Ander Europa

Door Herman Michiel 3 augustus 2020   Op 23 juli keurde de grote meerderheid van de linkse fractie (GUE/NGL) in het Europees Parlement een resolutie goed die fundamenteel in strijd is met linkse standpunten in het algemeen, en de programma’s van de linkse partijen in de EU in het bijzonder. De resolutie neemt een standpunt in over de ‘Europese deal’ van 21 juli , waarin de Europese staats- en regeringsleiders na dagenlange onderhandelingen tot een akkoord kwamen over een Europees herstelplan en de meerjarenbegroting [efn_note] Zie De Europese ‘deal’ van 21 juli 2020] [/efn_note].   Het Parlement corrigeert de ‘deal’ Nu kwam de deal van 21 juli er kort samengevat op neer dat het voorstel van de Europese Commissie hier en daar werd bijgewerkt om tegemoet te komen aan de bezwaren van Nederland, Oostenrijk, Denemarken, Zweden en Finland (de ‘vrekkige vijf’) die vonden dat er te veel geld ging naar zuiderse lidstaten (Italië, Spanje,.) Verschillende begrotingsposten werden daarom naar beneden herzien. Zo werd het Just Transition Fund gekortwiekt, een post die bepaalde regio’s moest ondersteunen om klimaatneutraal te worden; een bedrag van 3 miljard voorzien voor steun aan de gezondheidszorgsector werd helemaal geschrapt. Reden tot verzet dus vanuit het Parlement, jazeker. Maar… De resolutie van het Parlement stelt in punt 14 dat er ‘gerichte verhogingen bovenop de door de Europese Raad voorgestelde cijfers moeten plaatsvinden’ voor een reeks programma’s. De lijst die dan volgt bevat aanvaardbare topics als gezondheid, klimaat, cultuur…, twijfelachtige topics (de ‘digitale agenda’, InvestEU etc: investeringen ten bate van wie?) maar ook  een aantal voor links regelrecht onaanvaardbare topics.die we hieronder verder bespreken. De resolutie werd met een  68% meerderheid goedgekeurd  [efn_note]Voor een goed begrip: deze resolutie heeft geen onmiddellijke gevolgen; het is een bekendmaking naar buiten hoe de diverse fracties in het Europees Parlement denken over de ‘deal’ van de lidstaten, en in welke positie het Parlement de onderhandelingen met de Raad aangaat om tot een compromis te komen. [/efn_note] door christendemocraten (EVP), sociaaldemocraten (S&D), liberalen (Renew), Groenen en dus ook ‘radicaal’ links (GUE/NGL). Van de 39 leden van GUE/NGL stemden 29 voor, waaronder de leden van Die Linke, van SYRIZA, van Mélenchons La France Insoumise, die van Unidos Podemos, van het Portugese Bloco en Marc Botenga van de Belgische PVDA. De twee leden van de Portugese Communistische Partij onthielden zich, en er waren uiteindelijk 5 tegenstemmen: die van de Zweedse Linkspartij, de Deense rood-groene Eenheidslijst, 3 onafhankelijke Ieren en Anja Hazekamp van de Nederlandse Partij voor de Dieren.   Onaanvaardbaar: ondersteuning van de militarisering van de EU De resolutie stelt dat het Parlement wil dat het Defensiefonds meer middelen krijgt dan wat de ‘deal’ inhield. Nu is dit Defensiefonds een sluikse manier om Europees geld naar de militaire industrie door te sluizen. Het EU-budget mag weliswaar geen militaire projecten steunen, maar dit gebeurt toch onder het mom van ‘industrieel beleid’. En de deal van 21 juli kent ‘slechts’ 7 miljard toe voor dit Fonds. De militair-industriële lobby is natuurlijk teleurgesteld, want aanvankelijk was €13 miljard voorzien, en nog eens €6.5 miljard voor ‘military mobility’. Wie had gedacht dat de linkse fractie in het Europees Parlement deze militaire lobby zou bijspringen in haar zoektocht naar meer publieke fondsen? Zoals opgemerkt door Andreas Wehr, oud-medewerker van de linkse fractie in het Parlement, heeft GUE/NGL zich in het verleden  altijd verzet tegen militaire plannen van de EU. Sinds 23 juli is daar dus verandering in gekomen. Dit is ook een kaakslag voor de vredesbeweging, die zich steeds fel heeft verzet tegen het Defensiefonds.   Onaanvaardbaar: ondersteuning van Fort Europa De resolutie vraagt dat er meer geld ter beschikking gesteld wordt voor het grensbeheer, inclusief het Fonds voor geïntegreerd grensbeheer. Door zich achter deze resolutie te plaatsen vraagt de linkse fractie dus de versterking van Frontex, de steeds meer gemilitariseerde aanpak door de EU van het migratie- en asielbeleid, verantwoordelijk voor duizenden drenkelingen in de Middellandse Zee, voor het uitbesteden van de grensbewaking aan bedenkelijke regimes, een beleid dat al veroordeeld werd door organisaties als Amnesty International of Artsen zonder Grenzen. Dat ook de vertegenwoordigers van Die Linke dit goedkeurden is dubbel verbazend, aangezien deze partij zich in verklaringen en initiatieven steeds sterk uitsprak tegen de Fort Europapolitiek  [efn_note] Zie bv. DIE LINKE op de bres voor de rechten van migranten [/efn_note]. Ook hierbij past de titel van Andres Wahr's artikel: Was schert uns unser Wahlprogramm? (“Wat kan ons het verkiezingsprogramma schelen?”)   Onaanvaardbaar: stilzwijgen over neoliberale dwang De resolutie zwijgt in alle talen over de voorwaarden die aan de toekenning van subsidies en/of leningen van het Herstelfonds aan de lidstaten zullen gekoppeld worden. Nochtans is het absoluut duidelijk dat er ‘hervormingen’ zullen geëist worden. Lidstaten moeten een ‘nationaal hervormingsplan’ indienen dat de aanwijzingen van de Europese Commissie in het kader van het Europees Semester  volgt. Een lidstaat, laat ons zeggen: Nederland, die vindt dat een andere lidstaat zich niet aan de hervormingen houdt, kan de uitbetaling uit het herstelfonds tegenhouden. Door een resolutie te tekenen die hierover zwijgt heeft de linkerzijde dus impliciet ook met dit perverse spel van ‘geld in ruil voor hervormingen’ ingestemd; ze heeft er in ieder geval even weinig een breekpunt van gemaakt als van het Defensiefonds en de versterking van de Europese grenswacht. En zeggen dat de zes europarlementsleden van het Griekse SYRIZA tot de medeondertekenaars van deze resolutie behoren; men had kunnen denken dat zij ervaringsdeskundigen in neoliberale conditionaliteit waren…   Geen misstap ‘per ongeluk’ De stellingname door de linkse fractie lijkt dusdanig onlogisch dat men zou gaan zoeken naar toevallige redenen die het zover lieten komen. Ook al zou dit een zware fout zijn, misschien was de ontwerpresolutie niet grondig doorgenomen of dubbelzinnig? Maar dat is niet het geval. De linkse fractie heeft verschillende amendementen ingediend, onder andere één om de vraag naar verhoogde steun voor het Defensiefonds uit de resolutie te verwijderen; het amendement werd verworpen, maar dit bewijst dat de parlementariërs heel goed wisten wat ze goedkeurden. Ik heb ook navraag gedaan bij twee leden van de GUE/NGL waarvan ik mag aannemen dat ze tot de linkerzijde van de fractie behoren: Marc Botenga die in 2019 verkozen werd als kandidaat van de Belgische PVDA/PTB, en Miguel Urbán Crespo, leider van de anticapitalistas stroming binnen het Spaanse Podemos. De anticapitalistas trokken in mei uit Podemos  omdat ze in de coalitie met de sociaaldemocraten van premier Sánchez een strategiewissel zagen “die zich niet langer verzet tegen de politieke en economische normen van het systeem”.  Een duidelijk principieel standpunt, maar waarom geldt dat dan niet in het Europees Parlement? In zijn antwoord wijst Urbán Crespo op de context die tot zijn ja-stem leidde.

 “De resolutie bekritiseert het standpunt van de Raad [de ‘deal‘], niet openlijk ertegen ingaand maar met een afwijzing van een groot deel van de essentie ervan, en dat in tegenstelling tot de euforie over de ‘historische’ top van de staats- en regeringsleiders. Natuurlijk betekent deze globale houding geen goedkeuring met de hele tekst, die heel negatieve elementen bevat zoals degene die u vermeldt in uw e-mail. Maar politiek betekent ook keuzes maken. En op dat ogenblik vonden we het politiek belangrijker om onze stem toe te voegen aan een algemene kritiek op dit akkoord, eerder dan in te gaan op welbepaalde punten.”

Marc Botenga bevestigt dat het op basis  van een “globale evaluatie” was dat hij de resolutie goedkeurde:

“In het Europees Parlement zal helaas zelfs de meest sociale resolutie de marktwerking vieren. Daarom maak je een globale evaluatie van iedere tekst. Ik heb deze resolutie gesteund omdat ze enerzijds het principe van gezamenlijk lenen en solidariteitstransfers erkent en verwelkomt tegenover voorwaardelijke leningen zoals we die in de voorbije jaren kenden, en anderzijds het voorstel van Europese begroting gedaan door Raadsvoorzitter Charles Michel duidelijk afwijst. Dat is de centrale boodschap van de resolutie en die is belangrijk.

Maar akkoord, de positieve centrale boodschap van de parlementsresolutie mag ons niet blind maken voor een aantal probleempunten. Dat zijn er een aantal. Ten eerste weigert de resolutie kritiek op de inbedding van het hulpfonds in het Europees Semester. Ten tweede is er geen duidelijkheid over wie uiteindelijk de rekening gaat betalen. Eigen middelen voor de Europese begroting moeten voor mij betaald worden door grote multinationals via bijvoorbeeld een effectieve belasting op financiële transacties en een Europees effectief minimumbelastingtarief dat belastingparadijzen en fiscale dumping binnen de EU aanpakt. Ten derde is er inderdaad onder meer de kwestie bewapening en de geopolitieke dimensie die je aanhaalt.

 Die probleempunten daar zwijgen wij niet over noch "heulen" wij daar mee mee. Integendeel, met GUE/NGL - maar ook ik persoonlijk - dienden we verschillende amendementen in om het Europees Semester aan te klagen, Europese multinationals en miljonairs de rekening te doen betalen en bijvoorbeeld de vermelding van het Europees Defensiefonds te schrappen. Die strijd blijven we voeren. Een voorstel van begroting dat de verkeerde prioriteiten legt, zal evident door ons niet gesteund zal worden.”

Spreken van een”positieve centrale boodschap met weliswaar een aantal probleempunten” lijkt me toch een twijfelachtig resultaat van een “globale evaluatie”. De ‘probleempunten’ die Botenga zelf vermeldt doen sterk vermoeden dat de centrale boodschap negatief is. Het Europees Semester betekent onderwerping aan de neoliberale oekazes. Wie de rekening zal betalen weet de PVDA beter dan wie ook, en daar zal een verzuchting naar de inbreng van grote multinationals en een financiële transactietaks niets aan veranderen. Maar ondertussen krijgt een tekst van rechts Europa als kers op de taart nog de zegen van 'extreem-links'... Ook hier kan men de vraag stellen: waartoe dienen verkiezingsprogramma’s? In haar Europees verkiezingsprogramma van 2019 schreef de PVDA: “We stoppen onderzoek naar en investeringen in offensief militair wapentuig zoals gewapende drones of gevechtsvliegtuigen.De Europese Defensie Unie gaat echter volledig de andere richting uit. In artikel 42 van het EU-Verdrag lezen we: De lidstaten verbinden zich ertoe hun militaire capaciteiten geleidelijk te verbeteren. Het Europees Defensiefonds (EDF) wijst grofweg 13 miljard euro uit de EU-begroting toe aan defensieonderzoeksprogramma’s en aan de ontwikkeling en aanschaf van nieuwe wapens, communicatie- en vervoerssystemen en andere wapens en technologieën.” Bij deze twee linkse Europarlementariërs, die ik overigens dank omdat ze vlug gereageerd hebben op mijn vraag, kan men ook de invloed onderkennen van een ondemocratische tendens die ingebakken zit in de Europese instellingen. Voor zover een nationaal parlement nog een beetje functioneert zoals het zou moeten, kan men er een conflict tussen links en rechts in onderkennen. De PVDA zelf draagt daar een aardig steentje toe bij sinds ze volksvertegenwoordigers stuurde naar de diverse parlementen in België. Maar in de Europese Unie komt wetgeving tot stand door een ingewikkeld driebandenspel tussen Europese Commissie (EC), Europees Parlement (EP) en Raad (R) [efn_note] Het gaat hierbij om de Raad van de EU of Ministerraad, terwijl de Raad die de deal sloot de Europese Raad van staats-en regeringsleiders is. Maar beide Raden zijn de vertegenwoordiging van de nationale regeringen [/efn_note]. Afhankelijk van het geval ontstaan dan ‘coalities’  EP+EC vs. R of EP+R vs. EC enz. “Wil het Europees Parlement iets bereiken tegen Commissie of Raad, dan moet het zorgen voor een meerderheid”, luidt het dan, en aangezien de grote meerderheid van het parlement rechts is stemmen linkse afgevaardigden die in deze logica meegaan mee met rechts…   Quo vadis “Izquierda”?  Een beetje cynisch misschien, maar deze vraag was de titel van een stuk [efn_note] Nederlandse vertaling: Links in Europa; Waarheen?[/efn_note] geschreven door Miguel Urbán Crespo kort na de Europese verkiezingen van 2019, waarbij de linkse partijen in Europa een erg tegenvallend resultaat behaalden, en de linkse fractie in het Europees Parlement GUE/NGL herleid werd van 52 naar 39 zetels. Daarin schrijft hij:

“Het begin van een nieuwe institutionele cyclus in de Europese Unie zou ons ertoe moeten aanzetten een grondige balans op te maken van de situatie van links. We moeten onszelf reorganiseren en een fundamenteel strategisch debat voeren. De nieuwe EU-allianties moeten worden opgevat als een heropbouw van een sociaal-liberaal blok met de Groenen, liberalen en socialisten, een blok dat de niet aflatende overheersing van de Brusselse consensus opnieuw bevestigt. Het antwoord op dit nieuwe EU-bestuursblok zal de belangrijkste uitdaging vormen voor links,  dat zo snel mogelijk  de rouw om de resultaten achter zich moet laten. Misschien is de tweede uitdaging waar Europees links voor staat, de vraag hoe het zich politiek moet gedragen, terwijl wij het kleinste blok in het Europees Parlement zijn. Dit betekent dat we ons niet zozeer moeten richten op de parlementaire politiek, maar op het opnieuw in contact komen met nieuwe sociale bewegingen en de volksklassen.”

 Een heldere analyse met waardevolle suggesties, maar waarvoor dient dit als (antikapitalistisch) links zijn gezicht verliest door slechte parlementaire politiek? Wat is de bestaansreden van een linkse fractie als ze na ‘contextualisering’ van de situatie een duwtje in de rug geeft aan de rechtse politiek? Denkt men zo opnieuw in contact te komen met nieuwe sociale bewegingen en de volksklassen? Denkt men het beter te doen bij de europarlementsverkiezingen van 2024 als het iets linksere klein broertje van sociaaldemocraten en groenen? Als 'radicaal links zichzelf niet wil overbodig maken moet het zich volledig herbronnen , een strategie ontwikkelen en ... er zich aan houden.  

28 juli 2020 - De Europese ‘deal’ van 21 juli stelt aanzienlijke financiële middelen in het vooruitzicht van Spanje, in het kader van het Europees corona-herstelplan. Het gaat over ongeveer 140 miljard, ongeveer de helft als subsidie en de andere als goedkope leningen. De Spaanse premier Sánchez werd enthousiast onthaald bij zijn terugkeer van de Brusselse top, en zelfs politieke tegenstanders hadden een paar lovende woorden over voor het ‘historisch akkoord’. Dit is een opsteker voor het Spaans minderheidskabinet, sinds januari 2020 gevormd door Sánchez’ sociaaldemocratische PSOE en het linksere Podemos, geleid door Pablo Iglesias, samen goed voor 155 van de 350 parlementzetels. De vraag is echter of Podemos, de minderheidspartner (35 zetels) in het minderheidskabinet, in staat zal zijn om de door haar aangebrachte linkse accenten in het regeerakkoord te behoeden voor de Europese bemoeienis met het economisch beleid in lidstaten die hulp ontvangen, de zgn. ‘conditionaliteit’.  Het Spaans regeerakkoord [efn_note]Voor een uitgebreider analyse, zie “Podemos kan het bestuur in Spanje veranderen” [/efn_note] voorzag o.a. in een verbetering van de pensioenen, en de intrekking van de in 2012 door de rechtse regering Rajoy doorgevoerde arbeidsmarkthervormingen; dit laatste betekent een felle verzwakking van de onderhandelingspositie van vakbonden en maakt voor de ondernemers een vlotte ontslagregeling mogelijk. Pablo Iglesias maakt zich sterk dat er, in tegenstelling met de ‘hulp’ die de EU bood bij de financiële crisis, deze keer geen neoliberale economische hervormingen geëist zullen worden, en dat ‘conditionaliteit’ alleen betekent dat het geld verantwoord gebruikt wordt om de economie te herlanceren via groene investeringen en digitalisering. In een interview met Le Monde (21 juli) bejubelt Iglesias het “historisch verzaken van Europa aan het soberheidsbeleid” en meent hij dat “het neoliberaal dogmatisme dat zoveel kwaad berokkende aan Europa en zijn bevolking, in het bijzonder aan het Zuiden, nu eindelijk gecorrigeerd werd.” Dicht hij geen al te magische kwaliteiten toe aan een virus, dat niet alleen het menselijk immuunsysteem vernietigt, maar ook het neoliberaal dogmatisme ? (hm)    

24 juli 2020 - Een reportage door Euronews over de onvoorstelbare leef- en werkvoorwaarden van migrante landarbeiders en arbeidsters. Er was een coronacrisis nodig om hun aanwezigheid aan de oppervlakte te brengen. Ze spelen een onvervangbare rol in de groenten- en fruitteelt van Zuid-Europa, maar worden soms helemaal niet betaald, zijn ondervoed, wonen onder wat plasticzeil, sommigen worden seksueel misbruikt. Meer over de reportage hier.        

24 juli 2020 – Er zijn van ondernemerszijde vrij weinig reacties te vinden op het ‘historisch’ akkoord dat de Europese leiders bereikten op 21 juli; opvallend is wel dat er tot nog toe geen negatieve gehoord werden, behalve misschien de reductie van Europese onderzoeksfondsen. De grote Europese ‘bazenvakbond’ BusinessEurope  spreekt van ‘excellent news’, maar zal “zowel de financiële als niet-financiële aspecten blijven opvolgen om zeker te zijn dat het geld goed besteed wordt”. Wat een geruststelling! Wie dacht dat de Duitse kapitalisten schande zouden spreken van het ‘gratis geld’ dat in uitzicht gesteld wordt, vergist zich: het Bundesverband der Deutschen Industrie (BDI) zegt dat de 390 miljard euro subsidies de economische heropleving van het continent aanzienlijk zullen vooruithelpen. Ook de Nederlandse ondernemerorganisaties VNO-NCW en MKB  zijn tevreden, o.a. omdat er nu “een goed pakket ligt dat hervormingen en noodzakelijke investeringen in de hele EU combineert.” De Franse patrons (Medef) begroeten een “historisch en ambitieus akkoord”. Ontevreden over het EU-beleid mogen de Europese kapitalisten inderdaad niet zijn; de Centrale Bank stelt hen massale hoeveelheden geld ter beschikking, het Herstelfonds kost hen niets en er is geen sprake van een 'uitzonderlijke coronaheffing' of iets in die aard. Bazen zouden echter geen bazen zijn als ze in een crisis geen opportuniteit zagen om de zaken nog meer naar hun hand te zetten. Zo dreigt het experiment met het massaal van thuis uit werken in coronatijden voor een nieuwe deregulering en ondermijning van het arbeidsrecht te zorgen. Verleden week kregen 140.000 werknemers van Siemens te horen dat ze voortaan het ‘recht’ hebben om tot drie dagen per week thuis te werken. Dat wordt om begrijpelijke redenen door veel werknemers op prijs gesteld, en de vraag wordt ook ondersteund door vakbonden. Maar het is een journalist van de Financial Times (!) die waarschuwt dat de Duitse bonden maar beter uitkijken [efn_note] Financial Times, 23 juli 2020, Covid crisis softens Germany’s stiff corporate culture [/efn_note]. Zo heeft SAP, het grootste Europese softwarebedrijf, geen vermindering in de productiviteit vastgesteld terwijl de meeste mensen thuis werken. Nog niet tevreden wil SAP nog een stap verder gaan, en het loon loskoppelen van de werktijd  en verbinden met de prestaties; daarover werd reeds een akkoord gesloten. Ook bij Siemens wil men ‘weg van de bestaande cultuur en meer resultaatsgeörienteerd vergoeden’. Dat is normaal, vindt Oliver Stettes van het Institut der deutschen Wirtschaf (IW, een ondernemersthinktank), “als je thuis wil werken moet je aanvaarden dat je compensatie meer flexibel wordt, dat is de keerzijde van de medaille.” Thuiswerken kan ook inhouden dat men Big Brother in zijn eigen huis moet toelaten om digitaal gesuperviseerd te worden. Een ander voordeel, toch voor de ondernemers, is dat een thuiswerkend personeelslid zich overal ter wereld kan bevinden; “We can get people from other European countries, India, wherever”, aldus de personeelsdirecteur van SAP. Naast de nul-uurcontracten, gedetacheerden, schijnzelfstandigen hebben we er weldra een categorie bij: de geglobaliseerde thuiswerker. Eens te meer is crisistijd voor opportunisten het juiste moment om door te drukken wat in normale tijden moeilijk is. (hm)    

Door Herman Michiel 22 juli 2020   Men spreekt over de goedkeuring van een monsterbedrag van 1824 miljard euro, maar men moet hierbij twee dingen onderscheiden. Er is enerzijds de ‘meerjarenbegroting’ ( Multiannual Financial Framework, MFF) waardoor het financieel kader voor de uitgaven van de EU in de komende zeven jaar (2021-2028) wordt vastgelegd; het gaat over 1074 miljard euro. Anderzijds is er een herstelplan ten bedrage van 750 miljard, Next Generation EU genoemd, om de economische gevolgen van de coronacrisis te bestrijden. Men kan de twee bedragen optellen om een ‘bazooka-effect‘ te suggereren, maar dat is niet meer dan een reclametruc. Meerjarenbegroting De meerjarenbegroting heeft op zich niets te maken met het herstelplan; het is de ‘pot’ waaruit onder andere de landbouwsubsidies worden betaald, de hulp aan bepaalde regio’s (structuurfondsen), de grenspolitie Frontex, de Brusselse bureaucratie enzovoort. Men moet het bedrag van 1074  miljard [efn_note] De Commissie stelde in 2018 een meerjarenbegroting van 1134,6 miljard € voor; in februari 2020 werd dit verminderd tot 1100 miljard, en in juni werd het 1074 miljard, het bedrag dat op de top werd goedgekeurd.[/efn_note] ook in het juiste perspectief zien: het komt neer op een begroting van circa 150 miljard euro per jaar, wat slechts een goede 1% is van het globaal BBP van de Unie. Dit bewijst meteen dat de EU geen ‘staat’ is in de normale betekenis, want er zijn weinig staten die over minder dan 20% van het BBP beschikken voor hun uitgaven. De voorbije twee jaar was er heel wat getouwtrek tussen Europese Commissie en Europees Parlement enerzijds, die voorstander zijn van een iets grotere begroting, en anderzijds de lidstaten die hun bijdrage aan de EU zo klein mogelijk willen. Om het corona-herstelplan erdoor te krijgen werden weerspannige regeringen gelokt door grotere teruggaven op hun EU-bijdrage (‘rebates’), een praktijk waar Margaret Thatcher de gangmaker van was. Dat was het geval met de ‘vrekkige vier’: Oostenrijk krijgt een verdubbelde rebate van 565 miljoen euro per jaar, de Nederlandse teruggave gaat van 1,57 miljard naar 1,92 miljard. Ook Duitsland heeft een rebate, maar die blijft ongewijzigd. Ten gevolge van de verlaagde inkomsten werden ook bepaalde begrotingsposten verlaagd of geschrapt. Het Just Transition Fund, dat regio’s moet ondersteunen die voor grote uitdagingen staan om klimaatneutraal te worden, werd gekortwiekt van 40 naar 10 miljard euro. Een bedrag van 3 miljard voorzien voor steun aan de gezondheidszorgsector werd helemaal geschrapt. Nog geen twee maanden geleden roemde de Commissie haar Solvency Support Instrument om gezonde bedrijven die door corona betalingsmoeilijkheden hebben te ondersteunen, maar ook dit werd afgevoerd. De research gemeenschap van haar kant is zeer teleurgesteld over een ‘historisch laag onderzoeksbudget’, waarbij de financiering van Europese projecten teruggebracht werd van 95 miljard euro naar 81 miljard. Als er één budgettaire krimp is waarover men ons niet zal horen klagen is het die voor militaire research (European Defence Fund ) en militaire ‘mobility’ waar de NAVO op aandringt, waarvoor de posten eerder al verlaagd werden; toch blijft elk miljard hiervoor een miljard te veel. Het valt af te wachten of het Europees Parlement zal instemmen met deze gereduceerde begroting. Een eerste plenaire zitting daarover heeft plaats op 23 juli ter voorbereiding van de onderhandelingen met Commissie en Raad.   Herstelfonds Het bedrag voorzien voor een Europees relancebeleid was 750 miljard euro, en dat is ongewijzigd gebleven. Het geld zal op de financiële markten geleend worden door de Commissie [efn_note] De lidstaten moeten hiervoor nog wel instemmen met een verhoging van het grensbedrag dat als bijdrage in de begroting kan gevraagd worden. Dit is immers een garantie die door de financiële markten vereist wordt voor het toekennen van de leningen aan de Commissie. [/efn_note], en pas vanaf 2027 terugbetaald worden over een periode van 30 jaar. De Commissie hoopt daarvoor nieuwe bronnen (CO2-taks, plastic- en/of digitale heffing… ) te kunnen aanboren, zodat geen of weinig beroep moet worden gedaan op bijdragen van de lidstaten. Want hoe ‘Europagezind’ een regering zich ook moge voordoen, betalen voor de Unie wordt altijd met tegenzin gedaan; zelfs door Duitsland dat er de grootste voordelen uit haalt. Het Europees budget ondergaat nu ook de gevolgen van Brexit, wat gekoppeld met de coronacrisis en steeds minder welwillende lidstaten voor laagwater zorgt in de financiële mogelijkheden van de Commissie. Het optellen van de gewone meerjarenbegroting en de buitengewone coronafondsen verdoezelt dat enigszins, en past er ook een mouw aan: een deel van de geleende 750 miljard [efn_note] Volgens de aanvankelijke plannen zou dit 190 miljard geweest zijn, maar dit werd beperkt tot 77,5 miljard om het subsidiegedeelte zo goed mogelijk te bewaren. Veel van deze gedetailleerde informatie vindt men bij de verslaggeving van banken en financiële actoren, die met argusogen het doen en laten van de EU-instellingen opvolgen. Zie bijvoorbeeld het verslag van Deutsche Bank over de voorbije top. [/efn_note] wordt toegevoegd aan de meerjarenbegroting. Is het totaalbedrag van het herstelfonds ongewijzigd gebleven, de verdeling ervan over subsidies enerzijds en leningen anderzijds was wel de inzet van een groot deel van het gebakkelei op de voorbije Top. Er was aanvankelijk sprake van 500 miljard subsidies, en 250 miljard leningen; dat was het voorstel van Merkel en Macron in mei. Voor de ‘vrekken’ aangevoerd door de Nederlandse premier Rutte was het ‘gratis geld’ een doorn in het oog, een beloning voor slecht beleid. Uiteindelijk werd het subsidiegedeelte herleid tot 390 miljard en het leninggedeelte verhoogd naar 360 miljard. Voor de verdeelsleutel werden bepaalde criteria uitgewerkt (bevolking, werkloosheidsgraad, krimp in het bbp…); de uitkering van de gelden zal in schijven gebeuren in de periode 2021-2023; over de voorwaarden straks meer. Voor Italië, de meest getroffen lidstaat, zou het gaan over een subsidie van 82 miljard en leningen tot 127 miljard. Spanje zou 73 miljard subsidie en 67 miljard lening kunnen krijgen, Polen respectievelijk 125 en 34 miljard.   ‘Conditionaliteit’ Naast de omvang van de begroting, de rebates en het principe van subsidies waren de voorwaarden voor het toekennen van deze subsidies en leningen het andere grote twistpunt op de Top. We hebben er in eerdere bijdragen [efn_note] Zie bijvoorbeeld Rutte en Merkel: de markt als medicijn. [/efn_note] op gewezen dat ‘conditionaliteit’ de perverse achtergrond zou zijn van de plotse Europese en Duitse ‘gulheid’. Dat werd ook volledig bewaarheid, waarbij Duitsland niet eens de rol van boeman moest spelen: dat deed Mark Rutte voor hen. De betalingen (subsidies en leningen) uit het Herstelfonds zijn afhankelijk van het indienen van een nationaal hervormingsplan, dat de aanwijzingen van de Europese Commissie in het kader van het Europees Semester moet volgen. De Commissie spreekt zich daarover uit, en de Raad (ministers van de 27 lidstaten) moet dit oordeel bekrachtigen. Dit zou normaal met een gekwalificeerde meerderheid gebeuren, maar Rutte wou unanimiteit, zodat Nederland bijvoorbeeld een veto zou kunnen uitspreken over een subsidie aan Italië. Het nachtelijk overleg op de Top leidde dan tot een nieuwe Europese uitvinding: een noodrem. Die houdt in dat een regering die vindt dat een andere lidstaat zich niet aan het hervormen is zoals het hoort een onderzoek kan laten instellen, en de uitbetaling van fondsen tegenhouden. Dit laatste zou echter ‘normaal’ niet langer dan drie maanden mogen duren, en de eindbeslissing zou bij de Commissie liggen… Een andere voorwaarde die een tijdlang ter sprake kwam was de eerbiediging van de rechtsstaat, de rule of law. Het is immers duidelijk dat o.a. de Hongaarse en Poolse regering het daarmee niet nauw nemen; kan men aan deze regimes dan financiële tegemoetkomingen doen ? We gaan hier niet in op deze discussie, maar er zij toch opgemerkt dat economische sancties veel meer een bevolking treffen dan haar leiders. Het feit is echter dat het idee om van het respect voor de rechtsstaat een voorwaarde te maken voor het krijgen van subsidies en leningen vlug in de lade werd opgeborgen, zodat Viktor Orbán en Mateusz Morawiecki  triomfantelijk konden verklaren dat de rule of law aanval op hun beleid met succes was afgeweerd.    

20 juli 2020 - De top van staats- en regeringsleiders van de EU sleept zich door het vierde etmaal van onderhandelingen over een Europees economisch herstelplan. Zoals altijd komt er wel een of ander compromis uit de bus, het een al slechter dan het andere. Op het eerste gezicht zijn het de ‘vrekkige vier’ (Nederland, Oostenrijk, Denemarken en Zweden), inmiddels bijgetreden door Finland, die zich niet bereid tonen tot ‘solidariteit’ met de door de coronacrisis meest getroffen landen zoals Spanje en Italië. Maar dergelijke analyse is wel wat kortzichtig, ze doet alsof er nooit iets geweest is als een Trojka, die op een minstens even brutale manier als de huidige ‘vrekkige vier of vijf’ de Griekse bevolking op het altaar van het Europees neoliberalisme offerde. Waren Merkel en Schäuble niet in de wolken met een Jeroen Dijsselbloem die brutaler dan zijzelf de Grieken durfde te kastijden? Het Europees beleid heeft sinds de financiële crisis in 2008 uitbrak de ‘vrekkigheid’ meer dan ooit als deugd gepromoveerd, en staat nu verstomd over het broedsel dat ze aan eigen borst zoogde. De kwaal zit dieper dan dat. De Europese Unie is gebouwd op de principes van de economische concurrentie, de vrijheden opgenomen in haar geboorteakte (1957) zijn die van het kapitaal, niet van de mensenrechten. In die optiek moeten staten over beperkte middelen beschikken, en die inzetten zodat het kapitaal zich kan ontplooien. De hele politieke klasse is in die richting geëvolueerd, inclusief degenen van wie men het minst zou mogen verwachten: drie van de vijf ‘vrekken’ zijn sociaaldemocraten (Stefan Löfven en Zweden, Mette Fredriksen en Denemarken en Sanna Marin in Finland). Maar een maatschappij kan zich onmogelijk in stand houden gebaseerd op de ‘wetten van de markt’. Dat zien niet alleen Conte in Italië en Sanchez in Spanje nu in, maar zelfs Merkel en Macron. Ze vloeken in de neoliberale kerk, en willen zelfs gratis geld uitdelen om de hele winstmachine toch maar opnieuw op gang te trekken. Zover kijkt de ‘vrek’ Rutte niet, zijn blik beperkend tot de verkiezingen van maart 2021. Het Nederlands kapitaal heeft, net als het Duitse, nochtans alle voordeel van een goed geoliede Europese winstmachine.Met een economietje als het Griekse kon men het zich nog permitteren de spierballen te rollen, maar bij Italië en Spanje ligt dat eventjes anders... Het compromis dat vandaag, morgen, binnen een week of enkele maanden uit de Europese bus zal komen zal wel weer goed genoeg zijn om de EU naar de volgende crisis te slepen. Maar hopen dat dit broedsel ooit vervelt tot een ‘Sociaal Europa’ lijkt bij elke nieuwe crisis nog wat onwaarschijnlijker. Zelfs de oproepen voor het behoud van de rechtsstaat in Hongarije en Polen klinken hol uit de mond van een EU die al duizenden drenkelingen op het geweten heeft. (hm)    

17 juli 2020 - Onze persoonlijke gegevens zijn een miljardenzaak geworden, er wordt jacht op gemaakt door internetgiganten en farmabedrijven,  ze worden voor veel geld versjacherd, de Googles en Facebooks spelen ze door aan de spionagediensten. De overheid, in het bijzonder de Europese, zouden ons moeten beschermen tegen deze totaal illegale praktijken, maar zoals we begin dit jaar nog schreven: uw privacy is een EU-geschenk aan Washington. Als hiertegen gereageerd wordt, gaat het initiatief uit van consumentenorganisaties, gespecialiseerde ngo's en moedige activisten, zoals de Oostenrijker Max Schrems, eerder dan van overheden. Het was door hun toedoen dat een regeling tussen de EU en de USA, bekend als Safe Harbor, onderuit gehaald werd en uiteindelijk door het Europees Hof van Justitie in 2015 als onverenigbaar met het Europees recht werd bestempeld. Safe Harbor kreeg in 2016 een opvolger: Privacy Shield, maar dit bleek slechts Safe Harbor onder een andere naam te zijn! Opnieuw spanden Max Schrems en medestanders een zaak in. Gisteren 16 juli maakte het Europees Hof van Justitie haar oordeel bekend.  Schrems in een reactie: "Ik ben erg blij met de uitspraak. Het lijkt erop dat het Hof ons in alle opzichten heeft gevolgd. Dit is een totale klap voor de Ierse Data Protection Commission  en Facebook. Het is duidelijk dat de VS hun toezichtswetten serieus zullen moeten veranderen, als de Amerikaanse bedrijven een belangrijke rol willen blijven spelen op de EU-markt.”  Laat ons hopen... Het arrest maakt ook duidelijk dat de Europese Commissie de Amerikaanse toezichtswetgeving niet grondig en nauwkeurig heeft beoordeeld in het kader van het privacyschild. In plaats daarvan boog zij zich voor de Amerikaanse druk bij het passeren van het privacyschild. (hm)    

16 juli 2020 - Het Europees Hof van Justitie besliste gisteren dat Apple toch geen 13 miljard € moet terugbetalen aan Ierland, zoals Europees concurrentiecommissaris Vestager in 2016 besliste. De belastingsregeling waarvan deze multinational in Ierland kon genieten werd immers gezien als concurrentievervalsend, en bijgevolg in tegenstrijd met het Europees concurrentiebeleid. Niet alleen Apple, maar ook de Ierse regering is in de wolken. Wie dit laatste vreemd vindt, is nog niet goed thuis in het eerste gebod van de Europese Unie: Gaat en beconcurreer elkaar!. Die concurrentie moet wel ‘eerlijk’ zijn. Zo mag er geen staatssteun komen aan bedrijven, want dat vervalst de concurrentie. Nu was het niet zo onredelijk van commissaris Vestager om, de logica van de ‘eerlijke concurrentie’ volgend, in een belastingsvoet van minder dan 1% een ongeoorloofd voordeel te zien. Maar dat is niet voldoende bewezen, oordeelden dus de rechtvaardige rechters, onverkozen en bijgevolg niet onderhevig aan lage electorale driften. Het zou ongetwijfeld eenvoudiger geweest zijn om aan te tonen dat dergelijke fiscale regelingen sociaal ongeoorloofd zijn, maar voor het sociale is de Commissie zo goed als niet bevoegd. Het concurrentiebeleid daarentegen is Europese materie, en dus de enige invalshoek om een klein beetje orde op zaken te stellen in het fiscaal Europa. Helaas, uw Europese rechters hebben er anders over beslist, en Apple en soortgenoten kunnen rustig verder gaan met het plunderen van de overheidsfinanciën. De EU is gebouwd op regels, en beweert daardoor de principes van de ‘rechtsstaat’ te respecteren, als het moet met uitspraken van haar ‘hoogste rechtscollege’. Hoe weinig dit met rechtvaardigheid te maken heeft blijkt eens te meer uit deze gelegaliseerde miljardenzwendel. (hm)    

16 juli 2020 - Ik berichtte eerder over mijn vruchteloze poging om via Europe Direct, een informatiedienst van de Europese Commissie, meer te vernemen over SURE, één van de Europese  initiatieven ter bestrijding van de economische gevolgen van de coronacrisis. SURE, aangekondigd op 2 april, voorziet 100 miljard € om lidstaten te voorzien van goedkope leningen waarmee ze een tijdelijke verkorting van de werktijd in deze coronaperiode kunnen ondersteunen. Voor de  financiering maakt de Commissie, zoals voor de meeste extra-budgettaire uitgaven, gebruik  van een 'hefboom' : men zorgt voor een 'waarborg' ter waarde van een fractie van het beoogde bedrag, waarmee dan een lening aangegaan wordt op de financiële markten. In het geval van SURE wil men waarborgen ten bedrage van 25 miljard € vanuit de lidstaten, om daarmee 100 miljard te lenen tegen een interest die lager is dan wat de meeste lidstaten moeten betalen bij hun staatsleningen. Men kan zich hierbij een aantal vragen stellen, en niet alleen over de grootte van de steun. Zullen lidstaten, die al enorme onkosten hebben omwille van de coronacrisis, geneigd zijn er nog eens een garantietoezegging aan toe te voegen? Waarom geeft de Europese Centrale Bank gratis leningen aan de banken, maar kunnen lidstaten dat niet doen? Op de activering van SURE werd geen datum geplakt; zal dit wel tijdig operationeel worden om nuttig te zijn? Welke lidstaten tonen belangstelling voor SURE? Na mijn eerste mislukte poging om via Europe Direct hier iets méér over te vernemen, ondernam ik een tweede poging en drong ik voor de tweede maal aan op een antwoord. Uiteindelijk kreeg ik wel enige relevante informatie. Ik vat ze hier samen:

• De lidstaten verbinden zich bilateraal aan de EU op vrijwillige basis tot een garantie om het risico te dekken dat de Unie loopt wanneer zij middelen op de internationale kapitaalmarkten bijeenbrengt om financiële bijstand in het kader van SURE beschikbaar te stellen. De garantie van elke lidstaat is gelijk aan zijn relatieve aandeel in het bruto nationaal inkomen van de Unie.
• Momenteel [het antwoord dateert van 13 juli] zijn alle lidstaten bezig zich overeenkomstig hun respectieve nationale besluitvormingskaders te organiseren om een garantie aan de EU te verbinden. Dit proces is nog niet afgerond.
• Zodra dit het geval is, zal de Commissie de Raad hiervan in kennis stellen overeenkomstig de SURE-verordening, omdat de beschikbaarheid van steun in het kader van SURE voor de lidstaten afhankelijk is van de vraag of alle lidstaten een garantie hebben toegezegd.
• De beschikbaarheid van steun in het kader van SURE voor de lidstaten is afhankelijk van de vraag of alle lidstaten een garantie hebben toegezegd. De beschikbaarheid van SURE zal openbaar worden gemaakt zodra dit mogelijk is.
• Aangezien dit laatste proces nog niet is afgerond, is het nog te vroeg om informatie te verstrekken over welke lidstaten in aanmerking zouden komen voor steun onder SURE.
• Er wordt in het antwoord van Europe Direct expliciet herhaald: "Er kan aan geen enkele lidstaat financiële steun worden verleend zolang niet alle lidstaten een garantie hebben toegezegd."
• "Verwacht wordt dat verzoeken om steun onder SURE in het derde of vierde kwartaal van 2020 zullen worden ingediend". "Tot nu toe zijn dergelijke formele verzoeken niet ingediend."

Deze antwoorden geven wel aanleiding tot nieuwe vragen. Zullen de lidstaten die niet direct nood hebben aan een SURE-lening (omdat ze bv. toch al goedkoop lenen) het ervoor over hebben een garantie toe te zeggen zodat anderen er wel kunnen op beroep doen? Nemen we Nederland, dat volgens zijn aandeel in het EU-bbp een garantie ter waarde van ongeveer 1,45 miljard € zou moeten geven. Zal het kabinet Rutte daarmee akkoord gaan? Zullen de andere 'vrekkige vier' ermee akkoord gaan? Dat het "nog te vroeg is om informatie te verstrekken over welke lidstaten in aanmerking zouden komen voor steun onder SURE laat vermoeden dat er nog een selectie zal gebeuren van wie 'in aanmerking komt'. Welke criteria? Zullen geïnteresseerde lidstaten hun garantie toezeggen zonder zekerheid dat ze ook zullen 'in aanmerking' komen? Er is ook nog de timing. aanvraag doen eind 2020, om de lening uitgekeerd te krijgen in ??? Zullen lidstaten in moeilijkheden misschien moeten een overbruggingslening aangaan in afwachting van de SURE hulp? De hele constructie lijkt niet van aard om lidstaten vlug bij te springen in moeilijke tijden. Klaus Dräger verwijst in zijn recent artikel naar een bericht van 15 juni over Roemenië dat als eerste een aanvraag deed voor een SURE-lening en er een waarborg van 393 miljoen € voor veil had. Zal het zover komen? Zal er een greintje Europese 'solidariteit' blijken, of zal SURE een nieuwe aanleiding zijn die de 'unie' verder uiteen drijft? (hm)        

Bewaren als PDF

16 juli 2020 – De parlementsverkiezingen in Kroatië op 5 juli vielen niet goed uit voor links. Goed nieuws was wel dat een groen-linkse eenheidslijst doorbrak met 7 van de 151 zetels, en sterke scores in Zagreb en Istrië. Een van de nieuwe zetels ging naar Katarina Peovic van het Arbeidersfront.

Op Jacobin vertelt zij het volgende over haar kandidatuur: “De campagne was politiek belangrijk omdat een sterke nadruk lag op een democratisch socialistische visie voor de eenentwintigste eeuw. We onderstreepten dat gemeenschapsbezit samen moet gaan met productie die door de arbeiders wordt georganiseerd en die gericht is op maatschappelijke noden. Dat laatste punt – gericht zijn op sociale noden – was bijzonder belangrijk in de context van het coronavirus, meer bepaald het gebrek aan medische hulpgoederen.

In de campagne oefenden we kritiek uit op de toestand van de openbare gezondheidszorg, openbaar onderwijs en het gebrek aan sociale woningen. We lukten er ook in een debat op te starten over het gevaar dat rechtse politiek betekent voor sociale rechten, vrouwenrechten en rechten van minderheden, en verdedigden zo een compromisloze houding tegenover het fascisme. Onze regering had alleen maar subsidies over voor bedrijven die zich bezig houden met sportweddenschappen, en niet voor werkende mensen, terwijl wij benadrukten dat de rijken – de rijkste 1 procent – het gewicht van de crisis moet dragen.”

Verder in hetzelfde interview vertelt Katarina Peovic hoe haar kandidatuur een bijdrage vormt tot linkse netwerken in de Balkan. Meer op Jacobin en International Viewpoint. (fs)

Hits: 11

15 juli 2020 - De grote Macron heeft zich moeten tevreden stellen met een quatorze juillet in mineur, met een militair defileeke  in verhouding met de ambiance in zijn République en Marche. Maar ook het beeld dat de Franse president van zichzelf wil ophangen van voorvechter van sociale rechtvaardigheid in Frankrijk en de hele Europese Unie kreeg een  een paar opdoffers, toch voor wie daarin nog geloofde. In een lang interview voor France 2 en TF1  tijdens de Franse nationale feestdag ging het o.a. over het economisch herstel. Ja, Frankrijk zal nog een bijkomende 100 miljard euro daaraan besteden, naast de 460 miljard steun en garanties die reeds aangekondigd waren. Maar waar gaat dit geld heen? Er is sprake van vermindering van 'patronale lasten' (sociale zekerheidsbijdragen) voor jongeren, eerste-job-contracten enzovoort, dus allemaal overheidsinspanningen ten voordele van de ondernemers. Maar de werknemers?  Macron hierover: "Men kan  tijdelijke loonsverlagingen toestaan eerder dan afdankingen, want het kan soms jaren duren alvorens men terug een job vindt." De interviewers verwijzen dan naar  Derichebourg, een filiaal van Airbus, waar aan de werknemers een loonsverlaging van 20% gevraagd wordt om zo hun werk te kunnen behouden. De interviewers hebben zelfs de onbeschaamdheid om aan de president te vragen of hijzelf zoiets zou doen, als hij loontrekkende was. Macron repliceert dat dit niet onder dwang mag gebeuren, maar via 'sociale dialoog'... Hij doet verder alsof er een mooie symmetrie bestaat tussen de offers gevraagd van de werkende klasse en die van de kapitalisten en hun aanhang: we hebben ook aan de bedrijven die door de Staat geholpen worden gevraagd om de dividenden 'te milderen'. Men ziet: Macron oefent geen dwang uit.

Of nu toch niet onmiddellijk: gevraagd naar zijn zeer gecontesteerde plannen voor de 'hervorming' van de pensioenen zegt Macron dat hij niet zo koppig is om die nu onmiddellijk te willen doorvoeren. "Zult u het dan niet doen?" vraagt de journalist, maar dat bedoelde Macron nu ook weer niet. Het zal anders gebeuren dan aanvankelijk gepland, maar zou het een goed idee zijn die plannen in te trekken? Ik denk het niet, zegt Macron.

Monsieur le président wordt ook gevraagd of hij bij zijn plannen blijft om de belastingen niet te verhogen, of toch die voor de rijken en superrijken. Coronacrisis of niet, Macron volhardt: "Ik denk niet dat men een crisis als deze overwint door de belastingen te verhogen." Zo is er geen sprake van de herinvoering van een vermogensbelasting (ISF, Impôt sur la fortune). Er is ook de kwestie van de woningbelasting ( taxe d’habitation) die betaald wordt zowel door eigenaars als huurders. Deze lag al lang onder vuur, en Macron kondigde bij zijn aantreden aan die af te schaffen "in het belang van de lage inkomens en de middenklassen" ; bij nader toezien bleek dit echter vooral een cadeautje voor de rijksten te zijn.  Onder druk van de Gele Hesjes werd de woningbelasting tijdelijk behouden voor de 20% rijksten. Zou Macron het aandurven om ook deze bovenlaag vrij te stellen, met een minder-inkomst voor de Staat van ongeveer 2,5 miljard € per jaar? Het is veelzeggend hoe Macron de vele uitdrukkingswijzen van de Franse taal gebruikt om te laten verstaan dat hij, zeer tegen zijn zin maar gedreven door de noden van het uur, misschien zijn rijkere medeburgers een beetje zal moeten tegen de haren strijken. Zo goed mogelijk vertaald luidt zijn antwoord: "Er bestaat een optie, die mogelijk is, dat ligt in de handen van de regering [aha,  niet Macron zal het gedaan hebben!], en die bestaat erin de opheffing van de woningtaks voor de meest gefortuneerden onder ons, een beetje uit te stellen; misschien is dat in een crisisperiode iets legitiems."  Natuurlijk heeft Macron op deze quatorze juillet niet alles verteld wat hij voor de Franse werkende klasse in petto heeft, dat zal wel binnenkort blijken. Maar als het regent in Parijs druppelt het in Brussel, zegt men.  In hoofdsteden zonder Gele Hesjes zou het wel eens kunnen regenen als het in Parijs druppelt. (hm)        

15 juli 2020 - De mobiele telefoon van Roger Torrent, de voorzitter van het Catalaans Parlement, werd verleden jaar gedurende twee weken afgetapt. Hij, en andere slachtoffers, werden daarvan op de hoogte gebracht door WhatsApp, dat door een toenmalige kwetsbaarheid in zijn software potentieel toegang tot alle mobiel verkeer van het slachtoffer verschafte aan spionagediensten. Hiervoor is gesofisticeerde software nodig, en de Whatsapp-diensten wijzen richting het Israëlische bedrijf NSO Group en zijn 'Pegasus' programmatuur als hoofdverdachte. Omdat dergelijke spionagesoftware in principe alleen aan overheden mag verkocht worden in het kader van hun misdaad- en terrorismebestrijding rijst natuurlijk de vraag in hoeverre de Spaanse staat hier de hand in heeft. Roger Torrent is een politicus van de centrum-linkse pro-onafhankelijkheidpartij Esquerra Republicana de Catalunya,(ERC), de partij ook van Oriol Junqueras die tot dertien jaar gevangenis veroordeeld werd wegens 'opruiing en misbruik van publieke middelen'. De spionagezaak komt nu in de media door een onderzoek van The Guardian en El País. Op hun vraag aan de Spaanse geheime dienst (CNI) over het gebruik van Pegasus software kwam alleen als antwoord dat ze steeds strikt de wettelijke bepalingen volgen. (hm) Bronnen:

• Calls for inquiry over claims Catalan lawmaker's phone was targeted,
• Phone of top Catalan politician 'targeted by government-grade spyware 
• Spyware attack on Catalan leaders’ cellphones triggers political storm in Spain'

 

Bewaren als PDF

14 juli 2020 – In een uitgebreid stuk in de New York Review of Books verhaalt Rachel Shabi hoe de Britse regering van Boris Johnson een shock and awe strategie gebruikte om een verdere privatisering van de gezondheidszorg door te drukken. Johnson maakte niet zomaar een puinhoop van de bestrijding van het virus: hij gebruikte de crisistoestand om de bestaande ingebedde openbare diensten te omzeilen, en rijkelijk betaalde gezondheidsmissies toe te vertrouwen aan private spelers. Daarbij werden bevriende bedrijven goed bedeeld, wat makkelijk was, want gezien de urgentie waren de normale regels voor overheidsopdrachten en aanbestedingen opgeheven. Deze private spelers bakten er niets van. Uitgebreide details vind je in het artikel.

Dit artikel deed bij mij een belletje rinkelen. De crisis ontstaan door het coronavirus lijkt inderdaad een vruchtbaar terrein voor een nieuwe aflevering van de shock doctrine zoals Naomi Klein het noemde.

Het klopt dat één van de lessen die veel mensen trekken uit de crisis het belang is van de publieke sector. Maar gaat dat zo uitpakken? In een eerste reactie op de crisis hebben de overheden massaal veel geld uitgegeven om te redden wat er te redden viel. Onvermijdelijk ging veel geld naar het handhaven van het bestaande, niet naar vernieuwing. Wat we kunnen te horen krijgen in een volgende fase ligt voor de hand: het geld is op! Dus moet de private sector te hulp schieten om de samenleving weer op gang te trekken. En die private sector staat hulpvaardig als steeds al klaar: de technologische reuzen, de farmaceutische industrie, de energiesector, het transport,… Publiek Private Samenwerking en overheidsgeld als ‘hefboom’ om private investeerders over de brug te krijgen worden dan weer de orde van de dag. Krijgen we in een volgende ronde zoiets als in Groot-Brittannië, maar dan dieper en breder, een shock and awe strategie die per saldo de macht van het private kapitaal alleen maar versterkt ten koste van de publieke sector?

Het lukken van een shock and awe strategie vereist echter dat de mensen murw gemaakt zijn. Dat hoeft niet het geval te zijn op voorwaarde dat mensen in beweging komen om de lessen die zij trekken uit de crisis om te zetten in eisen en strijd. Dat ontbrak in het Verenigd Koninkrijk, zo vlak na het uitbreken van de coronacrisis en de electorale triomf van Johnson. (fs)

Hits: 3

Bewaren als PDF

14 juli 2020 – De Bulgaarse premier Boyko Borisov ligt onder vuur. Duizenden betogers tegen corruptie eisen zijn ontslag.

De aanleiding is een bizarre geschiedenis: een politicus genaamd Ivanov, die zich opwerpt als strijder tegen corruptie, landt met een bootje op een strand aan het hoofdkwartier van het invloedrijke personage Ahmed Dogan. Daar wordt Ivanov opgepakt door agenten van de staatsveiligheid. Het is echter een openbaar strand. Wat staan die veiligheidsagenten daar dan te doen? Eerst wordt ontkend dat het veiligheidsagenten zijn, maar dan bevestigt de president, een tegenstander van premier Borisov, dat het wel degelijk om leden van de staatsveiligheid gaat. Waarop enkele dagen later het kantoor van diezelfde president door openbare aanklagers wordt onderzocht, en twee medewerkers van de president worden aangehouden: in de ogen van de publieke opinie een wraakneming op de president. Het werd allemaal nog erger toen de baas van de staatsveiligheid ontslag moest nemen nadat hij voorgesteld had het strandhuis van Dogan bescherming te bieden op zee en in de lucht. Gans deze bizarre geschiedenis staat in de ogen van veel Bulgaren symbool voor duistere machthebbers die de bescherming genieten van het justitieel apparaat.

Het was niet het eerste schandaal rond corruptie en duistere machten. Meer saillante details vinden de liefhebbers op Politico.

Een interessant aspect van deze geschiedenis is dat Borisov een trouwe bondgenoot is van de Duitse bondskanselier Angela Merkel. Zijn partij is lid van de Europese Volkspartij (EVP), en in de Brusselse machtsverhoudingen tellen alle stemmen mee. Vraag maar aan de Hongaar Victor Orban, ook lid van dezelfde politieke familie. Naar aanleiding van deze gebeurtenissen verklaarde Manfred Weber, de leider van de EVP in het Europees Parlement, dat hij “de strijd tegen de corruptie” van premier Borisov en zijn partij steunt. Borisov verklaarde dan weer dat alleen zijn partij in staat is Bulgarije te verzekeren van een volwaardige plaats in de EU. Zo geven Brusselse machtsverhoudingen rugdekking aan nationale machthebbers, terwijl omgekeerd deze machthebbers het Europees beleid vorm geven. (fs)

Hits: 1

door Klaus Dräger (*) 14 juli 2020   De Duitse kanselier Angela Merkel tracht wanhopig de regeringen van de EU-lidstaten te overtuigen van een akkoord over het EU-herstelplan. Tot dusver is Merkel zeer bezorgd dat de voor 17 juli 2020 en volgende dagen geplande Raad van de EU niet in staat zal blijken tot enig resultaat te komen over het door de Europese Commissie voorgestelde pakket. Europese Raad-voorzitter Charles Michel schoof een compromisvoorstel  hierover naar voor met lichte wijzigingen aan het oorspronkelijke plan. Het is afwachten of er hoe dan ook een compromis uit de bus kan komen. En zo ja, dan wordt het ontleden van die inhoud essentiëel ...   Wat betreft de reactie van de EU op de verwachte economische neergang ten gevolge van de ‘Grote Coronalockdown’ werpen we eerst een blik op het groter geheel.   Een globale recessie, de EU het zwaarst getroffen, de EU-economieën wijken verder uiteen Het Internationaal Muntfonds (IMF) voorziet in zijn recente ‘World Economic Outlook’ (juni 2020) dat de Europese Unie het zwaarst getroffen wordt door de economische crisis: een verlies van 10,2 procent van het reële bbp in 2020 voor de Eurozone, te vergelijken met de 8 procent voor de U.S., 5,8 procent voor Japan, maar met nog 1 procent groei voorzien in China. Voorspellingen van de Wereldbank en de OESO gaan dezelfde richting uit.   Kijken we naar de EU dan wijken de economieën van de lidstaten verder uiteen. Slechts enkele voorbeelden uit de prognoses van het IMF: Frankrijk, Italië, Spanje mogen in 2020 ruim boven de 12 procent bbp verlies verwachten. Duitsland zou er beter vanaf komen met een verlies rond de 7,8 procent. Hetzelfde voor de werkloosheidscijfers, die naar verwachting veel hoger zullen liggen in Spanje, Italië en Frankrijk dan in Duitsland, Nederland, Zweden of Denemarken. De bruto overheidsschuld zal in 2020 naar verwachting stijgen tot 125,7 procent van het bbp in Frankrijk, tot 123,8 procent in Spanje, tot 166,1 procent in Italië, maar slechts tot 77,2 procent in Duitsland. [caption id="attachment_19263" align="alignleft" width="320"] De 'swoosh' van Nike: symbool voor het langgerekte Europees herstel?[/caption] De Europese Commissie publiceerde onlangs haar economische prognose voor zomer 2020 , die een optimistischer geluid laat horen dan die van de OESO en het IMF, maar toch al minder optimistisch dan haar eerdere ‘lenteprognose’. Over de globale en Europese economische perspectieven zijn deze instellingen over het algemeen eensluidend: ”Een diepere recessie met grotere divergenties”(de EU Commissie over Europa), “Een crisis als geen andere, een onzeker herstel”(het IMF). Al deze projecties vertellen ons dat er een “V-curve” zal zijn in de economische activiteit(neergang in 2020 gevolgd door een sterke opgang in 2021). Maar zelfs de mainstream economen hebben hun twijfels over deze hypothese. Heterodoxe economen als Michel Husson suggereren dat het ‘herstel’ meer zal lijken op de bekende ‘swoosh’ van het Nike logo. Wat er ook van zij, wat heeft de EU to dusver gedaan om de verwachte recessie tegen te gaan en wat ligt op tafel als “compromis” voor haar herstelplan?   De reactie van de ECB Vooreerst reageerde de Europese Centrale Bank (ECB) snel op het vooruitzicht van een economische neergang. Al in maart 2020 nam ze haar nieuwe Pandemic Emergency Purchase Programme(PEPP) aan, het massaal opkopen van EU overheidsobligaties (om de interesten hierop laag te houden) en van private en openbare effecten. In maart 2020 liep de enveloppe hiervoor al op tot 750 miljard euro. In juni 2020 breidde de ECB het PEPP uit tot in totaal 1350 miljard euro. Heel wat, inderdaad. Zelfs vele ‘progressieve’ macro-economen stellen dat met dit gebaar de ECB goed heeft gedaan door ook de economisch zwakke lidstaten te beschermen tegen een anders toenemende ‘spread’ [efn_note] De ‘spread’ is het verschil in interestvoet voor overheidsleningen in vergelijking met Duitsland, dat steeds aan de laagste rente kan lenen. [Noot van de vertaler] [/efn_note] van hun obligaties op de financiële markten. Maar de ‘progressieve’ economen lijken naar mijn mening te hebben vergeten dat de ECB een naar alle standaarden gemeten ultra-onafhankelijke bank is. Herinner u hoe de ECB reageerde na 2010 (toen op zijn minst de Duitse economie al hersteld was van de financiële crisis in 2007-2009? De onttroning van Giorgos Papandreou in Griekenland (opgevolgd door een ‘technocratische regering van experten’ o.l.v. Loukas Papadimos in 2011), de verwijdering van Silvio Berlusconi in Italië (zelfde procedure, met de installatie van Mario Monti’s ‘regering van experten’ in november 2011). Dit alles met de eis tot het doorvoeren van neoliberale structuurhervormingen – anders zou de ECB het opkopen van Griekse of Italiaanse overheidsobligaties niet langer steunen. Serge Halimi (Le Monde Diplomatique) merkte deze machinaties terecht aan als het opleggen van een ‘burgerlijke junta’ van boven (vanuit het EU-niveau, gewoonlijk georkestreerd vanuit Berlijn, de Europese Commissie en de ECB). Hoe de ECB in 2015 de Syriza-regering op de knieën dwong door de Griekse Centrale Bank niet langer van liquiditeiten te voorzien en door het land na het OXI-referendum in de economische afgrond te storten is wel bekend. Ja, voorlopig volgt de ECB misschien een meer ‘inschikkelijke’ koers tegenover het zuiden van de EU dan in het verleden. Op dit ogenblik is er van de regeringen van Portugal, Italië, Griekenland of Cyprus geen groot protest tegen de fundamentele EU-regels te verwachten. Maar die welwillende houding van de EU en de ECB tegenover hen zou vlug kunnen keren (indien de Duitse economie versterkt uit de recessie zou komen).   Greenpeace Europe wees erop dat het PEPP van de ECB van maart tot mei 2020 in hoge mate bedrijfsobligaties aankocht van de fossiele brandstof industrie. Niet echt in de lijn van de ‘Green Deal’ zoals gepropageerd door commissievoorzitster von der Leyen … Over ‘groene financiering’ kan er natuurlijk nog heel wat meer ter discussie gesteld worden, ook bv. of financiering van private institutionele investeerders wel helpt om te komen tot een sociaal rechtvaardige milieutransitie.   Over het bestaande EU-‘veiligheidsnet’ als antwoord op de Coronacrisis Er is de kredietlijn van 240 miljard Euro van het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM) voor leden van de Eurozone.  Dit biedt goedkope leningen aan op 10 jaar tot maximaal 2% van het BNP van elk land om pandemie-gerelateerde gezondheidskosten te dekken. De door de pandemie zwaarst getroffen landen - zoals Italië, Spanje, Frankrijk – hebben geen beroep gedaan op deze ESM-leningen. Waarom? Een ESM-lening aanvragen zou een signaal kunnen sturen dat het land over zwakke openbare financiën beschikt (‘stigma-effect’) met het opdrijven van de spread op hun overheidsobligaties als mogelijk gevolg. En na de ervaring met de troika vreest men ook de met de leningen verbonden voorwaarden van het ESM. Een kredietlijn dus, maar die niet aangeboord wordt precies omdat ze gebaseerd is op leningen en omwille van de onzekerheid over de eraan verbonden voorwaarden ... Er is, voor alle lidstaten, de 100 miljard tijdelijke "Steun voor het verzachten van Werkloosheidsrisico's in een Noodsituatie"(SURE, Support to mitigate Unemployment Risks in an Emergency). Eenvoudig gesteld is dit de beloofde EU steun voor het financieren van ingekorte werkroosters in de lidstaten om de gevolgen van de crisis op de tewerkstelling te dempen. Door von der Leyen met lof overladen als EU solidariteit met de armere landen. Maar in de meeste lidstaten (en niet enkel in Duitsland) waren dergelijke werkroosters al van kracht. Voor een infomatief overzicht hierover zie hier het rapport van Torsten Müller en Thorsten Schulten van het Europees Vakbonds Instituut (ETUI). Tot dusver schijnt Roemenië het eerste land te zijn dat een SURE-lening vraagt, ten bedrage van 5 miljard euro. De grote meerderheid van de lidstaten deed geen beroep op de SURE fondsen. En waarom niet? Zoals denktank Bruegel eerder opmerkte zal "het effect van SURE op de openbare financiën zeer marginaal zijn omdat het programma te gering is (100 miljard Euro) om tot een significante besparing van interestkosten te leiden". Hetzelfde probleem: niet aantrekkelijk, want op leningen gebaseerd. Noteer ook dat de Commissie bij een beroep op het SURE-fonds "de lidstaten zal raadplegen om de leningsvoorwaarden te omschrijven, gebaseerd op een evaluatie van de stijging van de openbare uitgaven". Als de toename der openbare uitgaven door de Commissie als te hoog wordt beschouwd zullen daar dan misschien minder ‘genereuze’ voorwaarden tegenover staan? Tenslotte is er het programma van 200 miljard euro van de Europese Investeringsbank( EIB) om kleine en middelgrote ondernemingen (KMO's) in moeilijkheden met extra liquiditeit te ondersteunen. Volgens de Bruegel-denktank zou dit instrument de last op de begroting van landen met hoge openbare schuld niet merkelijk verlichten. Dit instrument doet beroep op een sterke ‘hefboomwerking’ (leveraging): de EIB beschikt hiervoor slechts over 25 miljard Euro echt geld en men hoopt dat men met dat bedrag veel private financiering kan aantrekken om aan de geplande 200 miljard Euro te komen. De EIB vraagt nu al meer geld en personeel om de projecten te behandelen, die deel uitmaken van het 750 miljard Euro herstelplan van de Europese Commissie. Het bedrag van 540 miljard voor deze verschillende instrumenten blijft grotendeels onaangeboord, ten gevolge van de gebrekkige, op leningen gebaseerde constructie.   Compromisvoorstellen van Michel Voorzitter Charles Michel van de Europese Raad verwacht nu dat de regeringen van de lidstaten zullen akkoord gaan met de meerjarenbegroting voor een EU-budget voor de periode 2021-2027, en met het voorstel voor een Herstelfonds in het kader van Next Generation EU. Aangezien de EU een geopolitieke wereldspeler wil worden met betere militaire inzetcapaciteit (‘Defense Union’) bevat de meerjarenbegroting expliciete posten voor ‘veiligheid’ en ‘defensie’ (officieel ongeveer 14 miljard euro voor beide). De meerjarenbegroting beoogt geen meer fundamentele hervorming van het EU-budget. Zo wordt het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid niet geheroriënteerd naar organische landbouw en duurzame ontwikkeling, maar formuleert de EU alleen een doelstelling om tegen 2030 een kwart van de landbouwbedrijven in de EU ‘organisch’ te maken, dit in het kader van de Farm to Fork Strategy (‘van boer tot bord’). Maar er verandert weinig aan de subsidiëring van milieuschadelijke intensieve landbouw. Aangezien er weinig uitzicht is op een handelsakkoord met het Verenigd Koninkrijk na Brexit, stelt Michel een ‘Brexit Adjustment Reserve’ van 5 miljard euro voor ter bestrijding van de gevolgen van de waarschijnlijke ‘no-deal Brexit’ voor de lidstaten en sectoren die er het meest onder te lijden hebben. Wie daar het meest van zal profiteren is waarschijnlijk Ierland, maar ook sommige regio’s en sectoren in Frankrijk, Nederland en Duitsland. Wat betreft de grootte van de meerjarenbegroting werd in 2018 een bedrag van 1134,6 miljard € voorgesteld. In februari 2020 werd dit verminderd tot 1100 miljard, maar om de ‘vrekkige vier’ (Oostenrijk, Nederland, Denemarken en Zweden) aan boord te krijgen stelt Michel nu voor om die begroting te beperken tot 1074 miljard euro, en om een heffing in te voeren op plastic afval, digitale diensten en een CO2-douane-compensatiemechanisme. De inkomsten van deze heffingen zouden een vluggere terugbetaling moeten mogelijk maken (vanaf 2026 in plaats van 2028) van de schulden aangegaan door de Commissie in het kader van Next Generation EU. Het valt af te wachten of de ‘vrekkige vier’ overtuigd zullen worden door deze kleine aanpassingen. In ieder geval moet de ministerraad van de EU unaniem akkoord gaan met het hele pakket (meerjarenbegroting en Herstelplan).   De duistere Recovery and Resilience Facility [efn_note] Men zou dit kunnen vertalen als ‘instrument voor herstel en weerbaarheid’. [/efn_note] De mysterieuze Recovery and Resilience Facility’ (RRF) ter waarde van 560 miljard euro vormt de kern van Next Generation EU en het herstelprogramma. Michel stelt in de eerste plaats voor om 217 miljard euro toe te kennen onder de vorm van subsidies in 2021-2022, en 93 miljard euro als leningen in 2023; die leningen moeten volgens de EU-speak gaan naar projecten van de ‘groene en digitale transitie’. Dit lijkt over minder geld te gaan dan aanvankelijk voorgesteld door de Commissie: 310 miljard in subsidies en 250 miljard als lening. Het valt af te wachten of lidstaten zullen gebruik maken van de leningcomponente van RRF. Ik twijfel daaraan, gezien de ervaring met eerdere reddingspakketten (ESM, SURE, EIB). Er zit in ieder geval veel financiële ‘spitstechnologie’ achter de EU-plannen, want de voorstellen veranderen voortdurend. Een aanzienlijk deel ervan is gebaseerd op een hefboomwerking van EU-gelden door het aantrekken van geld uit de privésector. Dat maakt het moeilijk om uit te maken wat er substantieels aan is, en wat niet. Het criterium voor de ‘verdeelsleutel’ van RRF is wat de subsidies betreft de werkloosheidsgraad in de periode 2015-2019, en voor de leningen is het de daling van het bbp in 2020-2021; voor beide gevallen geldt evenredigheid met de bevolkingsgrootte en omgekeerde evenredigheid met het bbp per hoofd. De denktank Bruegel heeft mijns inziens gelijk dat kijken naar de werkloosheid in de periode 2015-2019 niet zeer zinvol is, aangezien de werkloosheidsdynamiek nu kan verschillen: “Aangezien veel mensen die hun job verloren zich niet meldden als werklozen, schetsen de werkloosheidscijfers slechts een gedeeltelijk beeld van de verliezen op de arbeidsmarkt. Tewerkstellingscijfers zouden adequater zijn.” RRF wordt opgevat als een ‘brandweerbrigade’ tot 2024. De opvatting is de volgende: de lidstaten moeten jaarlijks een ‘nationaal herstel-en weerbaarheidsplan’ indienen, dat door de Raad moet goedgekeurd worden op basis van gekwalificeerde meerderheid. De Commissie zou dan overnemen voor wat betreft de beslissingen over het toekennen van de fondsen, gelinkt aan haar aanbevelingen in het Europees Semester. Noteer dat het Europees Parlement niets te zeggen zou hebben over deze procedures en de toekenning van de gelden. De Raad zou de leiding hebben bij het uitwerken van een intergouvernementeel compromis, en de Commissie zou de ‘fine tuning’ doen van de Raadsbeslissingen.   ‘Recovery and Resilience’ en het Europees Semester Reeds bij de invoering van het Europees Semesterproces had de ‘extreem centrum’-meerderheid in het Europees Parlement niet de bedoeling om betrokken te worden in de beslissingen daarover. Toentertijd was het meer geïnteresseerd in de uitbreiding van de macht van de Commissie. Op die manier zouden mogelijke sancties, voorgesteld door de Commissie tegen een lidstaat die zich niet plooide naar de aanbevelingen van het Europees Semester, ‘automatisch’ in gang gezet worden en alleen maar opgeheven kunnen worden door de Raad via een stemming met ‘omgekeerde gekwalificeerde meerderheid’. Dit betekent dat een aanbeveling of sanctie voorgesteld door de Commissie goedgekeurd en uitgevoerd zou moeten worden ook al was meer dan de helft van de lidstaten er tegen. Deze regeling werd in de EU-wetgeving opgenomen onder druk van het Europees Parlement (sixpack en twopack). Ze werd (gelukkig) nog niet toegepast door de ‘politieke’Commissie Juncker die aantrad nadat deze regelingen goedgekeurd werden. Voor meer informatie over het Europees Semester, de aanbevelingen in de periode 2011-2018 etc., zie het uitstekende overzicht door Emma Clancy.   Andere controversiële aangelegenheden Naast de reeds vermelde twistpunten zijn er nog een aantal andere controverses tussen de regeringen van de lidstaten: de kwestie van de vlugge uitbetaling (‘frontloading’), de terugbetalingen (‘rebates’) en het koppelen van gelden uit de structuurfondsen aan de ‘naleving van de EU-waarden over democratie en de rechtsstaat’. Merkel, Macron en de regeringen van de zuidelijke lidstaten pleiten hartstochtelijk voor een vlug akkoord over het hele pakket, zodat de EU-gelden zo vlug mogelijk zouden vloeien naar de lidstaten die de ‘meeste problemen’ hebben. Maar ten gevolge van het administratieve raderwerk, de manier waarop de programma’s samengesteld zijn en de goedkeuringsprocedures verbonden met het EU-budget zullen betalingen niet vaak in een vroeg stadium gebeuren, maar gespreid worden over een aantal jaren. “De Commissie verwacht dat nauwelijks 24,9% van het totaalbedrag aan subsidies zal uitbetaald worden in 2020 - 2022, wanneer de nood aan herstel het grootst zal zijn”, aldus Zoltan Darvas. Dat betekent dat ongeveer 75% van de betalingen in het kader van Next Generation EU zullen moeten wachten tot 2023, terwijl de Europese Commissie, het IMF en anderen verwachten dat er tegen dan al een sterk herstel onderweg is. Is dat toch geen verbazende timing? De lezer herinnert zich misschien de fameuze speech van Margaret Thatcher gericht aan de EU van vroegere tijden: “I want my money back”. Met succes dwong ze van de EU een terugbetaling (rebate) af aan het Verenigd Koninkrijk, met het argument dat een netto-bijdrage van het VK aan het EU-budget teveel zou vergen. Volgens een beslissing hierover door de Top van Fontainebleau in 1984 kan “elke lidstaat die een buitenmatige begrotingslast draagt in verhouding tot zijn relatieve voorspoed ten gepasten tijde genieten van een correctie”. Hieruit zou men kunnen opmaken dat de terugbetalingen voorbehouden zijn voor de armere lidstaten van de EU. Maar het zijn nu de rijke ‘vrekkige vier’ en Duitsland die, in het voetspoor van Thatcher, terugbetalingen afgedwongen hebben voor hun respectieve landen. En volgens Michel’s compromisvoorstel zal dat zo blijven. Opnieuw een verbazende vaststelling in een EU met een zogezegd herwonnen ‘geest van solidariteit’. Het opleggen van de naleving van de EU-waarden over democratie en de rechtsstaat als voorwaarde voor het ontvangen van gelden uit de structuurfondsen van de EU-begroting is reeds lang een wens van de Europese Commissie, Frankrijk en Duitsland. Vooral Polen en Hongarije liggen daarbij onder vuur. Maar Merkel wil nu eerst een akkoord over de meerjarenbegroting en het Herstelplan, om later op deze kwestie terug te komen. Maar de Hongaarse president Viktor Orban is daarover zeer weinig tot een compromis bereid. Op dat vlak is het zeer waarschijnlijk dat de EU een ‘tandenloze tijger’ blijft. Merkel en Macron hebben eenvoudigweg de regeringen uit Oost-Europa nodig om een compromis over het Herstelplan goedgekeurd te krijgen.   Tot besluit In maart 2020 suggereerde de Europese Centrale Bank dat er in de EU al in 2020 een injectie van 1500 miljard euro nodig zou zijn om de economische gevolgen van de corona-pandemie op te vangen. Vergelijk dat met wat tot nog toe reeds gedaan is en wat er op de tafel ligt. Ik ben het ten zeerste eens met het eerdere standpunt van de Bruegel denktank: “Het globaal pakket van aangekondigde maatregelen blijft onder hetgeen de barre economische situatie zou vereisen.” Laat ons kijken of er een ‘compromis’ kan bereikt worden door de Raad van de EU en hoe dat er zou kunnen uitzien. Ja, ook het Europees Parlement zal een eventueel ‘compromis’ moeten goedkeuren, maar in dit spel is het Parlement geen partij; de historische ervaring is simpelweg dat in situaties waarbij het voortbestaan van de EU in het gedrang zou kunnen komen, het Parlement de Raad volgt, eventueel begeleid met wat kritische commentaar. In Duitsland volgt de regering ook een andere piste: een nieuw elan in de economische betrekkingen en de handel met China. Dit land is verreweg Duitslands belangrijkste handelspartner. De heropbloei van de Duitse economie na de financiële crisis van 2007-2009 was heel sterk gebaseerd op investeringen in de handel met China. De economische dominantie van de EU behouden, en opnieuw een globale economische speler worden, zijn voor het Duits kapitaal de twee zijden van eenzelfde munt, namelijk het overleven van het exportgebaseerde groeimodel. Daarover bestaat niet de minste twijfel, wat ook de officiële retoriek mag zijn over ‘Europese Solidariteit’. (*) Klaus Dräger werkte als adviseur voor tewerkstelling en sociale zaken voor de linkse fractie (GUE/NGL) in het Europees Parlement. Dit artikel verscheen op 12 juli 2020 onder de titel EU Recovery Plan: a rocky road ahead  op de site  Defend Democracy Press. Nederlandse vertaling door Ander Europa. Met dank aan de auteur voor toelating tot vertaling en publicatie. Zie ook zijn vorig artikel (16 juni) Wie zal profiteren van het Europees herstelplan?

Bewaren als PDF

11 juli 2020 – De Europese Rekenkamer heeft een vernietigend rapport gepubliceerd over het niet bestaand beleid van de Europese Unie ter bescherming van bijen. Het bijenbestand is alarmerend aan het slinken, en dat terwijl het een vitale ecologische schakel vormt in de productie van ons voedsel (het verhaal van de bijtjes en de bloemetjes is u wel bekend).

In het landbouwbeleid, dat veertig procent van het Europese budget in beslag neemt, is helemaal niets voorzien voor de bescherming van bijen en andere insecten.

Sinds 2018 bestaat in de EU wel een verbod op neonicotinoïde insecticiden, die het zenuwstelsel van insecten verlammen. Maar als een oogst dreigt te mislukken en er is geen alternatief voorhanden, dan mag het wel. Sinds 2018 hebben 16 lidstaten in totaal 67 uitzonderingen aangevraagd. Zo was er een Deens verzoek voor een golfterrein dat bedreigd werd door kevers! De vragen om een uitzondering worden door de Commissie niet echt gecontroleerd.

Producenten zoals Bayer en Syngenta houden vol dat de insecticiden onschadelijk zijn voor bijen. Dat ziet Jane Stout, een professor aan het Trinity College Dublin, anders. “Alle insecticide zijn ontworpen om insecten te doden, dus we moeten niet verbaasd zijn als ze dat ook doen”, aldus de professor.

Een gedetailleerd verslag over de kwestie op Politico vind je hier. (fs)

Hits: 1

Bewaren als PDF

11 juli 2020 – Terwijl Mark Rutte als een calvinistische witte ridder in Europa ten strijde trekt, krijgt het economisch oranjegevoel op het thuisfront rake klappen. De nationale trots KLM (en in één beweging ook Schiphol) werd voorlopig gered, maar de relatie met Air France blijft moeilijk. Het lot van het oer-Hollandse HEMA is in handen van de schuldeisers. Shell verhuist allicht haar hoofdkantoor naar Londen. En ook Unilever vertrekt naar de Britse hoofdstad: het neemt een Britse rechtsvorm aan, en de hoofdzetel komt in Londen.

Unilever ontstond in 1930 uit de fusie van de Nederlandse Margarine Unie en het Britse Lever Brothers. Met merken als Knorr en Calvé is Unilever in de Nederlandse psyché geworteld. Je moet al goed zoeken in je koelkast of tussen je schoonmaakmiddelen om iets te vinden dat niet van Unilever is. Maar maakt het ook uit?

In het FD stond eind deze week een artikel over hoe aandeelhouders hier naar kijken, en die beslissen natuurlijk. Hieruit blijkt dat zij vooral bezorgd zijn dat Unilever verdwijnt uit de Eurostoxx 50, een beursindex die bestaat uit de 50 belangrijkste aandelen in de Eurozone. Institutionele beleggers volgen dergelijke beursindexen om te beslissen in welke aandelen zij investeren. Als je uit dergelijke index verdwijnt weegt dat daarom op de koers en de verhandelbaarheid van je aandeel. De Nederlandse aandeelhouders vragen zich af of dit gecompenseerd zal worden door het zwaardere gewicht dat Unilever verwerft in Britse beursindexen… Zo heeft ieder zijn eigen bekommernissen! Toch wordt volgehouden dat in de discussie echt wel een Nederlands gevoel meespeelt. Dat nationaal gevoel speelt bijvoorbeeld niet bij al die hoofdkantoren die de laatste jaren om zuiver fiscale redenen in Nederland werden gevestigd, zo noteert het FD.

Het artikel meldt wel dat de Britse beurswetgeving zegt dat bij de verkoop van een bedrijf enkel gekeken moet worden naar de belangen van de aandeelhouders, terwijl de Nederlandse regelgeving inhoudt dat bij een verkoop bijvoorbeeld ook de belangen van de werknemers in acht moeten worden genomen. Maar of dat de Nederlandse aandeelhouders een zorg gaat zijn?

Ondanks de Brexit verhuizen dus twee Nederlandse iconen, Shell en Unilever, naar Londen, een psychologische klap voor Nederland maar ook voor al wie het eurofiele hart op de juiste plek heeft. Maar er is toch wat balsem voor de eurofiele zielen: Unilever richt een Nederlands filiaal op, om er obligaties uit te geven die dan in aanmerking komen voor steun van de Europese Centrale Bank, om zo te genieten van de lage rentevoeten op bedrijfsschuld. Dus ze blijven een klein beetje in de EU. (fs)

Hits: 2

9 juli 2020 - De Belgische vakbonden lieten samen met de ontwikkelingskoepel 11.11.11 en  het Financieel Actie Netwerk (FAN/RJF) een studie uitvoeren over het stemgedrag van de 21 Belgische leden van het Europees Parlement wanneer het gaat over eerlijke(r) belastingen in de EU. De studie, How did Belgian EU Parliamentarians vote? Financial solidarity & Fair taxation werd uitgevoerd door VoteWatch Europe, een ngo gespecialiseerd in het opvolgen van de stemmingen in het Parlement en de Raad van de EU. In het Europees Parlement zetelen voor België: 4 christendemocraten (CD&V, CdH, CSP, behorend tot de Europese Volkspartij) waaronder gewezen Vlaams minister-president Kris Peeters; 4 liberalen (Open VLD, MR behorend tot de groep Renew Europe) waaronder gewezen Belgisch premier Guy Verhofstadt; 3 Vlaams-nationalisten van N-VA (aangesloten bij de Europese Conservatieven en Hervormers)  waaronder een andere Vlaamse minister-president Geert Bourgeois en de gewezen federaal minister van financiën Van Overtveldt (ook bevoegd voor de bestrijding van de fiscale fraude...); en 3 Vlaams Belangers (Identiteit en Democratie); aan de linkerzijde van het politieke spectrum zijn er voorts 3 sociaaldemocraten (sp.a, PS, aangesloten bij S&D), 3 groenen (Groen en Ecolo, The Greens/EFA) en 1 radicaal-linkse (Marc Botenga van PVDA/PTB, aangesloten bij GUE/NGL). [caption id="attachment_19230" align="alignleft" width="320"] (Klikken om down te loaden)[/caption] Er komen tien stemmingen aan bod, die we kort overlopen. Voor meer detail kunt u de studie downloaden (klik op de afbeelding hiernaast). 1. Moet er een Europese instantie komen om belastingsfraude en ontduiking tegen te gaan? De 'linkerzijde' is voor, 2 van de 3 N-VA-ers ook (Bourgeois afwezig), maar  liberalen en Vlaams Belang tegen of afwezig, christendemocraten verdeeld (2 tegen, 1 voor, 1 onthouding). Geen meerderheid dus onder de Belgische europarlementariërs voor minder fraude... 2. Stopzetting van fiscale vrijstellingen op vliegtuigkerosene en scheepsdiesel Allen voor, behalve Vlaams Belang dat tegen is. 3. Moet er een gestroomlijnde heffingsgrondslag ('CCCTB') komen voor de vennootschapsbelasting? (Het gaat niet over het percentage, maar over de omschrijving van wat belast moet worden).  Iedereen voor, behalve N-VA tegen en Vlaams Belang tegen of niet gestemd. 4. Voor de oprichting van een intergouvernementeel belastingsoverleg binnen de Verenigde Naties?  Ook hier: iedereen voor, behalve N-VA tegen en Vlaams Belang tegen of niet gestemd. 5. Voor een vennootschapsbelasting van minstens 20% in heel de EU?  Alleen de linkerzijde voor!! Alle anderen tegen, op 2 onthoudingen na. 6. Voor internationale onderhandelingen over een minimum bedrijfsbelasting ?  Alleen N-VA en VB tegen 7. Zou er niet langer unanimiteit moeten zijn als er in de EU gestemd wordt over belastingen?  Alleen N-VA en VB tegen 8. Voor het opstellen van een zwarte lijst van belastingsparadijzen in de EU en het openbaar maken van de belastingen betaald door multinationals?  Alleen 'links' voor! De meerderheid van de Belgische europarlementariërs vindt het prima dat multinationals ons bedotten! 9. Voor of tegen groene heffingen (zoals een CO2-taks) om klimaatdoelstellingen te halen? Opnieuw zijn het N-VA en VB die zich daartegen verzetten. 10. Mag de EU-begroting verhoogd worden om het herstel van de COVID-19 crisis te financieren? VB tegen, N-VA onthoudt zich, evenals PVDA/PTB. Marc Botenga stelt bij navraag dat - de Gele Hesjes indachtig - het afhangt van de wijze van financieren of men voor of tegen kan zijn. Deze studie bevestigt  wat iedereen eigenlijk weet of toch zeker vermoedt, en dat betreft niet alleen België en niet alleen de europarlementariërs. De meeste politici zeggen dat ze niet tegen meer eenvormigheid van de belastingen op ondernemingen zijn maar dat dit op Europees vlak moet gebeuren, anders  worden we uit de markt geprijsd. Maar  als de kwestie dan op Europees vlak komt, vinden ze wel nieuwe uitvluchten. Zie bv. de stemmingen 5. en 6.: een minimum vennootschapsbelasting in de EU? Nee! Op wereldvlak? Ja, dat komt er toch niet zolang wij leven... De studie is des te interessanter door de aanwezigheid van een aantal gewezen politieke kopstukken (Kris Peeters, Geert Bourgeois, Johan Van Overtveldt, Guy Verhofstadt...) die allen aan het roer stonden van het beleid. Een tweede vaststelling is de standvastigheid van het N-VA/Vlaams Belang-blok, dat vaak nog wat driester stemt dan hun collega's van de andere burgerlijke partijen. Een goede les voor wie nog enig geloof hechtte aan de 'sociale' inslag van die (uiterst-)rechtse partijen. En tenslotte is het wel een opsteker dat, toch over deze materies en in deze politieke setting, er iets bestaat als een 'linkerzijde'. Sociaaldemocraten, groenen en radicaal links volgen een consequent  patroon (al moet gezegd dat de meerderheidshouding van S&D over een minimumbelasting van 20% op de vennootschappen een onthouding was, waar 'de Belgen' vóór waren). Misschien moesten de Nederlandse, Duitse en andere  vakbonden ook wel eens een dergelijke studie laten uitvoeren? (hm)  

Bewaren als PDF

9 juli 2020 – Volgens Politico gaat de discussie in de EU over het ‘herstelfonds’ nu vooral over wie beslist: niet alleen over de bedragen waarmee wordt gestart, maar ook over wanneer welke bedragen voor welke landen worden vrijgegeven. De Commissie stelde voor dat de Commissie zou beslissen (verrassing!), en dat enkel een gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten een beslissing zou kunnen tegenhouden. Het Duitse voorzitterschap stelt nu voor dat de Commissie voorstellen doet die met een gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten moeten worden goedgekeurd.

Nederland eist echter dat gelden enkel kunnen worden vrijgegeven mits unaniem goedgekeurd door de lidstaten. Dus laten we zeggen Nederland zou een vetorecht hebben over elke euro die naar laten we zeggen Italië gaat. Het omgekeerde is natuurlijk ook waar, maar wie het geld het meest nodig heeft staat wel in de zwakste positie.

In deze discussie schuilt een interessante paradox. Nederland is sterk eurosceptisch, maar in deze discussie schroomt het niet de soevereiniteit van een lidstaat zoals Italië stevig onder de voogdij te plaatsen van de EU, met name van het orgaan van de lidstaten de Europese Raad. (fs)

Hits: 1

Bewaren als PDF

8 juli 2020 – De Europese Commissie maakte onlangs nieuwe cijfers bekend over de verwachte economische krimp in de Europese Unie. Het valt op hoe sterk deze cijfers in ons ‘verenigd Europa’ uiteenlopen, ook binnen de eurozone. Zo wordt dit jaar in Italië een krimp verwacht van 11,2 procent, in Spanje 10,9 procent, en in Frankrijk 10,6 procent. Dat kan je vergelijken met Nederland (6,8 procent), Duitsland (6,3 procent) of Finland (ook 6,3 procent). België ligt zoals het hoort ergens tussenin (8,8 procent).

Die aanzienlijke verschillen deden me denken aan een recent artikel van Michel Husson, die benadrukt hoe door de aard van de crisis (‘een grote lockdown’) de gevolgen sterk verschillen tussen economische sectoren, landen en regio’s. Sommige sectoren worden erg hard getroffen (restaurants, de luchtvaart,…) terwijl andere sectoren integendeel een boost kregen (Amazon, Zoom,…) of relatief weinig getroffen werden (de overheidsadministratie bijvoorbeeld).

Ook het herstel (de zogenaamde v-curve waarop wordt gerekend) zal ongelijk zijn. We hoeven ons niet te verwachten aan een harmonieus herstel waarin de verschillende economische sectoren en regio’s zich aan elkaar optrekken. Het wordt eerder een keihard gevecht met winnaars en verliezers. Amazon zal zich niet vrijwillig terugtrekken om de winkelstraten weer zuurstof te geven. De strijd voor de toerist (transport en verblijf) is amper begonnen.

Dat geldt ook voor regio’s en landen. Internationale waardeketens worden gereorganiseerd. Ook daar zullen er verliezers zijn die dieper in een economisch dal storten. Tegelijk is de economie internationaal vervlochten. Het herstel zal dus in het beste geval ongelijk, hectisch en tegenstrijdig zijn. Drukken van de loonkosten om zich te handhaven wordt de orde van de dag.

Dat heeft zo zijn gevolgen voor de Europese Unie. Welke landen, sectoren en bedrijven gaan hun gewicht vergroten, en welke worden verder in de economische rand gedrukt?

Naar verluidt gunnen Louis Michel en Ursula von der Leyen elkaar het licht in de ogen niet. Spektakel gegarandeerd dus. Maar op de achtergrond van het spektakel in de Brusselse bubbel zullen harde economische belangen spelen.

Aan heikele punten geen gebrek. Enkele voorbeelden. Duitsland is nu overtuigd dat het concurrentiebeleid moet worden aangepast om ‘Europese kampioenen’ te vormen, die wereldwijd de concurrentie aankunnen. Maar schept de fusie van een Frans en een Duits bedrijf een Europese of een Frans-Duitse kampioen? Italianen zullen daar hun eigen visie op hebben. Staatsinterventie zal meer worden gedoogd als het helpt de klimaatdoelstellingen te halen, maar wie wordt de Europese waterstofkampioen, waar komt de hoofdzetel en waar komen de banen? Gaat het herstelfonds de Italiaanse concurrentiekracht versterken of zal het Noord-Italië verder ombouwen tot een Duits filiaal? Enzovoort. Het ‘Europees belang’ dat nu even doorweegt om de boel samen te houden zal snel moeten wijken voor de vele belangen van de lidstaten. Het gebrek aan democratische legitimiteit van de EU maakt politieke arbitrages dan moeilijk.

Het weinig verheffend spektakel waar we ons aan kunnen verwachten kan wel de nodige ruimte scheppen voor een alternatieve boodschap van waarachtige Europese solidariteit. (fs)

Hits: 0