haalden bij routinetaken in vergelijking met medisch personeel. Een andere krachtlijn van het rapport van Friends of Europe is Big Data: het massaal in kaart brengen via elektronische databanken van gezondheidsparameters, inclusief de individuele dossiers van patiënten. Er wordt verwezen naar ‘het Finse voorbeeld’:“Op alle niveaus van de openbare gezondheidsdiensten moeten de persoonlijke details van patiënten systematisch verzameld worden en naadloos kunnen bewegen door het hele systeem”.
Big Data moet niet alleen een beter inzicht geven in de efficiency van behandelingen, maar ook in de kostenefficiëntie van de tussenkomsten. Al deze ‘disruptieve vernieuwingen’ zouden niet zorgen voor een win-winoperatie, maar voor een win-win-winoperatie: de best mogelijke zorg voor de patiënt, een vermindering van de ongelijkheid in de toegang tot gezondheidszorg in heel Europa (want een internetraadpleging kan evengoed uit een afgelegen uithoek als vanuit een stedelijke agglomeratie), en ten derde creëert men daardoor ruimte voor economische groei en de zo nodige aanmoediging voor de Europese medische technologie-industrie! Die aanmoediging moet er trouwens ook komen door intellectuele eigendom (patenten) en marktstimulansen, die voor bedrijven een “omgeving creëren die aanzet tot investeren in de onbeantwoorde noden van de samenleving”. Pre-Covid inschattingsfout? Moeten we niet wat tolerant zijn voor een rapport dat eind 2018, helemaal buiten de coronacontext, geschreven werd? Stelt niet iedereen die toekomstplannen smeedt zich bloot aan de brutaliteit van onverwachte evoluties? Dit blijkt toch niet uit latere publicaties van de Friends. Op 22 oktober 2020 publiceert Jean-Luc Lemercier, ‘Corporate Vice-President of Europe, Middle East, Africa, Canada & Latin America at Edwards Lifesciences’ bij de Friends of Europe een artikel Re-imagining healthcare systems in COVID times; het gaat er onverstoord verder over ‘smart investment in innovation’, ‘transform healtcare’, en digitalisering als bron van meer efficientie. De Vrienden van Europa weten waar ze heen willen, corona of niet. Nu is het zeker niet zo dat de bestaande gezondheidssystemen niet voor verbetering vatbaar zijn; en het klopt wel wat in het rapport vermeld staat dat een deel van de gezondheidszorg erin bestaat schade te herstellen die opgelopen werd door de medische verzorging zelf (ten gevolge van de medicatie, van infecties in het ziekenhuis, van foute diagnoses of domme vergissingen). Maar als men ziet uit welke middens de hervormingsvoorstellen van de Friends of Europe komen, kan men ze (de voorstellen) maar best bij het medisch afval gooien en ze aan hoge temperatuur verbranden. Bij hun denkoefeningen hadden de Friends op geen enkel ogenblik nood aan de ervaringen van het personeel zelf in de ziekenhuizen, laat staan van vakbonden en mutualiteiten. Merkwaardige vrienden van de Friends We vermeldden reeds, en zonder enige verbazing, hoge omes als Jean-Claude Juncker, Herman Van Rompuy, baron Jansen, Javier Solana en tutti quanti als uitgelezen Vrienden van Europa. Maar is het niet merkwaardig dat men in dit gezelschap ook ‘alternatievelingen’ opmerkt zoals Jesse Klaver, fractievoorzitter voor GroenLinks in de Nederlandse Kamer, Petra De Sutter van de Vlaamse Groenen (sinds 1 oktober 2020 minister van Ambtenarenzaken in de nieuwe Belgische regering-De Croo) en Frank Vandenbroucke, de ‘slimste Vlaamse sociaaldemocraat’ en eveneens sinds 1 oktober vicepremier en minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid in de Belgische federale regering? Petra De Sutter weet bovendien een en ander over de gezondheidszorg, als prof geneeskunde aan de Universiteit Gent en afdelingshoofd in het Universitair Ziekenhuis. Maar niet alleen omwille van de standpunten over gezondheidszorg zou men denken dat deze ‘alternatievelingen’ een flinke social distance zouden bewaren tot de Friends of Europe. De Friends zijn ook een echokamer voor de NAVO, met niet alleen Javier Solana aan boord, maar ook een tweede ex-NAVO-baas, Jaap de Hoop Scheffer. Wie wil nu lieden in zijn vriendenkring die niet alleen een gevaar zijn voor de volksgezondheid, maar ook voor de vrede?