Begin januari ontvingen we zorgwekkende berichten van Europese vrienden die al jaren in Nicaragua wonen. Ze vroegen zich bezorgd af of er misschien nieuwe regels voor buitenlanders of mensen met een dubbele nationaliteit van kracht waren. Verschillende buitenlanders hadden intimiderend bezoek aan huis ontvangen en het nadrukkelijke verzoek om zich voor een afspraak bij de Dirección de Migración y Extranjería – de Nicaraguaanse IND – te melden.

‘De politie stond met iemand van Migración voor de deur. Ze liepen tamelijk brutaal door naar binnen en stelden allerlei vragen – hoe lang ik er al woonde, van wie het huis was, waar ik vandaan kwam – allemaal vragen waarop ze het antwoord natuurlijk al lang wisten. Ik vond het nogal dom en nutteloos en volgens mij in ieder geval voorlopig zonder consequenties. Maar verontrustend is het wel’, zegt één van de buitenlanders.

Maar het blijft niet bij bezoeken aan individuele personen. Uit een aantal steden bereiken ons berichten dat de rechtspersoonlijkheid wordt ontnomen aan organisaties die op een of andere manier banden hebben met het buitenland. Bankrekeningen waarop soms geld vanuit het buitenland binnenkomt worden plotseling geblokkeerd.

En het regime maakt via Migración in steeds scherpere bewoordingen duidelijk, dat het buitenlanders verboden is om zich te bemoeien met politieke aangelegenheden van het gastland. Het wordt hen bijvoorbeeld ten strengste verboden om politieke kandidaten te steunen. Openlijk je mening uiten over politieke ontwikkelingen kan al voldoende zijn om de grens overgezet te worden. Kortom, elke vorm van politieke bemoeienis kan een reden zijn om de cédula de residencia (verblijfsvergunning) in te trekken. Sommige buitenlanders laten weten dat hun cédula die eerder vijf jaar geldig was is omgezet naar één die iedere drie maanden moet worden vernieuwd. Bovendien wordt het optreden van de functionarissen van Migración steeds onaangenamer en dreigender. Verschillende buitenlanders zijn vele uren en soms dagen kwijt om hun cédula te krijgen of te verlengen en sommigen spreken zelfs van Gestapo-methodes als ze verbijsterd vertellen over de vorm van intimidatie en de manier van ondervragen.

Ook zijn er steeds meer aanwijzingen dat het regime zich met behulp van (wellicht buitenlandse) technische expertise toelegt op het onderscheppen van e-mailverkeer en het meekijken op social media. Zoals inmiddels wel bekend zijn Facebook en Instagram niet bepaald veilig, maar ook over het gebruik van WhatsApp bestaan steeds meer twijfels. Alternatieven zoals Signal en Telegram lijken voorlopig veiliger te zijn.

‘Zo’n vaart zal het niet lopen, toch?’

Al in september 2018 liet Migración aan alle buitenlanders in Nicaragua weten dat ze zich ver van politieke aangelegenheden moesten houden. Maar de duimschroeven worden nu wel heel hard aangedraaid. Eén van de belangrijkste redenen daarvoor zijn natuurlijk de komende verkiezingen, die op 7 november van dit jaar plaats zullen vinden. Om de druk en controle op buitenlanders compleet te maken, is er ook een ‘wettelijke’ onderbouwing bedacht. De ‘Normativa para la Regulación, Supervisión y Sanción de Agentes Extranjeros’ of kortweg de Wet Buitenlandse Agenten, is regelgeving die ook wel de ‘Putin wet’ wordt genoemd. Deze wet is vorig jaar oktober aangenomen en op 25 januari is ook reglementair van kracht gegaan. Hij dwingt personen en organisaties om zich in te schrijven in het register van ‘Buitenlandse Agenten’ als ze enige vorm van steun vanuit het buitenland ontvangen. De straffen voor het niet voldoen aan deze verplichting variëren van het intrekken van de rechtspersoon tot maximaal 500 duizend dollar boete of zelfs jaren gevangenisstraf.

Aanvankelijk leek het met de wet niet zo’n vaart te lopen. Maar de angst en de onrust bij de buitenlanders in Nicaragua neemt op dit moment met de dag toe. ‘Ik kreeg jarenlang een kleine maandelijkse toelage uit Europa. Plotseling is dat geblokkeerd en ik weet bij god niet hoe ik dit op moet lossen en hoe ik deze maand rond moet komen’, vertelt de één. ‘Het gevoel dat dit wel eens heel slechts kan aflopen wordt steeds sterker. Ik slaap slecht, we maken ons grote zorgen. Zoals het zich hier ontwikkelt, het neemt steeds meer absurde en psychopathische vormen aan…’ zegt een ander. Nicaraguaans nieuwsplatform Confidencial berichtte ook over de toenemende intimidatie aan het adres van buitenlanders.

De groet ‘Welkom in Nicaragua’ behoort tot het verleden. Op het vliegveld bij aankomst in Managua worden nu folders uitgedeeld die de buitenlanders er op wijzen dat ze zich niet moeten bemoeien met politieke aangelegenheden. En vooral op de straffen die het gevolg kunnen zijn van een overtreding.

NGO’s sluiten de deuren

Ook verschillende NGO’s schorten wegens de invoering van de wet hun werkzaamheden in Nicaragua op. Zo liet de bekende Nicaraguaanse schrijfster Gioconda Belli op 4 februari 2021 middels een open brief weten dat PEN Nicaragua de deuren zal sluiten. PEN Internationaal is een organisatie ter verdediging van gevangen schrijvers, strijdt voor de rechten van boeken die verboden worden in repressieve regimes en promoot literaire premies. Sinds 2014 was er in Nicaragua een kantoor van de organisatie. ‘Het werk dat dit met zich meebrengt, is vrijwillig. De Wet Buitenlandse Agenten dwingt ons ons in te schrijven als buitenlandse agenten en een maandelijkse bijdrage aan de staat te doen, dit strookt niet meer met onze principes,’ schrijft Belli in de brief. ‘Bovendien zijn wij Nicaraguanen die culturele ontwikkeling willen brengen in ons land, geen agenten. Daarom hebben we besloten voor onbepaalde tijd de deuren te sluiten.’

Ook Etica y Transparencia (Ethiek en Transparantie) sluit de deuren. En naast mensenrechtenorganisatie CENIDH, die uit hebben moeten wijken naar Costa Rica, geeft de CPDH (Permanente Mensenrechten Commissie, wiens mensenrechten advocaten veel van de politieke gevangenen verdedigen) aan dat ze nu ook zwaar onder druk staan van de regering om zich dan wel in te schrijven, dan wel de deuren te sluiten.

Dit is een van de artikelen uit het laatste nummer van Nica Nieuws.  De hele nieuwsbrief van het Steuncomité Nicaragua kunt u hier lezen.