Het besluit van Trump om 25% douanerechten te heffen op de invoer van staal en 10 % op ingevoerd aluminium, ligt in de lijn van zijn verkiezingsbeloften. Dit zal snel in werking treden en het treft alle landen met Canada en Mexico, als voorlopige uitzonderingen… in afwachting van een heronderhandeling van de NAFTA overeenkomst. Zo oefent Trump druk uit op zijn Noord-Amerikaanse partners, respectievelijk het eerste en vierde toeleveringsland voor staal en aluminium van de VS.

Volgens sommige economen is de beslissing vooral symbolisch, anderen zien hier het begin van een handelsoorlog. Dit economisch gezichtspunt is misschien niet de beste invalshoek om de zaak te begrijpen. Die verhoogde invoerrechten vertegenwoordigen maar 2% van de totale invoer in de VS en Trump heeft niet het monopolie op protectionistische maatregelen: vlak voor zijn verkiezing als kandidaat voor de republikeinse partij, maakt de Wereld Handels Organisatie zich hier al zorgen over (tijdens de periode 2009-2016 werden er 2.000 maatregelen genomen, dat zijn er 22 per maand, … door regeringen die alleen maar met lof spreken over de globale vrijhandel!). De getroffen bedrijven in de VS zouden die invoerrechten kunnen doorrekenen in de consumptieprijzen, maar dat zal hoogstwaarschijnlijk niet leiden tot inflatie, een verhoging van invoerrechten en een daling van de groei op wereldvlak: de extra belasting op staal vertegenwoordigt slechts 0,07% van het verbruik van de gezinnen ⁽¹⁾. De kapitalisten van de biersector stellen dat er 20.000 banen verloren zouden gaan ⁽²⁾, ook andere sectoren protesteren. Maar die reacties zijn voor het grootste deel theater want het fiscaal geschenk van Trump aan de ondernemers, is veel groter dan de last van deze verhoogde invoerrechten…

Het is in feite een politieke beslissing. Trump wil aan de macht blijven, een tweede mandaat verwerven en stappen zetten naar een Sterke Staat. Hiervoor moet hij zich boven de partijen verheffen (chaos speelt dus in zijn voordeel).Hij probeert zijn doel te bereiken via een reeks verkiezingen. Met de aankondiging van de verhoging van de invoerrechten wil hij nu invloed uitoefenen op de tussentijdse verkiezing, op 13 maart, van een vertegenwoordiger in het Congres voor Pennsylvania, traditioneel een gebied met een sterke staalindustrie ⁽³⁾. Op korte termijn mikt de president op de halftijdse verkiezingen van deze herfst. Op middellange termijn is de kampanje voor zijn herverkiezing in 2020 al gestart. Net zoals in 2016, mikt hij op de ‘swing states’ en met name die van de ‘rust belt’. Daar kan zijn sociale demagogie het verschil maken ten opzichte van een democratische partij die tot iedere prijs haar neoliberale mondialiseringskoers wil behouden (waarbij de linkervleugel van de democraten protectionistisch is!). ⁽⁴⁾

Trump vindt dus een nieuw mercantilistisch universum uit waarin de naties door middel van handel, vechten voor de rijkdom die wordt gecreëerd. ⁽⁵⁾ Er is geen sprake van een ‘win-win’ situatie: wat de ene wint, verliest de andere. Volgens hem zijn de VS, hun bedrijven en hun arbeiders het slachtoffer van de zwakheid van de Amerikaanse leiders (Obama in de eerste plaats) tegenover de commerciële maneuvers van andere landen. De neergang van de industriële werkgelegenheid in de VS is niet het gevolg van de strategie van de multinationale ondernemingen, maar van het vals spelen door andere landen met name ‘China’…waar die multinationals zich juist hebben gevestigd om hun winsten te vergroten. Deze slachtofferrol verrechtvaardigt een ultra agressief, nationalistisch en potentieel oorlogszuchtig kapitalistisch project (‘America First’). Een project waarbij het gevecht tegen het ‘buitenland’ en tegen de ‘globalisering’, het neoliberalisme versterkt door de boosheid over deze wandaden om te zetten in reactionaire energie.

Het feit dat de hogere douanetarieven ook gelden voor bondgenoten van de VS (met als eventuele uitzondering Canada en Mexico) toont aan dat het om deze politieke dynamiek gaat. Trump wordt hiertoe nog meer aangespoord omdat hij steeds meer wordt bedreigd door de enquête van Müller. Hij zou in deze context ook andere protectionistische maatregelen kunnen nemen, dit keer tegen China (dat weinig getroffen wordt door tarieven voor staal en aluminium). Volgens Trump’s raadgever voor handel, Peter Navarro, is Peking inderdaad de zondebok. Navarro is professor in de economie en de auteur van een boek en een film (‘Death by China’) dat de haat tegen het ‘gele gevaar’ met zijn commerciële ‘massavernietigingswapens’, aanwakkert.

De Amerikaanse multinationals en Wall Street zijn het niet eens met deze lijn. Dat verklaart het ontslag van Gary Cohn. Hij was (als Demokraat!) de voormalige verantwoordelijke van de Economische Raad van het Witte Huis – en een van de Goldman Sachs boys in het team van Trump. Ook de Republikeinse Partij steunt deze oriëntatie niet ( libertarisch rechts is zelfs radicaal tegen). Maar Trump wordt gesteund door zijn basis. En bij gebrek aan beters, past het kapitaal zich momenteel aan de gevoerde politiek aan. Hoeft dat ons te verbazen? De slogan van de zakenwereld is   ‘make money great again’ en vanuit dit standpunt blijft de balans van Trump ‘globaal positief’. De toestand is dus gevaarlijker dan ooit. Alleen sociale strijd kan zorgen voor een alternatief. Daarom is het verontrustend dat de leiding van de vakbond AFL-CIO de maatregelen inzake aluminium en staal ondersteunt. ⁽⁶⁾.

(1)  Romaric Godin, Mediapart, 8/53/2018

(2)  NYT, 2/3/2018

(3)  FT, 9/3/2018

(4)   Trump nam om gelijkaardige redenen een beetje afstand van de NRA na de moordpartij in Parkland: het protest van de jongeren weegt op de publieke opinie en Florida is ook een ‘swing state’

(5)  Khalid Adnane, Perspective monde, Université de Sherbrooke, 9/6/2017

(6)  The Hill, 8/3/2018