door Frank Slegers 31 januari 2023   Op 9 en 10 februari staat migratie op de agenda van de extra Europese Raad. De betrokken ministers bereidden het punt al voor. Op de onderhandelingstafel ligt een crisis die nu bijna tien jaar voort ettert. De ‘Europese vluchtelingencrisis’ ontstond in 2015. Eerder verdronken ook duizenden vluchtelingen in de Middellandse Zee, maar dat was geen Europese crisis waard. In 2015 echter stroomden 1 miljoen vluchtelingen de EU binnen, vooral als gevolg van de burgeroorlog in Syrië. Tachtig procent daarvan belandde in Griekenland. Dit veroorzaakte de eerste institutionele crisis in de geschiedenis van de EU. De Europese Commissie en de Raad namen beslissingen om deze vluchtelingen over de EU te verdelen, maar een aantal landen weigerde glashard zich bij deze beslissingen neer te leggen. Europese regels bleken niet voor iedereen te gelden. Het Europees wettelijk en institutioneel raamwerk kraakte in al zijn voegen. Acht jaar later is de EU geen stap verder. Enkele jaren geleden legde de Europese Commissie opnieuw een plan voor, maar een oplossing is niet in zicht. Op 8 en 9 februari liggen daarom enkel voorstellen op tafel om vluchtelingen en migranten buiten te houden: het ngo’s lastiger maken vluchtelingen op zee te redden (Manfred Weber, voorzitter European People ’s Party); Europees geld voor een hek aan de Bulgaars-Turkse grens (Oostenrijk); oorspronglanden met wortel en stok onder druk zetten om mensen terug te nemen (Nederland produceerde hierover een non-paper); Europese opvangcentra financieren buiten de EU (Denemarken); opvang “in de regio” financieren (“de regio” is hier de hele aardbol behalve de EU), … Het gevolg van deze focus op het buiten houden van migranten en vluchtelingen is niet alleen dat de EU in de knel raakt met haar vertoog over waarden. Schendingen van mensenrechten zijn schering en inslag. Het gevolg is vooral dat er geen beleid is om vluchtelingen in onze samenleving een plek te geven. Zo schep de EU zelf deze crisis. De Nederlandse krant NRC berichtte enkele dagen in een voorpagina-artikel over de asielcrisis die volgens interne overheidsdocumenten weer op Nederland afkomt (na de crisis in Ter Apel). In dit artikel stond ook de volgende zinsnede: “… maar de lokale bereidheid om een azc (asielzoekerscentrum) te herbergen is laag.” Men kan het wel, maar wil het niet. De inmiddels beruchte Dublinverordening bepaalt dat asielzoekers asiel moeten aanvragen in de eerste Europese lidstaat die zij betreden. Eenmaal daar erkend hebben zij in die lidstaat in principe dezelfde economische, sociale en andere rechten als de burgers van die lidstaat. Maar dat geldt enkel in die lidstaat. Erkende vluchtelingen mogen in de Schengenzone weliswaar rondreizen, mits ze beschikken over een aantal documenten. Maar zij kunnen zich niet vrij vestigen in andere lidstaten. Daar kunnen ze zich niet beroepen op hun status van erkende vluchteling. Het gevolg is dat vluchtelingen illegaal doorreizen naar de lidstaat waar zij zich willen vestigen om daar de eerste asielaanvraag in te dienen, of daar een tweede asielaanvraag indienen (die dan geweigerd wordt), of na erkenning in het land van aankomst doorreizen naar het land van voorkeur om daar de illegaliteit in te duiken. De Dublinverordening is met andere woorden een recept om mensen in de illegaliteit te duwen. Omdat de Europese lidstaten het niet eens raken over een alternatief voor Dublin focussen zij op manieren om vluchtelingen en migranten buiten Europa te houden. Moest de wil er zijn vluchtelingen daadwerkelijk op te vangen, zou de beste oplossing er in bestaan vluchtelingen te laten kiezen waar in Europa zij zich willen vestigen: waar ze familie hebben, of kennissen, of waar de taal hun het beste ligt, of waar ze het best terecht kunnen met hun vaardigheden… Maar zelfs over een onderling afgesproken spreiding raken de Europese lidstaten het niet eens. De Europese Unie gaat er prat op ‘open grenzen’ in haar DNA te hebben, maar vluchtelingen stuiten niet enkel op de Europese buitengrenzen, maar zo ook op de grenzen tussen de lidstaten. Deze grenzen houden hen weliswaar niet tegen, maar staan de EU wel toe hen het stempel ‘illegaal’ op het voorhoofd te drukken. Dit is de wortel van de zogenaamde vluchtelingencrisis. De ‘vluchtelingencrisis’ speelt uiterst-rechtse demagogen in de kaart, wat elke oplossing weer moeilijker maakt. Is dit een bewuste keuze, of niet meer dan Europese onmacht. Met de Nederlandse premier Mark Rutte schuift aan de Europese onderhandelingstafel iemand aan die álle grote maatschappelijke problemen al tien jaar voor zich uitschuift, en berucht is om de geitenpaadjes die hij telkens vindt om de problemen niet echt aan te pakken. Allicht zal dit ook het resultaat zijn van de komende Europese Raad: schijnoplossingen en geitenpaadjes in een xenofobe verpakking, om de onderlinge relaties tussen de lidstaten te sparen. Onmacht of cynisme? Het resultaat is hetzelfde. Ook hypocrisie is aan de orde van de dag. Volgens Politico wil Commissievoorzitter Ursula von der Leyen geen Europees geld vrijmaken voor hekken en muren aan de buitengrenzen, om bij de volgende verkiezingen van de Commissievoorzitter de stemmen van de Groenen in het Europees Parlement niet te verliezen. Maar de druk vanuit de lidstaten stijgt. Volgens de laatste berichten zou er nu wel Europees geld worden vrijgemaakt voor de ondersteunende infrastructuur rond de muren en hekken, maar niet voor de eigenlijke bakstenen en cement waarmee de muren worden gebouwd.    

  30 januari 2023 -De Nederlandse premier Rutte en zijn minister van buitenlandse zaken Wopke Hoekstra waren op 17 januari op bezoek bij president Biden en buitenlandminister Blinken. Ze zouden het “onder andere” hebben over steun aan Oekraïne en de oorlog tegen Rusland, maar iedereen had wel door dat het in feite zou gaan over de oorlog – voorlopig beperkt tot het economische - van de VS tegen China. Wat Nederland daarmee te maken heeft weet ook ongeveer iedereen: het Nederlandse bedrijf ASML produceert geavanceerde apparatuur voor chipsfabricatie, en voert die uit naar zowat de hele wereld. Ook naar China dus, dat ook op het gebied van hightech een prominente wereldspeler is geworden. En dat willen de VS met alle middelen verhinderen (zie Biden en China: Trump Plus). Vlak na het bezoek kon nog De Tijd schrijven dat Nederland voorlopig geen strengere beperkingen voor de export naar China moet slikken, maar dat ‘voorlopig’ duurde welgeteld tien dagen. Op zijn persconferentie na de ministerraad van 27 januari repte Rutte weliswaar niet over ASML, en het was pas na de vraag van een journalist dat hij boudweg zei dat informatie daarover niet voor het publiek bestemd is (“Die gesprekken zijn gaande, al heel lang. En wij berichten daar eigenlijk niks over.“). Het belette niet dat men dezelfde dag in de pers kon lezen dat er tussen de VS, Nederland en Japan een “akkoord” was bereikt over chipexportrestricties naar China. Nederlands minister voor buitenlandse handel Liesje Schreinemacher had dan wel krijgshaftig verklaard dat “Nederland niet bij het kruisje zou tekenen”, maar men kan zich voorstellen hoe een “akkoord” bij de hegemon in Washington tot stand komt. Natuurlijk wil Rutte niet veel kwijt over het kruisje waarbij hij moest tekenen… Deze zet is niet alleen een succes voor de Amerikaanse geostrategische kruistocht tegen China, maar ook voor de Amerikaanse bedrijven die in dezelfde branche actief zijn als ASML, zoals Applied Materials, Lam Research en KLA. Ze werden door Washington in oktober vorig jaar al een exportverbod opgelegd, maar vreesden, aldus de Financial Times, daardoor een concurrentienadeel op te lopen tegenover ASML en Tokyo Electron. Ze zullen Biden toch wel een bedankje gestuurd hebben? Aan China wordt door het Westen vaak verweten dat de Staat er een te grote greep heeft op de economie, maar voorlopig worden geen Europese regeringsleiders naar Peking ontboden om er te horen wat ze nog mogen exporteren naar de VS. Biden kleedt zijn ingreep op de vrijhandel in met argumenten van militaire aard: geavanceerde chips kunnen gebruikt worden in geavanceerde wapens. Dat weet het Amerikaans militair-industrieel complex natuurlijk maar al te goed, en dat ondervond men in Syrië, Irak, Afghanistan of Libië ook. Voorbeelden van buitenlandse expedities van het Chinese leger zijn echter moeilijker te vinden. ‘Economische oorlog’ is een steeds minder abstract gegeven. Was tot voor kort het Westers narratief dat naties die handel met elkaar drijven en elkaar beconcurreren op economisch vlak niet vlug geneigd zullen zijn om oorlog te voeren met elkaar. Economische en militaire oorlog geraken echter steeds meer vervlochten. De Russische militaire oorlog wordt ook met een economische beantwoord (in de mond van de Duitse groene minister van buitenlandse zaken  Annalena Baerbock, een economische oorlog die Rusland ruïneert, een economische oorlog waardoor Rusland jarhrelang nicht mehr auf die Beine kommt) maar het is te vrezen dat de economische oorlog tussen de VS en China ook militaire allures zou kunnen aannemen. En dan zitten we pas echt in de shit… (hm)    

    door Herman Michiel 27 januari 2023  

“De ontsporing van de kosten is momenteel veruit het grootste probleem voor ondernemingen. De inflatie zit in België aan een niveau van meer dan 9%, wat er via de automatische loonindexering voor zorgt dat de loonkosten in ons land in 2022-2023 met ongeveer 11% zullen stijgen, 5 procentpunt sneller dan in onze buurlanden. Dat brengt een loon-prijsspiraal op gang die nu al volop zichtbaar is, aangezien ook de onderliggende inflatie (excl. energie en verse voeding) nu al boven 5% ligt. De opnieuw toenemende loonkloof met het buitenland zal onze marktaandelen doen dalen, ons land minder aantrekkelijk maken voor buitenlandse investeringen en nieuwe delokalisaties teweegbrengen.”

  U moet er niet aan twijfelen, beste lezer, hier zijn de Belgische ondernemers aan het woord, met name het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO in juli 2022). Alhoewel hun ondernemingen vaak onderlinge concurrenten zijn, zijn ze een verenigd front tegen de werknemers, in hun streven om de lonen zo laag mogelijk te houden, tot en met door wettelijke maatregelen van de overheid. De ‘vergelijking met de buurlanden’ speelt hierin vaak een belangrijke rol: we verliezen terrein, onze concurrentiepositie is in gevaar, etc. Dat hetzelfde argument ook in dat buitenland gebruikt wordt stoort blijkbaar hun gevoel voor logica niet. In een goed van cijfermateriaal voorziene studie, Sociaal-economische barometer 2022, weerlegt het Algemeen Belgisch Vakverbond (ABVV) een hoop mythes. We pikten er een aantal grafieken uit, vooral waar er vergelijkingen met de buurlanden worden gemaakt.   ‘Loonhandicap’ Een veel gehoord argument, vooral in België met zijn automatische indexering, is de ‘stijging van de lonen’, de ‘loonhandicap’. ” De lonen stijgen met 10%! ”, klinkt het onheilspellend. In werkelijkheid echter is in 2022 het reële loon,  de koopkracht, gedaald:   Noteer dat de cijfers komen van ‘gerespecteerde’ bronnen als de Nationale Bank van België, de OESO en het Centraal Planbureau. Het verlies aan koopkracht lag in België (2%) onder het Europees gemiddelde (4%), en dat van Nederland (6%) en Duitsland (5%) een pak erboven, wat een aansporing moet zijn voor de vakbonden aldaar om de loonstrijd in een hogere versnelling te schakelen. Maar uit de grafiek blijkt ook dat de Franse reële lonen minder teruggelopen zijn dan de Belgische; loonindexering is één ding, maar men kan vermoeden dat het sociaal verzet er ook voor veel tussen zit. In de ABVV-studie kan men over die Belgische loonindexering ook lezen dat die voor meer dan 37% van de werknemers slechts één maal per jaar doorgaat, en dat maandelijkse aanpassing slechts bij 0,7% voorkomt. Als men de term ‘loonhandicap’ wil gebruiken is die eerder van toepassing op de werknemers; want als een loonindexering een jaar op zich laat wachten betekent dit een handicap die men jaar na jaar met zich meesleept.   Vergelijkingen lopen mank, vooral als die vervalst worden Bij de vergelijking van de ‘loonkost’ met de buurlanden is er één post die uit de berekeningen weggehouden wordt: de loonsubsidies en tegemoetkomingen van de overheid. In een andere vakbondsstudie (ACV, De maximale loonmarge) lezen we dat in 2019 voor 2,77 miljard € bijdrageverminderingen aan de sociale zekerheid, of 1.55 % van de totale loonmassa, niet meegerekend wordt voor de berekening van de evolutie van de uurloonkost. De totale loonkostsubsidies waar geen rekening mee gehouden wordt liepen in 2019 op tot 8,38 miljard € of 4.66% van de loonmassa. Nu gebeurt dat weglaten van deoverheidstegemoetkomingen uit de statistieken ook in de buurlanden, maar het ACV berekende dat het gemiddelde van de loonsubsidies in de referentielanden slechts 1.22% van de loonmassa bedraagt. “Samen wordt dus 4.99% van de loonmassa aan kortingen voor de werkgevers ten onrechte niet verrekend bij de vergelijking van de uurloonkostevolutie”, aldus de studiedienst van de christelijke vakbond. Het is interessant dat de ABVV-studie de evolutie over de jaren van deze ‘statistiekvervalsing’ weergeeft. Het is blijkbaar in België dat het uitgestoken patroonshandje het best gevuld wordt:   Als het, vanuit ondernemersstandpunt, zo hachelijk zou zijn om in België te opereren, het land waar - hou je vast - de lonen min of meer gekoppeld worden aan de levensduurte, en waar er toch regelmatig wat gestaakt wordt [1], dan zou dat waarschijnlijk toch blijken uit het eindresultaat, namelijk de winst? Wat zeggen de cijfers? Een brutowinstmarge al jaren in stijgende trend, voorlopig culminerend rond de 45%:     Maar zoals men weet kijken ondernemers vooral naar de comparatieve voordelen. Ook op dat vlak zitten ze in België blijkbaar niet zo slecht:   De ‘werkzaamheidsgraad’ “De werkzaamheidsgraad moet omhoog, in België wordt er in vergelijking veel te weinig gewerkt!” Sinds vele jaren is die werkzaamheidsgraad ook een graadmeter voor de Europese Commissie om te zien in hoeverre de arbeidsmarkt ‘gemoderniseerd’ is. Te royale werkloosheidsvergoedingen en uitstapregelingen zijn natuurlijk nefast voor het arbeidsethos! Op naar minstens 80% om onze toekomst veilig te stellen! En in België bedraagt die maar 70,6%. België, kijk naar je noorderburen, in Nederland bedraagt die 81,7%! Maar ook hier is het raadzaam om te kijken wat achter een statistiek schuilt. Voor Eurostat, de statistische dienst van de Europese Unie, wordt men als ‘werkend’ beschouwd van zodra men 1 (één) uur tegen een vergoeding gewerkt heeft in een referentieweek. Maak dus van een voltijdse job twee halftijdse en je werkzaamheidsgraad gaat automatisch omhoog! Hetzelfde statistisch wonder gebeurt als een werkloze een paar uurtjes voor Uber rondrijdt. De werkzaamheidsgraad zegt dus weinig over het verzette werkvolume, eerder over de mate waarin slechte banen gecreëerd worden. Als men het vanuit het oogpunt van dat werkvolume bekijkt, met andere woorden het aantal ‘voltijds equivalenten’ berekent, dan blijkt de werkzaamheidsgraad in België en Nederland zo goed als even groot te zijn, zelfs met een zeker overwicht voor België…   'Fake news’ Het is, hopelijk, duidelijk geworden dat statistieken die door overheden of grote sociale spelers zoals werkgevers worden gehanteerd [2] met de nodige omzichtigheid moeten bekeken worden. Men moet van hen ook niet verwachten dat ze het publiek duidelijk zullen informeren over  hun eigen ‘partizane’ voorstelling van zaken. De Europese Unie bijvoorbeeld creëerde een anti- desinformatie site, helemaal gewijd aan het doorprikken  van Kremlin-propagandastukken, maar geeft natuurlijk geen kik over de eigen neoliberale propaganda. Dit probleem zou, volgens gangbare overtuigingen, moeten opgenomen worden door de ‘onafhankelijke’ media, kwaliteitskranten, openbare zenders en dies meer. Er is echter weinig van terug te vinden. Weinig journalisten zeggen wat in de EU verstaan wordt onder ‘werkzaam’, weinigen zeggen hoe ‘loonkostenhandicaps’ berekend worden, en zelfs wat het verschil is tussen reëel loon en nominaal loon. In de media probeert men niet te liegen, maar de waarheid te vermijden.   [1] Er verscheen onlangs een interessant Europees overzicht over stakingen en ‘verloren’ werkdagen; zie hier. [2] Sommige lezers zullen misschien - terecht -  opmerken dat ook vakbonden grote sociale spelers zijn; moeten hun standpunten dan ook niet kritisch bekeken worden? Mijn antwoord is volmondig ja, en dat gebeurt op deze site ook regelmatig. Zie bijvoorbeeld a, b of c.    

  25 januari 2023 Verschenen  op 23 januari 2023 op  German Foreign Policy (*) Nederlandse vertaling door Ander Europa. Met dank voor de toelating tot publicatie (Bij sommige begrippen, aangeduid met een asterisk *, voegde de redactie een verklarende noot toe, terug te vinden op het eind van de tekst.)  

Duitsland en Frankrijk streven naar meer "Europese soevereiniteit" en willen "de EU als geopolitieke speler versterken", aldus een Frans-Duitse verklaring die op 22 januari in Parijs is gepubliceerd ter gelegenheid van de plechtigheid bij de 60e verjaardag van de ondertekening van het Élysée-verdrag *. De verklaring voorziet in militaire steun voor Oekraïne "zo lang als nodig is", kondigt nieuwe bewapeningsprojecten aan en een Frans-Duitse oefening in de "Indo-Pacific" *. Dit is ook het gevolg van de ernstige tegenslagen van Duitsland in zijn rivaliteit met de Verenigde Staten, waaronder zijn toenemende militaire afhankelijkheid en de dreigende deïndustrialisatie door delocalisatie naar de VS. Volgens de Franse publicist Emmanuel Todd gaat de huidige mondiale machtsstrijd - "de Derde Wereldoorlog is begonnen" - ook over Duitsland. De Duitse bondskanselier Olaf Scholz voorziet de opkomst van een "multipolaire wereld", waarin Duitsland en de EU als sterke militaire machten een leidende rol zullen spelen.

  Tegenslagen in de transatlantische rivaliteit De ontwikkeling van de relatie tussen Duitsland en de Verenigde Staten is grotendeels de reden voor de roep voor 'Europese soevereiniteit' in de Elysée-verklaring. In zijn rivaliteit met Washington heeft Berlijn het afgelopen jaar een aantal ernstige tegenslagen geleden. Enerzijds staat de transatlantische alliantie in het Oekraïne-conflict op militair vlak duidelijk onder leiding van de NAVO, en dus van de VS. Op economisch vlak is de Duitse economische afhankelijkheid t.o.v. de VS toegenomen door de beëindiging van alle economische banden met Rusland, en omvat de nieuwe afhankelijkheid van Amerikaans vloeibaar gas, LNG. [1] Dit laatste is permanent verzekerd door de beschadiging van de Nord Stream pijpleidingen. Zelfs leden van het Berlijnse regeringsapparaat zijn intussen begonnen - off the record  - westerse mogendheden van de misdaad te beschuldigen.[2] Parallel daaraan is de regering Biden met haar honderden miljarden dollars aan investeringsprogramma's begonnen op grote schaal industrieën uit Europa, vooral uit Duitsland, aan te trekken. Bedrijfskringen waarschuwen voor de deïndustrialisatie van Duitsland.[3] Er zijn bijkomende factoren, niet in het minst het feit dat een groot deel van het wapenpakket van 100 miljard euro van Berlijn niet naar de Duitse maar naar de Amerikaanse wapenindustrie gaat.[4] Berlijn verliest - Washington wint.   Washington tegen Berlijn Onlangs maakte de Franse publicist Emmanuel Todd een scherpe beoordeling van de situatie. Todd had naam gemaakt met de publicatie van zijn boek "After the Empire: The Breakdown of the American Order" in 2002.[5] Een gesprek tussen Todd en Jürg Altwegg, een auteur van de Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ), werd gepubliceerd in de Weltwoche, een rechts, sterk Zwitsers georiënteerd weekblad. Volgens Todd gaan de huidige internationale conflicten - "de Derde Wereldoorlog is begonnen" - niet in de laatste plaats over Duitsland.[6] Verwijzend naar Amerikaanse strategen als Zbigniew Brzezinski,[7] legde de Franse publicist uit dat Washington al jaren probeert elke vorm van "toenadering" tussen Berlijn en Moskou te onderbreken. Dit komt overeen met de Amerikaanse inspanningen om Duitsland "los te koppelen van Russisch gas", wat werd bereikt met de sloop van de Nord Stream pijpleidingen. Al met al staat Berlijn onder druk van een door de VS gedomineerde "as Washington-Londen-Warschau-Kiev". Duitslands "overheersende rol in Europa" is al "verleden tijd", aldus Todd. Er is slechts één kwestie waar de Duitse regering zich tegen verzet: zoals kanselier Scholz' reis naar China aantoonde, weigert Duitsland de banden met de Volksrepubliek China te verbreken. De multipolaire wereld De afgelopen maanden heeft Scholz herhaaldelijk geprobeerd verbaal de nadruk te leggen op alternatieven voor de groeiende eenzijdige afhankelijkheid van de VS. Zo verkondigde hij in december in een regeringsverklaring aan de Bondsdag over de huidige mondiale verschuiving van het machtsevenwicht, dat "het idee van een bipolair tijdperk, waarin alles draait om de VS en China, voorbijgaat aan de mondiale realiteit".[8] Al in september had hij in een interview voorspeld dat de wereld "multipolair" zal zijn. Er zullen "veel machtige naties" zijn, waaronder Aziatische naties zoals Japan, India, Indonesië of Vietnam, maar ook "succesvolle naties in Afrika en in Zuid-Amerika."[9] Begin dit jaar had Scholz in een internationaal opgemerkt artikel in het Amerikaanse tijdschrift Foreign Affairs verklaard dat in de huidige opkomende multipolaire wereld "Duitsers van plan zijn om binnen de Europese Unie een pleitbezorger te zijn van multilaterale oplossingen voor mondiale problemen" (…) Dit is de enige manier voor Duitsland om succesvol door de geopolitieke breuklijnen van onze tijd te navigeren."[10] In dit verband voegde Scholz eraan toe: "De opkomst van China rechtvaardigt niet dat Peking wordt geïsoleerd, of dat de samenwerking wordt beperkt." Deze verklaring staat haaks op het beheersingsbeleid (‘containment’) van de VS ten opzichte van de Volksrepubliek China.   "Vorm geven aan de internationale orde" Volgens Scholz is het handhaven van een grotere mate van autonomie van primair belang voor Berlijn en de EU in de opkomende ‘multipolaire wereld’. Het is nodig om "een grotere autonomie voor Europa en het geopolitieke vermogen om de internationale orde vorm te geven te waarborgen," schrijft Scholz samen met de Franse president Emmanuel Macron in een opiniestuk gepubliceerd in het voorbije weekend, net voor de viering van de 60e verjaardag van het Élysée-verdrag in Parijs. [11] In de Frans-Duitse verklaring van 22 januari verklaren ze dat ze samen zullen werken aan een Europese Unie die "veerkrachtiger en duurzamer is en beter in staat zelfstandig op te treden" dan nu het geval is.[12] Het doel is "de strategische soevereiniteit van Europa te versterken" en "de economische, industriële en technologische basis van Europa veerkrachtiger, concurrerender en efficiënter te maken." Kortom, het doel is "een echte Europese soevereiniteit".   "Het sterkste leger in de EU" Het streven naar ‘Europese soevereiniteit’ is gekoppeld aan een duidelijk oorlogs- en bewapeningsbeleid. De Frans-Duitse verklaring stelt dat zij "onwrikbare steun zullen blijven betuigen aan Oekraïne" op alle mogelijke gebieden, met name op politiek, economisch en cultureel vlak.[13] Militaire steun is expliciet opgenomen; niet genoemd is evenwel diplomatieke steun voor het bereiken van een via onderhandelingen tot stand gekomen regeling. "Versterking van de Europese defensiecapaciteit is bijzonder cruciaal." Dit sluit aan bij nieuwe inspanningen om de respectieve nationale strijdkrachten op te bouwen. President Macron heeft onlangs een drastische verhoging van het militaire budget van zijn land aangekondigd - tot een totaal van 400 miljard euro voor de periode van 2024 tot 2030.[14] (In een vergelijkbare periode van 2019 tot 2025 bedroeg het militaire budget 295 miljard euro.) Parijs volgt daarmee Berlijn, dat ook zijn militair budget massaal heeft verhoogd. Inmiddels bedraagt de geëiste verhoging niet 100 maar 300 miljard euro.[15] Onder verwijzing naar de Berlijnse plannen om het defensiebudget te verhogen, zei de Duitse minister van Defensie Boris Pistorius dat Duitsland "de grootste nationale economie van Europa" is. "Daarom moeten we er ook naar streven het sterkste en best uitgeruste leger in de EU te hebben." Hij noemde het zijn "job" om "de koers uit te zetten om de Zeitenwende* te doen slagen".   (*) German-Foreign-Policy.com wordt gerealiseerd door een groep onafhankelijke journalisten en sociale wetenschappers die “permanent de hernieuwde pogingen van Duitsland opvolgen om terug een hoge machtsstatus te verwerven op economisch, militair en politiek vlak.” De meeste artikels zijn zowel in het Duits als het Engels beschikbaar. Voor de vertaling maakten we ook gebruik van de gratis versie van DeepL.   * Elysée-verdrag: Frans-Duits vriendschapsverdrag, op 22 januari 1963 in het Elysée ondertekend door kanselier Adenauer en president de Gaulle. * Indo-Pacific: Dit is eerder een geostrategische dan een geografische term. Het slaat op de enorme ruimte die de Stille en de Indische Oceaan omvat, en die reikt van de Amerikaanse westkust tot de Afrikaanse oostkust. Betrokken gebieden zijn dus zowel China, Indochina als het Indisch subcontinent, Australië zowel als Oost-Afrika en de Perzische Golf. De term wordt in de eerste plaats gebruikt in verklaringen van de Verenigde Staten in verband met hun China-strategie (zie o.a. AUKUS), en werd ook meer en meer overgenomen in EU-verklaringen. * Zeitenwende: Duits voor ‘ommekeer’, ‘ommezwaai’, ‘keerpunt’. De term werd uitdrukkelijk gebruikt door Bondskanselier Olaf Scholz in een redevoering voor de Duitse Bondsdag op 27 februari 2022, drie dagen dus na de Russische inval in Oekraïne. Scholz bestempelde deze inval als een ‘keerpunt in de geschiedenis van ons continent’, wat inhoudt dat de naoorlogse Duitse terughoudendheid inzake militaire buitenlandse inzet moet verlaten worden. Scholz bevestigde er ook de extra-injectie van 100 miljard € in het Duitse leger. [1] Zie ook  Die Flüssiggas-NATO. [2] Zie ook  Crime Scene Baltic Sea. [3] Zie ook   In “Systemic Competition” with the USA. [4] Zie ook   Führungsnation im Krieg. [5] Emmanuel Todd: Après l‘empire. Essai sur la decomposition du système américain. Paris 2002. [6] Jürg Altwegg: „In diesem Krieg geht es um Deutschland”. weltwoche.ch 07.01.2023. [7] Vgl. Zbigniew Brzezinski: The Grand Chessboard. American Primacy and Its Geostrategic Imperatives. New York 1997. [8] Regeringsverklaring van Bondskanselier Olaf Scholz over de Europese Raad van 15-16 december 2022 voor de Duitse Bondsdag op 14. december 2022 in Berlijn. [9] Scholz: Deutsche Waffen haben Erfolge der Ukraine ermöglicht. deutschlandfunk.de 18.09.2022. [10] Olaf Scholz: The Global Zeitenwende. Foreign Affairs, January/February 2023. [11] Emmanuel Macron, Olaf Scholz: Sieben Ziele zur Stärkung der EU. Frankfurter Allgemeine Zeitung 21.01.2023. [12], [13] Deutsch-Französische Erklärung. Paris, 22. Januar 2023. [14] Regierung in Frankreich kündigt deutliche Erhöhung der Militärausgaben an. deutschlandfunk.de 20.01.2023. [15] Zie ook  „Wie die USA im Zweiten Weltkrieg”. [16] Pistorius: Bundeswehr soll stärkste Armee der EU werden. n-tv.de 22.01.2023.      

  door Lindsey German (*) 23 januari 2023

verschenen op 23 januari bij Counterfire. Deze tekst is een (iets verkorte ) weergave van L. German's column van 23 januari 2023. Vertaling door Ander Europa. Met dank aan Counterfire voor de toelating tot vertaling en publicatie. 

  [caption id="attachment_22371" align="aligncenter" width="700"] Foto: Cassowary Colorizations / Flickr / CC BY 2.0 [/caption]   Oorlog is de voortzetting van politiek met andere middelen, zoals de beroemde Pruisische generaal Carl von Clausewitz zei. We zien dit heel duidelijk bij de oorlog in Oekraïne. Oorlog leidt niet tot een opschorting van de normale politiek, maar tot een versnelling van bepaalde trends en tendensen, terwijl tegelijkertijd bepaalde andere politieke stromingen tegenslagen of nederlagen lijden. Met name oorlog - althans in het beginstadium - heeft de neiging de rechterzijde, de aanhangers van militarisme en imperialisme te bevoordelen. Het is ook een moment waarop de hoofdrolspelers hun eigen binnenlandse positie kunnen versterken en de democratische oppositie verzwakken. We hebben dit gezien bij de heersers van zowel Rusland als Oekraïne: Poetin onderdrukt de anti-oorlogsbeweging en de oppositie, terwijl Zelenski veel vakbonden heeft verboden en links heeft aangevallen. Hier in Groot-Brittannië is er een enorme inspanning van de staat en de media ter versterking van de militaire uitgaven, de NAVO en een regering die het voortouw heeft genomen bij het voeren van oorlog en het verhinderen van elke mogelijkheid tot vrede. Zij heeft ook geprobeerd de oorlog op de meest lage manier te gebruiken - door Poetin de schuld te geven van de crisis in de kosten van levensonderhoud, terwijl het duidelijk is dat de voedsel- en energieprijzen al voor de oorlog stegen, door te zeggen dat stakende verpleegsters Poetin in de kaart spelen, en door het conflict te gebruiken om te proberen de militaire uitgaven, die al de hoogste in Europa zijn, te verhogen. De regering wordt nu geconfronteerd met de grootste ripostering van de arbeidersklasse in meer dan drie decennia. Op 1 februari zullen ongeveer een half miljoen vakbondsleden in heel Groot-Brittannië gaan staken om loonsverhoging te eisen en de arbeidsomstandigheden te verdedigen. De regering zal er alles aan doen om te liegen, te verdraaien en te bedriegen over de echte problemen, en zal de oorlog gebruiken om te proberen haar falen in de financiering van gezondheidszorg en onderwijs te rechtvaardigen. De kwesties van oorlog en vrede, imperialisme en militair avontuur kunnen niet los worden gezien van de kwesties van bezuinigingen en loonmatiging. Dit was een terugkerend thema op de conferentie The World at War: a trade union issue die zaterdag in Londen plaatsvond, georganiseerd door Stop The War en gericht naar de vakbonden. In Groot-Brittannië, een van de landen die het meest uitgeven aan wapens, de oudste imperiale macht en bezitter van kernwapens, zijn internationale kwesties binnenlandse aangelegenheden en niet iets wat daar los van staat. De vakbonden hebben een lange geschiedenis van campagne voeren voor vrede en tegen oorlog. Toen in 2001 de Stop the War Coalition werd opgericht, kreeg deze al snel de steun van verschillende belangrijke vakbonden in haar verzet tegen de ‘oorlog tegen het terrorisme’. In de huidige oorlog is de vakbondsopinie veel meer verdeeld, waarbij delen van links ervoor pleiten dat de regeringen meer wapens naar Oekraïne sturen en volledig tegen vredesbesprekingen zijn. Dit heeft de rechterzijde in de arbeidersbeweging de kans gegeven het reactionaire beleid te promoten. Het is moeilijk voor te stellen dat, zonder de oorlog in Oekraïne, de motie gesteund zou geweest zijn die in oktober vorig jaar door de Trades Union Congress [Britse vakbond] werd aangenomen, waarin wordt opgeroepen tot een verhoging van de ‘defensie’-uitgaven. Het is ook tegen de achtergrond van de Oekraïne-oorlog dat men het veto van Keir Starmer [de rechtse Labour leider, opvolger van Jeremy Corbyn] moet zien, waardoor Labour-parlementsleden Stop The War niet mogen steunen. Dat betekent schandelijk genoeg dat geen enkel Labour-parlementslid zich zal aansluiten bij een Stop The War platform, of kritiek zal leveren op de NAVO. Op deze golf surft Starmer verder, hij zette de heksenjacht in op mensen ter linkerzijde en eiste loyaliteit aan elk aspect van het Britse imperialistische project. Steun voor de oorlog en voor meer wapenuitgaven, voor o.a. gevechtstanks en ander zwaar wapentuig, veroorzaakt nu politieke twisten in heel Europa. Rechtse regeringen maken gebruik van hun voordeel om links te verzwakken, en links zelf is verdeeld. In Duitsland zijn de Groenen het strijdlustigst en ze oefenen druk uit op de sociaal-democratische coalitiepartner om Leopard-tanks naar Oekraïne te sturen, en om anderen, zoals Polen, toe te staan dat ook te doen met zijn in Duitsland gebouwde tanks. Maar veel Duitsers, hun eigen geschiedenis indachtig, zijn daar zeer weigerachtig over. En in Denemarken stelt de regering voor een feestdag af te schaffen om de defensie-uitgaven te verhogen, wat op massaal verzet stuit van vakbonden en kerken. Beschamend genoeg behoren links en de liberalen tot de meest pro-oorlogsgezinden, en ze eisen nog meer. Simon Tisdall schrijft in de laatste van zijn virulente Observer columns dat "de vrees voor een escalerend, zelfs nucleair conflict, meestal geuit door de Duitse regering, dagelijks wordt overtroffen door de gruwel van Poetins meedogenloze slachtpartij.” Nee, een nucleair conflict zou álles overtroeven wat we in deze oorlog hebben gezien! Steun aan het oorlogsstreven van onze eigen heersende klasse verzwakt de arbeidersbeweging. Daarom hebben we alles in het werk gesteld om de motie van de TUC te verwerpen, die in feite de bezuinigingen goedkeurt op andere, veel belangrijker gebieden van de overheidsuitgaven, zoals gezondheidszorg en lokale overheden. Dat is ook de reden waarom de vele vakbondsleden die het woord voerden, allemaal op 1 februari zullen staken of de stakers zullen steunen, maar ook tijdens de stakingen en demonstraties kwesties van oorlog en vrede aan de orde zullen stellen. Verschillende sprekers op de conferentie verwezen naar de uitspraak van de Schotse socialist John Maclean dat een bajonet “een wapen is met een arbeider aan beide uiteinden”. Mensen uit de arbeidersklasse hebben niets te winnen bij een imperialistische oorlog, en we moeten noch de invasie van Rusland noch de proxy-oorlog van de NAVO in Oekraïne steunen.   (*) Lindsey German is kampanjeleider van de Britse Stop The War Coalition, en schrijft een wekelijkse column voor Counterfire. Deze tekst is een (iets verkorte ) weergave van haar column van 23 januari 2023. Met dank aan Counterfire voor de toelating tot vertaling en publicatie.    

door Frank Slegers 23 januari 2023   Met Putin’s wars schreef de Britse historicus Mark Galeotti een militaire geschiedenis van Rusland sinds de val van de muur. Ik vermoed dat het boek interessant is voor militaire specialisten. Zelf had ik er ook wat aan. Drie decennia Nog maar drie decennia geleden viel de Sovjetunie uit elkaar. Ook het leger viel toen uit elkaar. Je staat er niet bij stil, maar het was niet eenvoudig in het overgebleven Rusland een effectief leger weder op te bouwen. De georganiseerde diefstal van het productieapparaat onder de eerste Russische president Boris Jeltsin (de schoktherapie) maakte het niet eenvoudiger. Demoralisatie en corruptie waren ook militair aan de orde van de dag. Mark Galeotti beschrijft het in detail. Altijd oorlog Daarna vertelt het boek hoe opeenvolgende oorlogen het toneel waren voor de hervorming van dit leger, soms met succes, maar dikwijls niet, en hoe het regime onder de opvolger van Jeltsin, Vladimir Poetin, zo in twintig jaar gestalte kreeg: Tsjetsjenië, Georgië, de Krim, Donbas, Syrië, … Volgens Mark Galeotti raakte Moskou willens nillens betrokken in de oorlog in de Donbas. De bezetting van de Krim in 2014 was militair en politiek een succes. Eindelijk leek het hervormde leger er iets van te bakken. Er viel ook iets te zeggen voor de Russische aanspraken op de Krim. Wie iets wil begrijpen over de Russische relatie met de Krim kan het boekje lezen dat de gepensioneerde Leuvense professor Emmanuel Waegemans bij het Davidsfonds uitgaf over de geschiedenis. Het leest als een toeristische folder, maar is goed gedocumenteerd. Girkin Na de bezetting van de Krim had Moskou wat het wilde: de Krim terug, en een sterke positie om Oekraïne onder druk te zetten. Daar had het kunnen stoppen. Maar dat was buiten een verzameling Russische nationalisten, avonturiers en criminelen gerekend die na de Krim hun oog lieten vallen op de Donbas. Het gezicht van deze ontwikkeling was Igor Girkin, een oud-kolonel van de Russische inlichtingendienst. Het staat niet vast dat hij handelde in opdracht van Moskou, maar zijn optreden werd door Rusland wel gedoogd onder het motto ‘baat het niet, het schaadt ook niet’. Dat was een vergissing. Het Oekraïense leger was ondertussen een stuk beter georganiseerd, en dreef Girkin en Co in de Donbas in het defensief. Dat kon Moskou niet hebben, en dus stuurde het geregelde Russische troepen naar de Donbas om de opstandelingen te steunen. Zo kwam van het een het ander… Een pittig detail in het boek is dat volgens Galeotti de huidige Russische minister van defensie Sergej Sjojgoe niet echt een voorstander was van de bezetting van de Krim, omdat hij de dynamiek vreesde die dit op gang zou brengen. Terecht dus. Sergej Sjojgoe Het boek geeft een interessant beeld van de huidige minister van defensie Sergej Sjojgoe en van de Russische opperbevelhebber Valeri Gerasimov. Het stuntelig verloop van de invasie in Oekraïne en de leeftijd van deze heren geven een beeld dat niet lijkt te kloppen. Ze kunnen echt wel wat. Als je de geschiedenis van deze mannen en hun relatie met Poetin leest snap je dat zij niet snel zullen moeten wijken voor soms nuttige avonturiers zoals Yevgeni Prigozjin van de huurlingenmilitie Wagner, of de Tsjetsjeen Ramzan Kadyrov. Stuntelen Galeotti was klaar met zijn boek voor de Russische invasie in Oekraïne van februari 2022. Hij had een laatste hoofdstuk klaar over nieuwe militaire ontwikkelingen in de wereld, en wat dat betekent voor het Russisch leger. Hij verwachtte niet dat Rusland daadwerkelijk Oekraïne zou binnenvallen. Na de inval schreef hij nog snel een extra hoofdstuk. Daarin lees je hoe de invasie vloekte met zowat alle militaire regels die het Russische leger uit vorige oorlogen geleerd had. Galeotti suggereert dat het komt omdat Poetin zelf de beslissingen heeft genomen, op basis van de informatie die hij kreeg van de cocon aan veiligheidsdiensten die hij rond zich geweven heeft, onder leiding van de secretaris van de veiligheidsraad Nikolai Patrushev. Gedwee voeren Sjojgoe en Gerasimov de orders uit. Het is bekend dat de Russische troepen galauniformen bij hadden om na drie dagen oorlog in Kyiv te demonstreren, hartelijk toegejuicht door de bevrijde bevolking. Het is anders gelopen. Ook Galeotti kan maar speculeren over de oorzaken van deze blunders. Dat proberen de Russen nu recht te trekken. Tegen de achtergrond van de oorlog in Oekraïne speelt de strijd tussen grootmachten. Maar binnen die strijd zijn vele scenario’s mogelijk. Rusland moest Oekraïne niet binnenvallen. Het deed het wel. Het is het klassiek geval van imperial overreach: omdat je de ene stap gezet hebt, zet je de andere, want stappen terugzetten doet een imperium niet. Galeotti beschrijft geloofwaardig hoe dit in de oorlogen van Poetin gewerkt heeft. De meer recente ontwikkelingen bevestigen zijn verhaal.   Mark Galeotti, Putin’s wars, From Chechnya to Ukraine, Osprey Publishing, 2022 Emmanuel Waegemans, De Russische Krim, Geschiedenis van een betwist schiereiland, Davidsfonds, 2022.    

23 januari 2023 - Op het NATO Ramstein-overleg afgelopen vrijdag kwam Duitsland niet over de brug met Leopard 2 tanks voor Oekraïne. Voorlopig althans: de Duitse minister van Defensie Pistorius verklaarde achteraf dat alles in gereedheid wordt gebracht om de tanks snel te leveren mocht dat alsnog worden beslist. Zowel voor- als tegenstanders van levering lijken het eens dat deze tanks in de lente een doorslaggevende rol kunnen spelen om de oorlog te kantelen in het voordeel van Oekraïne. Dus waarom aarzelt Duitsland? Soms wordt verwezen naar het Duitse trauma van de Tweede Wereldoorlog. Maar dat kan je met een korreltje zout nemen. Jaar na jaar boekt de Duitse wapenexport nieuwe records. Het is geen toeval dat de hypermoderne gevechtstank Leopard 2 in Duitsland wordt geproduceerd. Er zijn er nu 2000 van in 13 Europese landen. Dus zo ‘pacifistisch’ is Duitsland niet. Een ander veel gehoord argument is de vrees voor escalatie. Dit is bizar. De oorlog wordt volledig uitgevochten op Oekraïens grondgebied. Rusland kan ongestoord vers materiaal en manschappen aanvoeren, desnoods tot het Oekraïne volledig vernietigd heeft. Is het dan een ‘escalatie’ Oekraïne wapens te leveren om de Russische troepen terug te dringen? Gaat Rusland gas terugnemen als Oekraïne geen moderne tanks geleverd krijgt? Pacifisten en linkse militanten maken zich zorgen over nieuwe stappen om met oorlog politieke twisten op te lossen. De wapenindustrie vaart er wel bij, en wapens worden vroeg of laat gebruikt. Maar zijn dit de overwegingen die spelen in Washington en Berlijn? De Duitse regering benadrukt dat zij de beslissing niet alleen wil nemen. Minister Pistorius meldt dat ook andere landen aarzelen. Bondskanselier Scholz onderlijnt de solidariteit met Washington. Deze verklaringen duiden allicht op de echte reden van de Duitse aarzeling. De Leopard 2 tanks spelen niet alleen militair maar ook politiek een rol. Als het waar is wat gezegd wordt over hun militair belang zouden we naar een oorlog in Europa kunnen gaan waarin Duitsland tegen Rusland militair de doorslag geeft. Dat is wel wat. Decennia lang heeft Duitsland zich economisch ontwikkeld onder de Amerikaanse militaire paraplu. Ook na de oorlog wil het graag in de militaire luwte zaken blijven doen met Rusland en China. Het Duitse regime - en vast ook de bevolking - zijn niet klaar voor de nieuwe rol die het willens nillens opgedrongen krijgt. (Frank Slegers)    

  door Frank Slegers 20 januari 2023   Een jaar na de Russische invasie in Oekraïne lijkt de Europese Unie nog steeds niet goed te weten hoe om te gaan met de nieuwe geopolitieke situatie. Dat geldt misschien niet alleen voor de EU. Ook de Russische president Vladimir Poetin had allicht een ander scenario in gedachten toen hij met een korte militaire operatie orde op zaken wilde stellen in de eigen achtertuin (Wit-Rusland, Kazakhstan, Oekraïne…). Zijn Chinese collega Xi Jinping krabt zich vast ook achter de oren nadat hij enkele dagen voor de Russische invasie Poetin ‘onbeperkte vriendschap’ toezegde. De enigen die precies lijken te weten wat zij willen zijn de Verenigde Staten. In eerste instantie verrast door het Oekraïens verzet tegen de inval wisten zij snel de nieuwe situatie naar hun hand te zetten. Het bleek een gouden kans om het Westers bondgenootschap in het gareel te krijgen, met één oog gericht op Rusland en het andere op China. Een wereldoorlog tussen het Westen en het Euraziatisch blok moet het niet worden. Daarom mag Oekraïne bijvoorbeeld niet schieten op Russische troepenconcentraties en bevoorradingslijnen op de Krim, en krijgt het – om het sarcastisch te formuleren – enkel wapens die Poetin acceptabel vindt. Maar Oekraïne mag ook niet verliezen, want vroeg of laat wordt er onderhandeld om de nieuwe mondiale verhoudingen vast te leggen. Die onderhandelingen willen de VS, net zoals Rusland, voeren vanuit een krachtspositie. Onderhandeld zal er dus pas worden als het slagveld duidelijkheid heeft gebracht. Dat alles past uitstekend in de kraam van de VS, die niet alleen economisch garen spinnen bij de oorlog, maar ook hun leiderschap van het Westen consolideren. In de EU ligt dat anders. Bondgenoten? De VS zijn militair gezien dan wel bondgenoten, maar economisch concurrenten. Met de Chips Act en de Inflation Reduction Act heeft de Amerikaanse president Joe Biden duidelijk gemaakt dat de Amerikaanse industriële infrastructuur voor hem belangrijker is dan de principes van vrijhandel en een gelijk speelveld. Daar heeft de EU moeite mee. Traditioneel is de EU voorstander van mondiale vrijhandel, omdat zij bij gebrek aan een sterk staatsapparaat en militaire slagkracht het moet hebben van haar concurrentiekracht. Maar dat is dus verleden tijd. Duitsland en Frankrijk willen dat de Europese regels nu meer ruimte geven om de eigen industrie te subsidiëren. Uit informatie van de Europese Commissie blijkt echter dat Duitsland en Frankrijk het afgelopen jaar 80 procent van de nationale subsidies voor hun rekening namen die toegelaten waren in het kader van een tijdelijke versoepeling van de Europese regels. Andere lidstaten vrezen financieel sterke lidstaten op die manier het gelijk speelveld op de Europese binnenmarkt ondermijnen. Zij eisen daarom een Europese subsidiepot, voor iedereen gelijk. Daar wordt door ‘zuinige’ lidstaten dan weer tegenin gebracht dat de EU zo financieel dreigt te ontsporen, en dat toezicht op effectief gebruik van nieuwe geldpotjes moeilijk is. De discussie is nog bezig, maar de contouren van een compromis tekenen zich af. De versoepeling van de regels voor staatssteun wordt verlengd, de vraag is enkel nog: hoe lang? Er komt tegelijk een nieuw Europees geldpotje, en her is de vraag nog: hoe groot? Een naam heeft dat potje alvast: Het Europees Soevereiniteitsfonds. Harde keuzes maakt de EU dus niet, maar het tij lijkt toch te keren ten nadele van de aanhangers van vrijhandel en minimaal staatsingrijpen. China Een andere vraag die de EU bezighoudt is hoever zij mee kan gaan in de economische oorlog van de VS tegen China. Bedrijfsleiders meldden in Davos dat zij in het tweede halfjaar een sterk groei van China verwachten, en niet van plan zijn nieuwe kansen aldaar te missen. Overigens blijken de meeste grote bedrijven ook de banden met Rusland niet helemaal te hebben doorgeknipt: Unilever, Volkswagen, Bayer, Bosch… De Europese leiders bedenken zich dus tweemaal voor zij zichzelf economisch in de voet schieten. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen formuleerde het zo: de wereldeconomie moet niet ontkoppelen, maar risicovrij worden. Met andere woorden: wij willen zaken doen met China (en later Rusland), maar niet kwetsbaar worden door afhankelijkheid van bijvoorbeeld Chinese microchips of medicijnen. De Chinese diplomatie slaat naar verluidt de laatste tijd een vriendelijker toon aan, maar geeft geen krimp in verband met de oorlog in Oekraïne. Dat laatste is voor de EU lastig. In de lente komt de Chinese topdiplomaat Wang Yi naar de Veiligheidsconferentie in München en het Europees hoofdkwartier in Brussel. Dat bezoek valt misschien samen met beslissende ontwikkelingen op het slagveld in Oekraïne. Misschien kan dan een nieuwe koers worden ingezet in de Europees-Chinese relaties. Tanks voor Oekraïne? De discussie spitst zich nu ook toe op de vraag of Duitsland Leopard 2 tanks moet leveren aan Oekraïne. Die tanks worden in verband gebracht met de kansen van Oekraïne offensief definitieve militaire klappen uit te delen aan Rusland. De vraag waar de Duitse bondskanselier echt mee worstelt: willen wij Europeanen een sterk Westers militair bondgenootschap onder leiding van de VS, of willen wij voor de toekomst de kans openhouden voor lucratieve business met Rusland (en China)? Ook hierover zijn de lidstaten verdeeld. Vroeg of laat wordt er onderhandeld, en zullen de wereldleiders een voorlopig antwoord geven op dit soort vragen, in functie van de krachtsverhoudingen zoals die uit de oorlog komen, en in afwachting van nieuwe confrontaties. Een nieuwe vreedzame en rechtvaardige wereldorde lijkt sowieso niet aan de orde. In dit krachtenveld is de verscheurdheid over de eigen koers van het Europees imperialisme allicht een blijvertje.    

  [caption id="attachment_22350" align="alignleft" width="220"] Klik op de figuur om de brochure down te loaden (PDF, 56 blz, 3,1 MB)[/caption] 19 januari 2023  - OXFAM Internationaal bracht zopas het rapport Survival of the richest  uit over ongelijkheid, superrijken, armoede en honger in de wereld. Het onderwerp van de steeds grotere kloof tussen arm en rijk is de laatste jaren zo ‘populair’ geworden dat de aanklacht die het inhoudt dreigt verloren te gaan. Het blijft nochtans belangrijk om er de politieke conclusies te blijven uit trekken. Zo wijst het Oxfam-rapport op de wereldwijde spectaculaire daling de voorbije decennia van de belasting op de rijken: ”Hogere belasting op de rijken is niet het enige antwoord op de ongelijkheidscrisis, maar het is er een fundamenteel deel van. Het wordt tijd dat regeringen de tientallen jaren van een falende ideologie en beïnvloeding door de rijke elite van zich afschudden en de juiste beslissing nemen: de rijken belasten.” Die falende ideologie - markt, concurrentie, winst - , is ook de grondslag van de Europese Unie. Net deze week werd in het Europees Parlement het dertigjarig bestaan van de Europese Interne Markt herdacht, een gelegenheid voor de rechtse krachten om er de eindeloze weldaden van te bezingen. Het is terecht dat de linkse parlementsleden van de GUE/NGL fractie zich daarvan afzetten: “Het kapitalisme als ideologie, en de vrije markt als het instrument ervan, hebben hun tijd gehad.” Ze verwijzen daarvoor naar het Oxfam rapport en citeren er enkele cijfers uit:

• Voor de eerste maal in een kwart eeuw stijgen extreme armoede en extreme weelde terzelfder tijd;
• sinds 2020 heeft de welvarendste 1% van de wereldbevolking bijna twee keer zoveel van de rijkdomstijging binnengehaald dan de overige 99% $;
• 95 voedsel-en energieconcerns maakten 306 miljard $ extra-winsten in 2022, waarvan 84% uitbetaald werd aan de aandeelhouders;
• 828 miljoen mensen, 10% van de wereldbevolking, lijden honger;
• op zijn minst 1,7 miljard werkenden leven in landen waar de inflatie hoger ligt dan de groei van hun loon.

Er zijn oplossingen voor grote wereldproblemen. De Oxfam-studie stelt dat een belasting van 5% op de multimiljonairs wereldwijd jaarlijks 1700 miljard $ zou opleveren, genoeg om 2 miljard mensen uit de armoede te halen, en een plan te financieren om honger uit de wereld te helpen. Cijfers genoeg, het ontbreekt alleen aan het nodige verzet om de kapitalistenklasse te verslaan. (hm)    

door Herman Michiel 17 januari 2021     [caption id="attachment_22343" align="alignleft" width="320"]  [/caption] U hebt misschien vlug doorgescrold of verdergebladerd bij het bericht dat de Europese Unie (EU) en de NAVO op 10 januari verklaarden om ‘hun partnerschap verder uit te diepen’. Voor de enen is dit niet meer dan normaal nu beide organisaties nauw samenwerken in hun militaire steun aan Oekraïne, voor anderen bevestigt het nogmaals dat de EU een – eventueel té - trouwe Atlantische bondgenoot is die regelmatig haar ‘doopbeloften’ aan Washington moet hernieuwen. Niets meer dus dan wat mediavertoon zoals het nu eenmaal de gewoonte is bij dergelijke instanties: grote woorden, ‘historische’ foto, NAVO secretaris-generaal Stoltenberg, Raadsvoorzitter Michel en Commissievoorzitter von der Leyen braafjes de handjes opeen. In de media zelf vindt men weinig aanleiding om hierin veel meer te zien dan een fait divers. “Tegen de achtergrond van de Russische invasie in Oekraïne, maar ook de toenemende assertiviteit van China en de instabiliteit in Afrika en het Midden-Oosten, hebben de Europese Unie en de NAVO besloten om hun samenwerking naar een hoger niveau te tillen” stelde de VRT, en dat was ook de teneur van de meeste krantenkoppen.   Geen improvisatie van het laatste ogenblik Zoals zo vaak zijn dergelijke mediaberichten niet onjuist, maar ook niet erg relevant. Waarom dit vertoon? Waarom nu? Waarom werd de oprichting van een EU-NAVO werkgroep ‘tot versterkte bescherming van kritische infrastructuur’ pas een dag later aangekondigd?  Eén ding is zeker: de gezamenlijke verklaring van 10 januari is geen improvisatie van het laatste ogenblik, maar het resultaat van wellicht twee jaar drukke geheime transatlantische besprekingen, dus al van vóór Poetin’s inval. Getuige daarvan een document van het Europacollege, de EU-hogeschool. Daarin lezen we dat in september 2021 gewerkt werd aan het opstellen van een gemeenschappelijke EU-NAVO verklaring, die tegen het eind van dat jaar verwacht werd. Dat gebeurde dus niet, maar het zou voor ‘begin 2022’ zijn. Ook dat was niet het geval, en nu werd er uitgekeken naar de grote NAVO-top in Madrid van juni 2022. Nogmaals noppes, en ook eind 2022 geen verklaring. Het werd dus 10 januari 2023. Dit alles wijst erop dat het opstellen van de verklaring niet van een leien dakje liep. Aangezien de NAVO sinds haar oprichting essentieel een verlengstuk is van de Amerikaanse buitenlandse en militaire politiek, ligt het voor de hand dat de besprekingen vooral tussen Brussel en Washington waren, met de NAVO secretaris-generaal als go-between. Tussen de twee Atlantische ‘partners’ zijn de laatste jaren inderdaad een aantal wrijvingen ontstaan, en binnen de EU zelf zijn de violen niet helemaal gelijkgestemd als het over de NAVO gaat. Een EU-NAVO verklaring is dus eigenlijk ook een EU-NAVO-VS-verklaring. In de media zijn er sporadische echo’s over de achtergrond. De New York Times weet bijvoorbeeld dat “de onderhandelingen lang en moeizaam waren, met gevoelige items gaande van de Europese strategische autonomie tot de verhouding met China.” Politico schrijft dat de verklaring er komt “na maanden uitstel” en dat ze onderstreept dat er “grenzen zijn aan de samenwerking”. Er wordt ook verwezen naar de gespannen verhouding tussen NAVO-lid Turkije en verschillende Europese landen, en de leidende rol van Washington in het Atlantisch bondgenootschap. Maar het is vooral uit de initiatieven en publicaties van de invloedrijke think tanks in de Verenigde Staten – RAND (bijna 2000 medewerkers!), Brookings, Carnegie Endowment for Peace, Heritage Foundation, Cato, Center for American Progress enzovoort en zo verder –  waaruit blijkt hoe nauwgezet het Europees toneel gevolgd wordt in Washington. Over de precieze toedracht van de driehoeksverhouding EU-NAVO-VS kan alleen gespeculeerd worden. We kunnen echter wel de belangrijkste thema’s in kaart brengen die voor die driehoeksverhouding bepalend kunnen zijn. Het geeft ons hopelijk een beter inzicht in toekomstige ontwikkelingen.   Afghanistan De door Washington eenzijdig besliste terugtrekking van de Amerikaanse troepen uit Afghanistan in augustus 2021 zette haar Europese ‘partners’, die zich 20 jaar lang naar het VS Afghanistanbeleid hadden geschikt, voor een voldongen feit. Zelfs uit de mond van Europese Raadsvoorzitter Michel klonk het nogal bits begin september 2021: “Veel mensen vragen zich af waar de 20 jaar internationale aanwezigheid goed voor was, en ze wezen op het onevenwicht tussen Europa’s deelname aan de internationale inspanningen in Afghanistan, en de beperkte invloed over de strategische keuzes en het verloop van zaken zoals we het de laatste dagen meemaakten.” Men herinnert zich de beelden van die ‘laatste dagen’ met de chaos op de luchthaven van Kabul, waarbij ook Europese militairen, diplomaten en hun Afghaanse tolken in paniek probeerden het land uit te geraken. De ontreddering in Europa was des te groter omdat het besluit niet werd genomen door de onberekenbare Trump, maar door zijn ‘deftige’ opvolger Biden.   AUKUS De Amerikaanse troepen waren geen twee weken uit Kabul verdwenen of de Europese ‘partners’ moesten een nieuwe klap incasseren. Op 15 september 2021 kondigen de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Australië hun AUKUS-initiatief aan: een tegen China gericht ‘Anglo-Saksisch’ samenwerkingsverband waar de EU helemaal buiten gehouden werd. Maar veel erger dan dat, alleszins voor Frans president Macron en de Franse wapenindustrie: een mega-contract (50 miljard €…) voor de levering van 12 Franse onderzeeërs aan Australië werd opgezegd, en vervangen door een contract voor Brits-Amerikaanse tuigen aangedreven met kernreactoren. “Macron had er blijkbaar geen erg in gehad dat de leiders van de VS, Groot-Brittannië en Australië enkele maanden tevoren, in de marge van de G7 in juni 2021, zich even hadden apart gezet”, schamperde de Financial Times (24.09.21). Men kon er echter in Parijs niet mee lachen. De Franse minister van buitenlandse zaken Le Drian sprak van een ‘dolk in de rug’, de ambassadeurs werden teruggeroepen uit Washington en Canberra. Zoiets is verre van alledaags onder Westerse ‘partners’.   De VS en Oost-Europa Echter, niet alle regeringen in de EU reageerden even verbolgen over de ‘dolksteek’, en men kan vermoeden dat er bij sommige zelfs enige Schadenfreude was. Polen, Hongarije, Tsjechië en Slowakije (de Visegrad groep) oriënteerden zich al in het begin van de jaren 90, na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, op de NATO en Washington, de historische tegenstander van Moskou. Ook nadat ze lid werden van de Europese Unie konden de Verenigde Staten bilaterale betrekkingen met ze uitbouwen, en vonden er enthousiastere reacties op militaire optredens (en offertes voor wapenleveringen) dan bij het ‘Oude Europa’ (naar het woord van Bush’ minister van defensie Donald Rumsfeld). Vooral sinds de Russische inval in Oekraïne speelt het ‘Nieuwe Europa’, Polen op kop, op die manier een belangrijke rol in de bepaling van de verhoudingen tussen de EU en Rusland, en geeft het Washington een bijkomende greep op het Europees buitenlandbeleid.   Brexit Een andere ingangspoort voor Washington tot het Europese buitenland- en militair beleid was traditioneel Groot-Brittannië. Men herinnert zich hoe enthousiast Tony Blair in 2003 de Amerikanen volgde bij de aanval op Irak, terwijl de Frans-Duitse ‘Europese motor’ daar uitdrukkelijk uit weg bleef. Het is ook wel bekend dat Londen andere diensten leverde aan de grote Angelsaksische broer, via onder andere een vestiging van de NSA, het gesofistikeerde elektronische VS-spionagebolwerk dat zelfs Angela Merkels telefoon aftapte. Brexit hield echter voor Washington en de NAVO het risico in dat hiermee de Amerikaanse greep op het Atlantisch bondgenootschap in Europa zou verzwakken, en de rol van ‘gaullistisch’ Frankrijk er versterkt zou uitkomen. De strategen van de RAND Corporation wijdden er een uitgebreide studie aan [1], waaruit volgend veelzeggend citaat over de ‘Europese inspanningen voor een strategische autonomie’:

“Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk zijn de landen gebleven met de beste militaire troeven in Europa, en ze hebben de leiding genomen van de Europese defensieorganisatie, initiatieven en projecten. De drie landen treden op als het Europees defensie triumviraat, en worden daarom ook bijgenoemd de ED3. Ondanks de uittrede van het Verenigd Koninkrijk uit de EU, bleven de drie landen op één lijn staan omdat ze sterker zijn samen. Parallel met de deelname van het VK in de ED3 ontwikkelde de Europese strategische autonomie zich op een manier die complementair is met de NAVO, met een goede coördinatie tussen de twee organisaties. De aanwezigheid van het VK in de ED3 heeft Washington gerustgesteld dat de Europese strategische autonomie zich zal ontwikkelen op een manier die de NAVO aanvult en de trans-Atlantische samenhang bewaart, al behouden Parijs en Berlijn twijfels over de verdeelde prioriteiten van het Verenigd Koninkrijk en hun speciale banden.”

RAND denkt dus dat de Europese ‘strategische autonomie’ vrij onschuldig is, maar raadt het Witte Huis toch aan waakzaam te blijven.   IRA IRA staat hier niet voor het Iers Republikeins Leger van weleer, maar voor de ‘Inflation Reduction Act’, een wetgevend initiatief van Joe Biden goedgekeurd half augustus 2022. De bedoeling is om de VS-economie op te krikken door o.a. klimaatinvesteringen, lagere prijzen (onder andere op medicamenten), en een zekere belastinghervorming. Het doet gedeeltelijk denken aan EU-initiatieven als het Europese Covid Herstelfonds (Recovery and Resilience Facility, RRF), met de mobilisatie van ongeveer evenveel geld (RRF: 750 miljard € subsidies en leningen, IRA: 750 miljard $). Maar Biden’s IRA trekt zich van de in Europa zo geprezen ‘eerlijke concurrentie’ en het ‘gelijke speelveld’  (level playing field) niets aan, en gaat voluit voor Buy America. Een elektrische auto kan bijvoorbeeld tot 7500 $ subsidie krijgen, maar op voorwaarde dat hij in de Verenigde Staten geproduceerd werd. De Europese autobouwers voelen zich bedreigd, en de Europese Commissie vreest dat bedrijven uit Europa zullen wegtrekken om over de Oceaan van het Amerikaanse manna te kunnen genieten. Europees protest heeft tot nog toe niet veel uitgehaald, en het is een zoveelste frustratie voor de grootmachtambities van de Europese leiders. Twee jaar geleden kregen ze nog een dreigbrief uit het Pentagon dat met sancties dreigde als Amerikaanse wapenbedrijven niet zouden kunnen meeprofiteren van het Europees Defensiefonds…   Nordstream  Het is te betwijfelen of we vlug zullen weten hoe de reeds vermelde EU-NAVO werkgroep ‘tot versterkte bescherming van kritische infrastructuur’ tot stand kwam. De verklaring van 10 januari bevat zo weinig concreets dat de aankondiging van een gemeenschappelijke werkgroep er niet slecht zou bij gestaan hebben. Maar dat gebeurde dus pas in een aparte verklaring de dag erop, voorgesteld door Stoltenberg en von der Leyen alleen, zonder Michel, de vertegenwoordiger van de lidstaten. Natuurlijk is de ‘bescherming van kritische infrastructuur’ een codewoord voor de sabotage van de Nord Stream pijplijn, een onderwerp dat in de Europese hoofdkwartieren in zedig stilzwijgen en geheimhouding wordt gehuld. Terwijl alle evidentie wijst in de richting van Washington als uitvoerder, mede-uitvoerder, opdrachtgever of helper van dit ‘industrieel terrorisme’, met vol medeweten van de hoogste NAVO kringen, werd door de EU doodleuk besloten om samen met de NAVO er iets aan te doen. Vond men dit in Parijs, Berlijn en elders toch wat te verregaand, en hield Michel zich daarom afzijdig?   China Zoals al vermeld in de paragraaf over AUKUS stellen de Verenigde Staten zich steeds agressiever op tegenover China, maar bij het AUKUS-bondgenootschap dat ze daarvoor sloten werd de EU niet betrokken. Daarover bestaan verschillende hypotheses. Volgens sommigen willen de VS dat de EU zich met de ‘nevenkwestie’ Rusland bezighoudt, terwijl ze het ‘serieuzere werk’ – China – liever zonder inmenging plant. Of misschien wil Washington de meningsverschillen onder ‘partners’, die hoogstwaarschijnlijk zouden blijken als het tot een gewapend optreden zou komen (bijvoorbeeld rond Taiwan) niet al te ostentatief naar buiten laten komen. De lage dunk die de VS heeft over het Europees militair potentieel kan ook meespelen. Maar het kan ook zijn dat de uitsluiting maar tijdelijk is, en dat men wat wacht tot de verontwaardiging over de ‘onderzeeër coup’ is gaan liggen. In dat geval zou de EU (na de beëindiging van de oorlog in Oekraïne?) naderhand kunnen gevraagd worden om het AUKUS-gezelschap te vervoegen. Zal de EU daarin meegaan? Niet met zekerheid te zeggen, maar waarnemers wijzen erop dat de verklaring van 10 januari voor de eerste maal de Chinese ‘groeiende assertiviteit’ vermeldt. De term ‘assertiviteit’ is ongetwijfeld een compromis, omdat niet alle Europese partners van het Atlantisch bondgenootschap uit zijn op een ramkoers met China. Zo tekende Hongarije enkele maanden geleden nog een samenwerkingsakkoord met Peking, en Duitse ondernemers waarschuwen al voor de gevolgen van een anti-Chinese koers, waar vooral de Grünen op aandringen.   De toekomst van de ‘strategische autonomie’  China zou dus wel eens de toetssteen kunnen worden die aangeeft welke richting het buitenlandbeleid van de EU uitgaat. Officieel streeft dat nu een ‘strategische autonomie’ na, zoals de Commissie von der Leyen bij haar aantreden aankondigde, en wat ook de wens lijkt te zijn van de Franse president Macron. Maar hoe realistisch is deze droom van een deel van de EU-elite? We stipten al aan hoe in tal van dossiers er onenigheid is tussen lidstaten, wat het onwaarschijnlijk maakt dat de EU zich als geostrategische grootmacht op de kaart kan zetten. Inderdaad, hoeveel schiet er over van de Europese strategische autonomie als op het grondgebied aanslagen op infrastructuurwerken gepleegd worden die men niet eens kan/mag/wil onderzoeken? Welke grootmacht zou het toelaten dat er op het grondgebied kernraketten worden opgesteld (in België, Nederland, Duitsland en Italië) waarover alleen een vreemde mogendheid het voor het zeggen heeft? Waar een deel van de lidstaten meer oor heeft voor die vreemde mogendheid dan voor het eigen hoofdkwartier? En waar een vreemde mogendheid geheime folterkamers installeert zonder dat er een diplomatieke rel over ontstaat? Het is ook onwaarschijnlijk dat de EU als unie van 27 lidstaten een geostrategische wereldspeler, een grootmacht wordt als ze met unanimiteit onder 27 regeringen moet beslissen. Er is echter een andere mogelijkheid, die voorzichtigheidshalve ook in de Europese verdragen werd voorzien: allianties on specifieke domeinen van een beperkt aantal lidstaten in een ‘permanente gestructureerde samenwerking’, bekend als PESCO (Permanent Structured Cooperation). Zo wordt unanimiteit vermeden, maar de toegang tot de Europese geldpotten en instituties blijft open. PESCO wordt nu al toegepast in tal van militaire initiatieven. Een bijkomend  ‘voordeel’ is o.a. dat het Europees parlement helemaal buiten het PESCO-gebeuren staat.   Vooruitzichten? Uit wat voorafgaat wordt wel duidelijk dat het hachelijk is om prognoses te maken over de evolutie van de EU in de komende periode. Meer keuzes dringen zich op in een steeds conflictvoller wereld, wat de onenigheid binnen de ‘Unie’ alleen kan vergroten. Tot nog toe had het ‘Oude Europa’ het voor het zeggen binnen de EU, maar de oorlog in Oekraïne toonde ook een toenemende rol van het ‘Nieuwe Europa’, dat zich samen met Groot-Brittannië vaak oriënteert naar de ‘strategische hegemonie’ van Washington. Maar zelfs binnen het ‘Oude Europa’, en nog wel binnen de ‘Frans-Duitse tandem’, de ‘motor van de Europese integratie’, blijkt de eensgezindheid vaak heel gering te zijn. Het meest ambitieuze militaire samenwerkingsproject binnen de EU is FCAS, het ‘wapensysteem van de toekomst‘ gebaseerd op ‘zesde generatie gevechtsvliegtuigen’, zwermen drones en ondersteuning vanuit de ruimte. Of het er komt (we hopen natuurlijk van niet) is niet zo zeker, want de Frans-Duitse industriële samenwerking (Airbus-Dassault) stuit op de economische concurrentie tussen de twee groepen en staten, wat eigenlijk te verwachten is in een Unie die precies op economische concurrentie gebaseerd is. Ook op andere vlakken blijken de twee bestuurders van de tandem verschillende wegen te willen opgaan, wat de koers van een dergelijk voertuig eerder onzeker maakt.   En voor de linkerzijde? Een mogelijke conclusie uit dit alles zou kunnen zijn dat de EU alle obstakels uit de weg moet ruimen die haar verhinderen een échte grootmacht te worden: afschaffen van de unanimiteitsregel, een werkelijke integratie van de 27 nationale legers, emancipatie ten opzichte van de Amerikaanse ‘schoonmoeder’, de ongecomplexeerde promotie van een eigen militair-industrieel complex, enzovoort. Aspecten van zulke optie vindt men niet alleen bij de rechtse partijen en ideologen, maar ook bij meer progressieve ‘europeanisten’, sociaaldemocraten, groenen, en ook bij sommige radicaal linksen. De Duitse politicus Oskar Lafontaine, medeoprichter van die Linke, verdedigt in een recent essay met de veelzeggende titel, Ami, it’s time to go, het idee van een ‘Europese NAVO’, niet gedomineerd door Washington. We hopen u binnenkort een kritische analyse van dit standpunt te kunnen brengen.     [1] RAND Corporation, European Strategic Autonomy in Defence:Transatlantic visions and implications for NATO, US and EU relations, 2021, PDF hier,  (Het citaat staat op bladzijde 66).    

  door Herman Michiel 11 januari 2023   “Nooit was de nood aan een snelle overgang naar duurzame energie sterker en duidelijker dan na de invasie van Oekraïne door Rusland”, liet de Europese Commissie weten, twee weken na die invasie op 24 februari verleden jaar. Maar in de afgelopen maanden zien we een snelle reïntroductie van onduurzame, fossiele en nucleaire energiebronnen in vele lidstaten. De EU-klimaatplannen zijn blijkbaar niet in staat om daar tegenin te gaan, maar het is erger dan dat: de EU promoveert en financiert peperdure projecten in de fossiele en nucleaire sector, die nog voor decennia het Europees klimaatlandschap kunnen tekenen.   In de lidstaten Op dit eigenste ogenblik is een politiemacht het Duitse dorpje Lützerath aan het ontruimen om het door de multinational RWE te laten met de grond gelijk maken en er nog acht jaar bruinkool te delven, zowat de smerigste energiebron denkbaar. Nog in Duitsland worden peperdure drijvende LNG-terminals geïnstalleerd om er peperduur smerig Amerikaans schaliegas te stockeren. Naast Duitsland besloten ook Oostenrijk en Nederland in juni kolencentrales terug op te starten; het Internationaal Energieagentschap (IEA) verwacht voor de EU in 2022 een verhoging van de kolenconsumptie met 7%. Maar ook al vóór de Russische inval en de Europese sancties was er van een energietransitie niet zoveel te merken. Volgens Europese gegevens was de CO2-uitstoot in de EU met 10,8% gedaald in het ‘coronajaar’ 2020, maar dat werd in 2021 al voor een groot deel tenietgedaan door een stijging met 6,5%. Kernenergie is ook aan een comeback bezig, niettegenstaande de bedenkelijke staat van vele reactoren, de lessen van Fukushima en Tsjernobil en het nooit opgeloste probleem van de kernafval. In Frankrijk lagen er verleden jaar 32 reactoren stil, maar men hoopt ze alle voldoende terug op te lappen en terug in dienst te nemen; ook de constructie van zes nieuwe is voorzien. Nederland besliste de bouw van twee nieuwe kerncentrales, en ook in Finland, Slowakije en Hongarije zijn er zulke plannen. De Belgische overheid, die gedurende decennia de uitstap uit de kernenergie heeft vooruitgeschoven, doet nu wanhopige pogingen om die uitstap nóg met 10 jaar uit te stellen, weliswaar ten koste van miljardenhoge toegevingen aan uitbater Engie, die de kans schoon ziet om de ‘externaliteiten’ (kosten voor afbraak, afvalstockering) op de Belgische belastingbetaler te verhalen.   En ‘klimaatkampioen’ EU zelf? Terwijl men in de aanvankelijke plannen voor een Europese ‘Green Deal’ nog de ambitie kon zien om via marktmechanismen tot een soort ‘duurzaam kapitalisme’ te komen, wordt die illusie nog minder geloofwaardig door een aantal recente beslissingen. In februari vorig jaar stelde de Europese Commissie haar ‘taxonomie’ voor: welke energiebronnen worden als duurzaam beschouwd en komen bijgevolg in aanmerking voor subsidiëring met Green Deal-geld? Niet alleen kernenergie kreeg dat label, maar ook gas “als een overgangsoplossing”. In juli kreeg dat plan ook nog de goedkeuring van een meerderheid in het Europees Parlement, zodat vanaf januari 2023 de Europese ‘groene geldpot’ (1000 miljard € voor de volgende 10 jaar) ook voor nucleaire en gasprojecten kan geopend worden. Maar blijkbaar heeft het ‘duurzaam kapitalisme’ nog meer financiële injecties nodig. Maar waar moet het geld vandaan komen? Aha, daar is ook nog die andere grote geldpot, het Herstelfonds (‘Recovery and Resilience Facility’) om de economische neergang ten gevolge van de Covid-crisis te boven te komen. Niet het hele bedrag daarvan (670 miljard €) heeft al een bestemming gekregen, zodat een deel ervan zou kunnen besteed worden aan “dringende infrastructuurwerken in de energiesector”. Die dringendheid heeft natuurlijk alles te maken met torenhoge energiefacturen in de EU, deels te ‘danken’ aan de sanctiepolitiek tegen Rusland. In maart vorig jaar lanceerde de Commissie REPowerEU, een project om de EU onafhankelijk te maken van Russisch gas en olie [1]. Maar ook dat vraagt geld; als we er een stuk van het Herstelfonds konden voor gebruiken? Klein probleem: de reglementering rond het Herstelfonds bevat het ‘Do No Harm’-principe. Steun uit het Herstelfonds mag niet gaan naar projecten met negatieve gevolgen voor de klimaatdoelstellingen. Deze clausule moest duidelijk maken dat de EU haar Green Deal laat meespelen in het hele beleid, ook in een economisch relancebeleid. Maar voorzichtigheidshalve formuleerde de Commissie het principe als ‘Do No Significant Harm’ (geen aanzienlijke schade). Een achterpoortje dus, maar commentatoren hebben erop gewezen dat er nog heel wat meer achterpoortjes zijn. Toch wou de EU zich nog beter indekken tegen mogelijke juridische bezwaren. Diep in de aankondiging (15 december 2022) dat er een principieel akkoord is tussen Commissie, Parlement en Raad over gebruik van het Herstelfonds in het kader van REPowerEU vindt men het zinnetje “…een doelgerichte uitzondering van de verplichting om het do no significant harm principe toe te passen voor hervormingen en investeringen die de energie-infrastructuur verbeteren teneinde de bevoorrading in olie en gas veilig te stellen”. Er kan dus geld van het Herstelfonds gebruikt worden om energieprojecten te steunen, ook al berokkenen die aanzienlijke klimaat- en milieuschade. Onderzoeksjournalisten van Investigate Europe gingen na waartoe dit allemaal de deur openzet, en hun analyse bevestigt waar Clientearth al in een vroeg stadium voor vreesde. Voor het potje van meer dan 60 miljard € komen minstens 34 projecten voor de aanvoer van vloeibaar gas (LNG) en 7 voor de uitbouw van gaspijplijnen in aanmerking [3]. In het komende voorjaar zal blijken welke precies geselecteerd worden, want tegen maart moeten regeringen hun aanvragen voor subsidiëring indienen. In Duitsland zijn er 11 projecten voor nieuwe drijvende of vaste LNG-terminals, in Italië zijn er zes, vijf in Griekenland, twee voor zowel Nederland, Estland als Letland. Pijplijnprojecten ziet men op de kaart hieronder.   [caption id="attachment_22325" align="aligncenter" width="750"] Geplande of overwogen pijpleidingen (rode lijnen). Deel van de kaart uit referentie [2].[/caption]  Wat in ieder geval vaststaat is dat geen enkel bedrijf aan een miljardenproject  - ook al wordt het gesubsidieerd – zal beginnen als er geen garanties zijn op een langdurige exploitatie. De realisatie zelf van elk van de mega-projecten kan jaren in beslag nemen. Gas voorstellen als een tijdelijke vlugge fix op de weg naar duurzaamheid is dan ook ongerijmd.   [1] Maar REPowerEU maakt geen melding van uranium, brandstof voor de Europese kerncentrales die ongeveer voor een vijfde afhankelijk zijn van Russische leveringen. De nucleaire lobby is tevreden. [2] Investigate Europe, 9 januari 2023, €60bn earmarked for Europe’s Covid recovery could go to fossil fuel projects (‘60 miljard euro gereserveerd voor het economisch herstel na Covid zou naar fossiele brandstofprojecten’ kunnen gaan). [3] Voor een gedetailleerd overzicht van gasprojecten in Europa, zie het Europe Gas Tracker Report 2022 van Global Energy Monitor. De afbeelding komt uit False fix: the hidden health impacts of Europe’s fossil gas dependency. (CCBY-NC-SA 3.0 IGO; https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/igo)    

[caption id="attachment_22307" align="alignleft" width="330"] September 2021: Greta Thunberg steunt het verzet tegen de afbraak van zes dorpen in Noordrijn-Westfalen om er bruinkool (ligniet) te delven. Foto in publiek domein (CC BY-NC 2.0)[/caption] 9 januari 2023 – Politie vanuit de hele Duitse bondsrepubliek wordt momenteel geconcentreerd rond het Noordrijn-Westfaalse gehucht Lützerath (nabij Mönchengladbach en Roermond). Ze zijn uitgerust met paarden, honden en waterkanonnen, en moeten er instaan voor de ontruiming van het dorpje. Activisten, momenteel zo ‘n 2000, houden het sinds maanden bezet, als protest tegen de geplande vernietiging van Lützerath. De Duitse energiemultinational RWE wil er immers zijn Garzweiler II dagbouw-bruinkoolmijn (48 vierkante kilometer!) uitbreiden, en kocht er zowat alle gebouwen op. Het nabijgelegen Immerath onderging enige jaren geleden hetzelfde lot, waar zelfs de St. Lambertus Dom (foto) tegen de vlakte ging. In Lüzerath herhaalt zich in feite het Hambach-scenario. Door hetzelfde RWE werd een hele streek opgeofferd (85 vierkante kilometer mijngebied!) aan de bruinkoolwinning; toen ook een groot bos hiervoor moest wijken kon het protest hiertegen evenwel de kap van het Hambacher bos in 2018 vermijden.   [caption id="attachment_22306" align="alignright" width="300"] De St. Lambertus kerk in Immerath vóór haar afbraak in 2018 (Foto Johan Bakker, in publiek domein CC BY-SA 4.0)[/caption] Verwacht wordt dat de activisten met politiegeweld zullen verwijderd worden, misschien al vanaf morgen. Het akkoord daarover kwam er door niemand minder dan de Grüne bondsminister van economische zaken Robert Habeck en de Grüne Noordrijn-Westfaalse minister voor economie, industrie, klimaat en energie Mona Neubaur. In ‘ruil’ bekwamen ze dat RWE vroeger dan gepland met de bruinkoolexploitatie zal ophouden… Zelfs binnen de Duitse Grünen is er verzet tegen zoveel klimaatgesjacher. Het verbranden van bruinkool is zelfs nog belastender voor het klimaat dan steenkool. Op 14 januari is er een grote demonstratie gepland tegen deze manifeste aanfluiting van de klimaatdoelstellingen. Nu al worden bussen richting Lützerath door de politie urenlang tegengehouden. Het belet niet dat uit Nederland en elders klimaatactivisten het verzet tegen de bruinkoolwinning gaan versterken. (hm)  

 

4 januari 2023 – Bloomberg, het bekende New Yorkse financieel dienstverleningsbedrijf, berekende de kost van het Europese sanctiebeleid tegen Rusland, en komt tot het gigantische energiekostenplaatje van totnogtoe 1000 miljard $, of ongeveer 1000 miljard €. [1] En dat is maar het begin, voegt Bloomberg eraan toe, want na de winter moeten de gasreserves aangevuld worden met duur tankergas; wie daarbij rekent op de extra-capaciteit vanuit Qatar moet tot 2026 wachten tot de infrastructuur klaar is.

De lidstaten gaven tot eind november 2022 zo ‘n 700 miljard € uit aan de beveiliging van de bevoorrading en tussenkomst in de energiefactuur van consumenten en bedrijven. Het gaat om aanzienlijke percentages van het BBP (7,4% in Duitsland, 5,1% in Nederland …), wat de budgettaire tekorten en staatsschuld natuurlijk alleen doet toenemen. Wat kan de Europese Commissie anders doen dan deze inbreuk op de Europese financiële orthodoxie uitzonderlijk door de vingers zien, aangezien ze zelf mede aan de oorsprong ligt van de energiecrisis? Wie hoopt dat deze crisis ook zijn heilzame kanten heeft en tot een versnelde transitie naar duurzame energiebronnen leidt, komt bedrogen uit. Er worden gigantische sommen uitgegeven aan de aanvoer van vuil LNG gas, en zelfs steenkool krijgt een nieuwe adem. Maar voor sancties tegen een smerige oorlog moet je iets over hebben, zo klinkt het in Brussel, dat evenwel minder offerbereid is als het gaat over het moordende apartheidsregime in Israel, de Saoedische oorlog in Jemen of de invallen van NATO-partner Turkije in Koerdisch Syrië, en dat zelfs niet bereid is zijn deuren open te zetten voor Russische deserteurs zoals het doet voor Oekraïnse vluchtelingen. Maar OK, laat het ons hebben over sancties tegen Rusland, sancties die Poetin’s regime zodanig economisch moeten verzwakken dat het noodgedwongen een einde moet stellen aan zijn agressieve oorlog in Oekraïne. Een onverdachte bron daarover is Bruegel, een EU-toegewijde denktank in Brussel die evenwel vaak een kat een kat noemt; ten gerieve van het EU-kader is enige objectiviteit toch wel aangewezen. De conclusies van Bruegel [2] zijn eigenlijk een kaakslag voor het sanctiebeleid. “De inkomsten van Rusland hebben minder geleden dan de bedoeling was. (…) De financiële stabiliteit bleef gewaarborgd door maatregelen van de Russische centrale bank.”  Zelfs de Europese leiders moeten toegeven dat de inflatie in Rusland een pak onder die in de EU ligt. “Maar dat zal allemaal binnenkort veranderen”, stelt Bruegel, en dat is ook geloofwaardig voor zover de oorlog in Oekraïne nog maanden of jaren aanhoudt. Als men dus zoekt naar rationaliteit in het Europees sanctiebeleid tegen Rusland is het duidelijk verbonden met de inzet op een langdurige oorlog, waarvoor geen prognoses over het aantal doden gemaakt worden, maar die het Russisch mini-imperium definitief uitschakelt uit het Westerse – Amerikaans geleide  – streven naar het behoud van de wereldhegemonie. Een van de meest enthousiaste en loslippige verdedigers van zulk beleid, de Duitse groene minister van buitenlandse zaken Annalena Baerbock, hoopt dat de sancties de Russische economie ‘ruïneren’. De Franse minister van Economie, Bruno Le Maire, had hetzelfde verlangen: de instorting van de Russische economie. Het blijft een hachelijk vooruitzicht waartoe dit alles kan leiden als de echte hegemoniestrijd begint, die tussen de Verenigde Staten en haar Europese vazallen enerzijds en China anderzijds. De collateral damage daarvan is echter nu al te voorspellen: de gewone man en vrouw overal ter wereld. (hm)   [1] ”Europe’s $1 Trillion Energy Bill Only Marks Start of the Crisis”, Bloomberg News, 18 december 2023. [2] “National energy policy responses to the energy crisis”, Bruegel, 15 december 2022.

  door Wendela de Vries (*) 3 januari 2022   Terwijl wij voor miljoenen aan vuurwerk wegknalden begon 2023 in Kiev met luchtalarm en vielen in Oekraïne bommen. De oorlog duurt nu al 10 maanden. De hoop lijkt gevestigd op een snelle overwinning van de Oekraïense krijgsmacht op de troepen van Poetin. Dat is een mogelijkheid. Het Oekraïense leger is taai en beschikt over moderne wapens, en het Russische leger is verbijsterend slecht georganiseerd. Maar de kans is ook groot dat de oorlog nog heel lang duurt en nog veel leed en schade veroorzaakt. En niet alleen in Oekraïne. Deze oorlog is een militair conflict, maar ook een energie-oorlog en een voedsel-oorlog die grote delen van de wereld treft. Daarnaast blijft het risico op (nucleaire) escalatie aanwezig. Daarom roepen niet-westerse landen, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties en de paus al maanden op tot onderhandelen. Dat is uiteindelijk de enige manier om de oorlog te beëindigen. Aan die onderhandelingen zouden alle betrokken partijen deel moeten nemen, zowel Oekraïne en Rusland als de Verenigde Staten (als grootste wapenleverancier). Maar tot nu toe blijven westerse regeringen volledig vertrouwen op een militaire uitweg uit de oorlog en gaan door met het leveren van steeds meer en steeds zwaardere wapens. Europa zou zijn eigen plan moeten trekken en zich in moeten spannen om de VS tot de gewenste onderhandelen te bewegen. Europa heeft groot belang bij onderhandelen want de schade en de kosten van de oorlog zijn enorm en nemen alleen maar toe. Helaas verkeert een groot deel van de politici in een soort oorlogsroes. Onder de leuze StayWithUkraine worden mensen opgeroepen om de oorlog te steunen, niet om naar uitwegen uit het geweld te zoeken. Sommige partijen willen zelfs doorvechten tot Poetin weg is uit het Kremlin. Terwijl we inmiddels weten hoe gevaarlijk van buitenaf opgelegde regime change is. Westers militair ingrijpen in Irak en Libië leidde tot de val van autoritaire regimes, maar ook tot gewelddadige chaos en heel veel vluchtelingen. Van buitenaf opgelegde regime change in Rusland zou wel eens erger kunnen zijn dan het Poetin-regime. De toenemende assertiviteit van vele gewapende milities in Rusland, waaronder de Wagner-groep, belooft niet veel goeds. Het zijn vooral de Verenigde Staten die onderhandelingen tegenhouden. Voor de Amerikaanse president Biden is deze oorlog een kans om rivaal China te laten zien dat westerse wapens bepalen wat er in de wereld gebeurt. China mag dan economisch steeds machtiger worden, militair is de Verenigde Staten nog altijd de supermacht. De Amerikanen hebben ook betrekkelijk weinig last van deze oorlog; noch vluchtelingen, noch voedseltekorten, noch energie-armoede, raken de Amerikaanse samenleving. Wel kosten de wapenleveranties aan Oekraïne de VS heel veel geld, maar deze uitgaven vloeien terug naar de aandeelhouders van de wapenindustrie. In Europa wordt genuanceerder gedacht over onderhandelen, maar er is ook veel wantrouwen tegen het Poetin-regime. Vooral in de Baltische Staten en Polen is veel angst en haat tegen Rusland. Dat is begrijpelijk gezien de geschiedenis, maar ook hun veiligheid is niet gebaat bij de totale fixatie op wapens als uitweg uit de oorlog. Er zal onderhandeld moeten worden met Poetin, hij is nu eenmaal de  president van Rusland. Vergelijkingen met de onderhandelingen tussen Chamberlain en Hitler in 1938 gaan mank. Hitler had een enorm leger en uitgesproken plannen om de wereld te veroveren. Poetins leger richt grote ellende aan maar is – afgezien van de Russische kernwapens – geen serieuze militaire bedreiging voor de rest van de wereld. Alleen al de Verenigde Staten gaf in 2021 twaalf keer meer uit aan zijn krijgsmacht dan Rusland. Het lijkt wel alsof het militaire denken het buitenlandbeleid van Europa heeft overgenomen en diplomatie als middel om conflicten te beslechten is vergeten. Het is niet Bidens machtspolitiek, maar het beschermen van mensenlevens wat voorop moet staan. President Zelensky van Oekraïne spreekt zich uit tegen onderhandelen als dat zou gaan over het opgeven van Oekraïens grondgebied. Maar onderhandelingen moeten gaan over een andere veiligheid in Europa, bijvoorbeeld Europese kernontwapening en garanties over niet-uitbreiden van de NAVO. Onderhandelen is een lang en moeizaam proces, waar we zo snel mogelijk mee moeten beginnen. Diplomaten moeten de mogelijkheden verkennen. Het is China dat Rusland naar de onderhandelingstafel kan krijgen, maar China doet dat alleen als de VS meedoen. Daar ligt de rol voor Europa. Er moeten dringend andere dan militaire wegen bewandeld worden om deze oorlog te beëindigen. Solidariteit met Oekraïne betekent niet het sturen van steeds meer wapens, maar betekent zoeken naar manieren om het geweld te stoppen.   (*) Wendela de Vries is onderzoeker wapenhandel en wapenindustrie bij Stop Wapenhandel. Dit artikel verscheen op 2 januari bij BNNVARA. Overname met goedkeuring van de auteur, waarvoor dank. De afbeelding is in het publiek domein (CC0 1.0)      

  2 januari 2023 – ENAAT, het Europees Netwerk tegen Wapenhandel, bracht een info-fiche uit over ‘hoe de Europese Unie wapenhandelaren en corrupte bedrijven financiert’. De korte maar zeer informatieve brochure bestaat in het Engels, Frans, Duits, Deens, Spaans, Italiaans en ook in het Nederlands; de Nederlandse vredesorganisatie Stop Wapenhandel leverde trouwens een groot deel van het onderzoek voor deze publicatie. Volgens sommigen ontstond de Europese constructie als een vredesproject na twee wereldoorlogen, maar sinds 2017 wordt het EU- budget gebruikt om militaire research en de ontwikkeling van wapensystemen te financieren. In de periode 2021-2027 wordt in het ‘Defensiefonds’ 2,65 miljard € euro voorzien voor onderzoek en 5,3 miljard voor ontwikkeling. Wie daarvan profiteert zijn in de eerste plaats de grote wapenproducenten als Airbus, Thales en Leonardo, die wapens leveren aan oppressieve regimes (Israël, Saoedi-Arabië, Egypte, Turkije, Myanmar…) en landen in oorlog zoals Oekraïne. Wie zegt wapenhandel kijkt ook vlug aan tegen smeergeld en omkoperij. De infofiche geeft daarvan tal van voorbeelden, zoals Airbus, dat toegaf contracten te hebben ‘geölied’ in een hele reeks landen. Dat het geen loze beschuldigingen waren blijkt uit de bereidheid van Airbus om 4 miljard $ aan boetes te betalen… Deze infofiche belicht maar één (financieel) aspect van de militarisering van Europa, namelijk wat rechtstreeks uit het EU-budget komt. Om de schijn recht te houden dat de EU geen militaire projecten financiert (wat door de Europese verdragen verboden is) wordt dit voorgesteld als een bijdrage aan de ‘competitiviteit en innovativiteit van de Europese technologische en industriële basis in de defensiesector’. Maar het budgettair financieren van wapenleveringen aan een land in oorlog, zoals Oekraïne, zou een iets te grote juridische spreidstand betekenen, en daarvoor werd voor een andere tool uit de Europese grabbelton gekozen: de ‘Vredesfaciliteit’, een Newspeak term die in feite een oorlogsfonds aanduidt. Net zoals Poetin geen ‘oorlog‘ voert tegen Oekraïne, maar een ‘speciale militaire operatie’, zo is de Vredesfaciliteit geen oorlogsfonds maar “een buiten-budgettair instrument dat het vermogen van de EU versterkt om op te treden als globale veiligheidsverschaffer. Het werd opgericht in maart 2021 om de vrede te bewaren, conflicten te voorkomen, en de internationale veiligheid te versterken”. Meer over dit globale plaatje van de financiering in de EU van militaire en ‘veiligheids’-initiatieven vindt u hier. (hm)    

  30 december 2022 - In Duitsland is er in 2023 een beperking op de energieprijs (‘Energiepreisbremse’)  met verschillende modaliteiten voor gezinnen, kleine ondernemingen en grote ondernemingen. Voor de bedrijven heeft de ‘verkeerslichtcoalitie’ (SPD, FDP, Grünen) een greintje fatsoen gekoppeld aan de miljardensteun. Bedrijven die door de Bremse minstens 50 miljoen euro staatshulp krijgen, mogen geen dividenden uitkeren aan de aandeelhouders en er mogen geen bonussen betaald worden aan het management. Bedrijven die tussen de 25 en 50 miljoen euro krijgen, mogen de geplande bonussen en dividenden niet verhogen. Al bij al geen zware beknotting van het ‘vrij ondernemerschap’, en niets belet bedrijven om na het eind van de ondersteuningsperiode (april 2024) dubbele bonussen en dividenden uit te betalen. Maar wie protesteert tegen deze beperking op bonussen en dividenden? Als vraag in een eindejaarsquiz zou u hoogstwaarschijnlijk verkeerd gokken: het is de voorzitter van de grote Duitse vakbondskoepel DGB, Yasmin Fahimi ! “Dat zijn de normale mechanismen van de markteconomie”, aldus de syndicale topvrouw. “Misschien bevalt dat sommigen niet, maar het is nu niet de gepaste tijd voor fundamentele debatten en kritiek op het kapitalisme; het is nu de tijd voor effectief optreden in de reële wereld.” Fahimi vreest in het komende jaar voor een ‘bestaansbedreigend’ verlies aan arbeidsplaatsen, en is er blijkbaar van overtuigd dat de slachting groter zal worden als aandeelhouders en managers hun toetje niet krijgen. Tweede vraag in de eindejaarsquiz: waar haalt een vakbondsleider zulke wijsheid? In het geval van Fahimi alleszins niet uit jarenlange ervaring in de vakbondsstrijd. Pas in mei 2022 werd ze verkozen tot voorzitter van de DGB. Daar vóór speelde haar carrière zich af in de SPD, waarvan ze in 2014 de algemeen-secretaris werd, vervolgens staatssecretaris voor Arbeid en Sociale Zaken in de CDU-SPD regering onder Merkel, in 2017 werd ze voor de SPD verkozen in de Bundestag, en een jaar geleden werd ze lid van het partijbestuur van de SPD. En vandaag haalt ze dus uit naar het greintje fatsoen dat haar partij koppelde aan de Energiepreisbremse. Aan de DGB wens ik voor 2023 een voortschrijdend inzicht in de fundamenten van de vakbondsstrijd. (hm) Bronnen: junge Welt, Der Spiegel, WirtschaftsWoche    

29 december 2022 - Naar aanleiding van de arrestatie van Eva Kaili, Griekse ondervoorzitter van het Europees Parlement, in het kader van het Qatargate schandaal, opent Bruno Tersago op zijn blog een boekje over de justitie in Griekenland. Tersago is een Vlaming die sinds vele jaren in Griekenland leeft en werkt, en er de samenleving met een kritisch oog bekijkt. Voor Nederlandstaligen is zijn blog een unieke gelegenheid om uit eerste hand meer te vernemen over het 'Reilen en zeilen in Griekenland'. Sommigen zullen zich zijn interessant boek "Groeten uit Griekenland" herinneren, bij EPO verschenen in het 'Syriza-jaar' 2015. De insteek van Tersago's commentaar op de arrestatie en opsluiting door de Belgische justitie van Eva Kaili is dat zulks voor Grieken hoogst merkwaardig is. Men is het er dermate gewoon dat allerlei  criminele feiten (begaan door bv. politieagenten of hooggeplaatsten) ongestraft of nauwelijks gestraft passeren, terwijl bv. een Roma-diefje zijn misstap met de dood bekoopt. U kunt Bruno's bericht hier lezen. Zou het kunnen dat het Mitsotakis-regime in Athene niet de banbliksems uit Brussel moet vrezen over de falende rechtsstaat, zoals die naar Orban in Boedapest worden geslingerd, omwille van de uitstekende staat van dienst van Griekenland in de verdediging van Fort Europa? Misschien zit het dan ook wel mee voor Dimitris Avramopoulos, partijgenoot van Mitsotakis en gewezen eurocommissaris voor migratie, die eveneens met Qatargate-geld ging lopen?  (hm)  

  door Frank Slegers 28 december 2022   Onlangs schreven we hoe de Nederlandse fabrikant van chipmachines ASML gekneld zit tussen China en de VS. Op de website van Politico verscheen nu een artikel waarin dit verhaal belicht wordt vanuit de Amerikaanse kant. ASLM dreigt frontaal te botsen met de nieuwe stap die de Amerikaanse president Joe Biden wil zetten in de economische oorlog tegen China. Het Amerikaanse debat Joe Biden diept het anti-Chinese beleid van zijn voorganger Donald Trump verder uit. Het debat in de VS over de relaties met China gaat historisch als volgt. Aan de ene kant heb je de voorstanders van handel. Amerikaanse bedrijven willen immers investeren in China om te profiteren van de goedkope arbeidskrachten. Zij willen ook exporteren naar China, en goedkope producten importeren om de eigen kosten te drukken. Dit wordt dan overgoten met het ideologisch sausje dat handel goed is voor de ontwikkeling van China, wat dan weer goed is voor de democratie aldaar. Dit verhaal kreeg door de recente ontwikkelingen in China een flinke deuk: repressie in Hong Kong, de koers van Xi Jinping... Belangrijk was Made in China 2025, het plan waarmee de Chinese president aankondigde dat China mondiaal leidinggevend wil worden in tien strategische sectoren. Ook de afhankelijkheid van Chinese producten zoals mondmaskers om het coronavirus te bestrijden deed in de VS alarmsignalen afgaan. Zo kregen anti-Chinese haviken in de VS steeds meer de wind in de zeilen. Traditioneel is het streven van de VS de ontwikkeling van technologieën in China enkele generaties achter de VS te houden. Dat is onder Biden veranderd: het doel wordt technologische vooruitgang in China te blokkeren. In oktober kwamen nieuwe regels uit met als doel China te beletten krachtige computerchips te produceren. Er liggen nu ook plannen klaar om een nieuw overheidsorgaan te creëren dat toeziet op Amerikaanse investeringen in China. Nooit eerder was er een federaal orgaan dat dergelijk toezicht uitoefende op de Amerikaanse industrie. Exportcontroles door de Amerikaanse overheid waren traditioneel enkel gericht tegen proliferatie van massavernietigingswapens. Ook zou er wetgeving komen om Chinese apps zoals TikTok te verbieden data te verzamelen van Amerikaanse gebruikers. Trump Plus De eerste anti-Chinese maatregelen van Trump waren nog gericht op het handelsdeficit. Onder dreiging van sancties werd China aangemaand meer producten uit de VS te importeren, om dat deficit weg te werken. De aanval op de Chinese techgigant Huawei was echter andere koek. Door Googleapps op de Android telefoons van Huawei te verbieden gingen de VS een heel eind verder dan het ‘veilig houden’ van 5G-netwerken. De Chinese kampioen werd zonder meer uit de markt gestoten. Onder Biden wordt dit beleid gesystematiseerd om China technologisch te blokkeren. De VS viseren daarbij niet alleen geavanceerde computerchips, maar ook biotechnologie en groene klimaattechnologieën, al wordt het op deze twee laatste terreinen moeilijker omdat China daar niet afhankelijk is van Amerikaanse know how. De VS houden vol dat zij enkel spitstechnologieën viseren, en niet alle handelsrelaties met China willen afbouwen. Er zijn echter ook haviken die verder willen gaan. Zoals een van hen zei: ook als je enkel Chinese T-shirts importeert verdienen de Chinezen daar geld mee dat zij kunnen investeren in de ontwikkeling van nieuwe wapens. Zover gaat Biden nog niet. Zijn belangrijkste troefkaart is zoals vermeld de controle op Amerikaanse investeringen in China. Dat wordt geïllustreerd door het verbod van export naar China van machines die geavanceerde chips kunnen produceren. Ook mogen bedrijven die subsidies ontvangen in het kader van de Chips Act tien jaar lang niet meer investeren in dergelijke technologieën in China. Precies door deze nieuwe ontwikkelingen in het Amerikaans anti-China beleid komt de Nederlandse kampioen ASML in nauwe schoentjes. ASML De Amerikaanse Chinahaviken verdragen niet dat Japanse en Nederlandse bedrijven, zoals ASML, wel chiptechnologie naar China blijven exporteren, terwijl dit Amerikaanse bedrijven moeilijker wordt gemaakt. Volgens de Amerikaanse wetgeving kunnen de VS ASML zonder meer blokkeren: in de machines die ASML maakt zit Amerikaanse software, en de VS kunnen export daarvan naar China verbieden. Maar Amerikaanse tegenstanders van een verbod wijzen op het risico dat ASML deze Amerikaanse software kan vervangen door die van concurrenten, waardoor de VS in eigen voet schieten. De Amerikaanse druk houdt aan. Bronnen zeggen dat een akkoord eraan komt, maar Nederlandse ministers houden zich op de vlakte. De Europese Unie De Europese Unie gaat ook haar Chinabeleid herbekijken. Komend jaar worden nieuwe regels van kracht die de EU toestaan tussen te komen wanneer Chinese bedrijven in de EU investeren. In 2023 wil de EU daarnaast instrumenten ontwikkelen om ook omgekeerd Europese bedrijven die in China willen investeren onder de loep te nemen. Deze beslissing zou vallen op het moment dat Zweden de Europese Raad voorzit. Zweden is echter zoals de andere Noordelijke landen en ook Nederland een groot voorstander van vrijhandel. Protectionisme leidt volgens deze landen enkel tot duurdere producten, en dus verlies aan concurrentiekracht. Maar nu de VS zelf de protectionistische kant op lijken te draaien met de Chips Act en de Inflation Reduction Act ziet het er niet naar uit dat Zweden zijn vrijhandelsagenda doorgedrukt krijgt tegen zwaargewichten zoals Frankrijk en Duitsland. De wind blaast wereldwijd de andere kant uit. Naast maatregelen die tegen China gericht zijn nemen de VS ook maatregelen om actief de eigen industrie te beschermen, zoals de vermelde Chips Act en Inflation Reduction Act. Die maatregelen doen echter ook de Europese concurrenten pijn, die zich daarom afvragen hoe ver hun solidariteit met de VS tegen China kan gaan. Het blijft uitkijken hoe de driehoeksverhouding VS-EU-China zich verder ontwikkelt.   NOOT van de redactie: op 5 januari 2023 verscheen bij Politico een artikel over de ASML-kwestie.    

  door Herman Michiel 23 december 2022  Als er ergens een rotte appel gevonden wordt in een organisatie, besluit ik daaruit niet automatisch dat die moet gevallen zijn uit een rotte boom. Mensen, links of rechts, kunnen in de verleiding komen om toe te happen op een aanlokkelijk voorstel, met voordelen voor zichzelf of voor de organisatie waarvoor ze zich inzetten. Laakbaar, maar onmogelijk helemaal uit te sluiten. Iets anders is het echter wanneer leidersfiguren met hopen ervaring in het politieke bedrijf verdachte dingen meemaken in de eigen kring, er de middelen voor hebben om op te treden, en dat niet doen. Op zijn minst is er dan sprake van schuldig verzuim, maar medeplichtigheid is niet uit te sluiten. Qatargate Ik denk dat beide varianten voorkomen in het ‘Qatargate’ schandaal waarin totnogtoe hooggeplaatste verantwoordelijken van de Europese sociaal- en christendemocratie (de fracties  S&D en EPP in het Europees Parlement) opduiken, naast  een syndicaal topverantwoordelijke, eveneens van sociaaldemocratische signatuur. Zoals bekend is er een sterk vermoeden dat de Golfstaat met smeergeld geprobeerd heeft haar blazoen op te poetsen door een positieve voorstelling in Europese middens; mogelijks speelde Marokko een gelijkaardige rol. Qatar was in een zeer negatief daglicht komen te staan toen verleden jaar bleek dat minstens 6500 buitenlandse werfarbeiders omgekomen waren sinds de organisatie van de World Cup 2022 aan het land was toegewezen in 2010. Een andere betrachting van de Golfstaat is het gemakkelijk verkrijgen van een visum voor zijn (rijke) burgers, waardoor ze vlot kunnen rondreizen in de EU. Niet zo onbelangrijk voor een landje met een per capita BBP hoger dan dat van België of Nederland! Verdachte dingen ‘Verdachte dingen’ waren er in ieder geval, en behoefden geen onderzoeksjournalisme om argwaan op te wekken. Zowel bij S&D als EPP was er een toenemende afkeer om Qatar nog op de korrel te nemen. Dat bleek overduidelijk nog in november, toen de linkse fractie (GUE-NGL) voorstelde om een parlementaire resolutie aan te nemen over de arbeidsrechten in Qatar. “Er was een duidelijke alliantie tussen de twee groepen om Qatar te beschermen”, aldus Manon Aubry, indiener van het voorstel. En inderdaad, was de tussenkomst in het debat door de Griekse socialiste (PASOK, S&D) en ondervoorzitter van het Europees Parlement Eva Kaili niet merkwaardig als ze Qatar voorstelde als een ‘koploper op het gebied van arbeidsrechten’?? Was het al niet even merkwaardig dat Cozzolino, parlementair medewerker van een ander S&D europarlementslid, mailtjes rondstuurde naar de fractie om vooral geen standpunten tegen Qatar in te nemen? Was het niet opmerkenswaardig dat de Belgische socialist (PS) en europarlementslid Marc Tarabella in de Qatari pers geciteerd werd voor zijn uitspraken over de arbeidshervormingen in de Golfstaat, waar er “hoge veiligheidsstandaarden invoege zijn voor de arbeiders en de garantie op minimumlonen”. Het is goed mogelijk dat veel Europarlementsleden niet veel acht geslagen hebben op de ‘positieve wending’ in de houding tegenover Qatar. Ze hebben over een resolutie gestemd, omdat ze nu eenmaal over de meest uiteenlopende zaken een stem moeten uitbrengen, over dingen waar ze weinig over ingelicht zijn, en dan al dankbaar ingaan op een of andere wenk die uit hun fractie blijkt te komen. Het is trouwens zo dat het Europees Parlement geen bevoegdheid heeft over het buitenlands beleid van de EU; dit belet het EP niet om buitenlandse ‘observatiereizen’ te ondernemen en resoluties te stemmen, die de democratische schijn moeten ophouden. In verband met dergelijke reizen was er  onlangs trouwens nog een merkwaardig incident. Een parlementsdelegatie zou effectief naar Qatar afreizen, maar de groepsreis werd afgelast en alleen Eva Kaili - Griekse socialiste (PASOK) en vicevoorzitter van het Europees Parlement - ging naar de Golfstaat. Ze kreeg uitstekende pers … van de Qatari pers. Een paar weken later werden in haar Brussels appartement honderdduizenden euro’s in cash aangetroffen… Het was ook pas nadat de politie daar en elders was binnengevallen dat de S&D-top zich begon verontwaardigd te voelen… Fight Impunity Laat ons zeer breeddenkend zijn en aannemen dat een hoop Europarlementsleden gewoon uit  nonchalance, luiheid of onwetendheid een en ander zonder veel erg hebben laten passeren. Maar er zijn ook een aantal betrokkenen, en niet van de minste, die dat soort excuus niet kunnen inroepen. De ngo Fight Impunity (‘Strijd tegen de straffeloosheid’)  speelt hierin een centrale rol, en daarover eerst een woordje meer. De Italiaan Antonio Panzeri, tot 2019 europarlementslid (S&D) sticht in dat jaar samen met Francisco Georgi, partner van Eva Kaili, de vereniging “die strijdt tegen straffeloosheid en voor een transitionele rechtvaardigheid”. Panzeri kan zich beroepen op zijn vroegere functie als voorzitter van het subcomité over mensenrechten van het Europees Parlement. Hij is wel geen europarlementslid meer, maar daardoor verloor hij niet zijn vele contacten. Conferenties van of met zijn vzw kunnen dan ook doorgaan in gebouwen van het Europees Parlement, vaak met imposante mede-organisatoren als de researcheenheid van het Parlement, de Maison Jean Monnet etc. En er is bovendien een raad van bestuur met als ereleden Denis Mukwege, Nobelprijs voor de vrede in 2018, Bernard Cazeneuve, gewezen eerste minister van Frankrijk, Emma Bonino en Dimitris Avramopoulos, gewezen eurocommissarissen, en Federica Mogherini, gewezen hoge gezant van de EU voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, voorgangster van Josep Borrell. Is dat geen oersterk uithangbord? Maar zie, Avramopoulos, lid van het conservatieve Griekse Nea Dimokratia en gewezen eurocommissaris voor migratie, kreeg voor één jaar in de honorary board van Fight Impunity 60.000 €, terwijl hij zelf bevestigt er geen enkele uitvoerende taak te hebben gehad. Moeilijk hier nog nonchalance, luiheid of onwetendheid in te roepen! Armoede kan het ook moeilijk geweest zijn. Internationaal syndicalisme… Het geval Luca Visentini is zo mogelijk nog krasser. De man was meer dan 10 jaar de algemeen secretaris van het Europees Vakverbond (EVV, ETUC in het Engels), en werd in november verkozen tot algemeen secretaris van de Internationale Vakbondsfederatie ITUC. Hij erkent zelf 50.000 € ontvangen te hebben van Fight Impunity, maar “dat had niets te maken met lobbyen voor Qatar”, en “er werd van mij niets verwacht in ruil voor het geld”, geld dat hij naar eigen zeggen gebruikte voor zijn verkiezingscampagne als ITUC algemeen secretaris “en andere lopende kosten”. Een lening van 13.000 € die hij had aangegaan bij het EVV voor zijn ITUC campagne betaalde hij - naar verluidt onder enige verbazing van EVV- medewerkers - helemaal in cash terug. Wat zegt het over Visentini als hij het normaal vindt dat een vzw die ‘strijdt tegen straffeloosheid en voor rechtvaardigheid’ 50.000 € schenkt aan de verkiezingscampagne van een vakbondsleider? Kan het toeval zijn dat Visentini geciteerd wordt in de Qatari pers omwille van zijn welwillende uitspraken over de arbeidsrechten in het land? Iets terzijde vind ik dat de nationale vakbonden in de EU toch niet volledig vrijuit gaan. Ze zouden hun houding tegenover het EVV mogen herzien. Die houding is er meestal één van onverschilligheid voor een bureaucratisch orgaan, vooral gefinancierd door de Europese Commissie, dat zich echter opwerpt als dé sociale partner van vakbondszijde op het Europees vlak. En door de betrokkenheid bij Qatargate misschien meer schade aanricht aan het imago van vakbonden dan het ooit bijdroeg tot de vakbondsstrijd zelf. In de geëuropeaniseerde en geïnternationaliseerde economische context is Europees en internationaal syndicalisme absoluut noodzakelijk, maar het verdient beter dan een gedoogbeleid voor een zelfverklaarde ‘vakbondskoepel’. Qatargate is volgens velen maar een topje van de ijsberg. Nu ijsbergen aan een versneld tempo aan het afsmelten zijn, zouden er nog veel meer gates  kunnen boven water komen. Men weze gewaarschuwd!    

  21 december 2022 - David Hollanders, lector economie aan de Universiteit van Amsterdam, legt in een artikel op Social Europe Journal uit hoe partizaan de Europese Centrale Bank (ECB) haar rol opvat, en hoe haaks dit staat op haar officiële opdracht. “De ECB zou moeten toezicht houden op de banken in naam van de Europese burgers. Maar sinds deze monetaire autoriteit in 2014 het toezicht kreeg over alle banken van betekenis in de eurozone, deed ze precies het tegenovergestelde: ze houdt toezicht op de lidstaten in naam van de commerciële banken.” Ter illustratie schetst Hollanders welke druk de ECB uitoefent op het beleid in Spanje. De Spaanse regering overweegt een speciale belasting van 4,8% van beperkte duur (2023-2024) op het netto-inkomen van banken voortvloeiend uit leningen en bankcommissies, met uitzondering van deze met minder dan 800 miljoen € inkomen en filialen van buitenlandse banken. Het eerder bescheiden voorstel - dat nog niet in de Cortes werd goedgekeurd - zou 3 miljard euro kunnen opbrengen en viseert vooral de superwinsten die in 2022 gerealiseerd werden: tot september  van dit jaar maakten de zes beursgenoteerde Spaanse banken een winst van 5,8 miljard € in Spanje zelf (en 10 miljard daarbuiten), een stijging met 1,4 miljard ten opzichte van 2021. De bijzondere belasting komt in het geval van deze zes banken dan ongeveer overeen met de superwinst van 2022, merkt Hollanders op. Het idee valt slecht bij de ECB. Dat blijkt uit een ‘opinie’ die ze in november aan de Spaanse regering stuurde. Zulke opinie is niet bindend, maar er tegenin gaan wordt in Frankfurt niet geapprecieerd, en wie weet welke implicaties dat later nog kan hebben. Bovendien zal de rechtse oppositie in Spanje kunnen verwijzen naar de ‘monetaire experten’ als ze het wetsvoorstel wil kelderen. De bezwaren van de ECB houden weinig verrassingen in: risico’s voor de financiële stabiliteit van de eurozone (!), risico’s voor de economische groei door duurdere leningen (want banken zullen de speciale belasting wel doorrekenen aan klanten), schending van het ‘principe’ dat monetair en fiscaal beleid strikt gescheiden moeten blijven… Op dit laatste repliceert Hollanders dat er geen protest was van de ECB toen lidstaten met fiscale inkomsten (belastingen) de banken moesten te hulp snellen om ze uit het moeras te trekken. Principes zijn er om selectief toegepast te worden! Blijkbaar heeft de ECB ook een gelijkaardige ‘opinie’ gericht aan Madrid in verband met plannen voor een belasting op de grote energiebedrijven. Daarmee zet ECB-voorzitter Lagarde de traditie van haar voorgangers voort om geheel buiten de bevoegdheid van de ECB het beleid in de lidstaten te beïnvloeden… (hm)