Een slaaf die rebelleerde

Anton de Kom’s levensloop heeft aan belang gewonnen nu in Suriname de voormalige radicaal Desi Bouterse, onder wiens eerdere regering De Kom een nationale held werd, terug is in het centrum van de macht. Net zoals José Marti door zowel Havana als de Cubaanse ballingen in Miami als een voorloper geclaimd wordt, beroepen zeer verschillende groepen zich ook op Anton de Kom.
Het boek van Boots en Woortsmans is typisch Nederlands: een zogenaamd objectief verslag op basis van archiefonderzoek en interviews met vrienden, familie en experts hier en in Suriname. De sterkste kant van het boek is dat het de menselijke kant van De Kom laat zien door middel van een verslag van zowel zijn publieke als persoonlijke leven. Het boek brengt deze twee kanten van De Kom echter niet samen. Maar de liefhebbende echtgenoot en vader die zo kon genieten van dans, muziek en poëzie was ook de voorvechter van anti-koloniaal en anti-racistisch verzet, vermoord door de nazi’s. Het verdoezelen van het verband tussen zijn privé-leven en politieke opvattingen doet De Kom verschijnen als in de eerste plaats een romantische eenling en een Zwarte man en pas in de tweede plaats als een activist en revolutionair.
Het boek is verdeeld in twee delen plus een epiloog en begint met een beschrijving van hoe De Kom’s familie zich vestigde in het district Frimangron (‘Land van de vrije mensen’). Het is 1863 slavernij is nog maar net afgeschaft. Het boek beschrijft de dagelijkse strijd van de diverse etnische groepen die tegenwoordig de Surinaamse natie vormen. Hierna schakelt het boek direct over naar De Kom’s reis naar Nederland waar hij als schrijver actief werd in de bewegingen tegen imperialisme en voor volledige emancipatie van de zwarte bevolking. Zijn deelname aan deze bewegingen verklaart waarom het zo lang duurde vooraleer hij in 1934 Wij slaven van Suriname kon publiceren. De auteurs laten zich er niet over uit of de Nederlandse regering geprobeerd heeft het boek te censureren. Wat ze wel duidelijk maken is hun overtuiging dat de inhoud van het boek gemanipuleerd werd door leden van de Communistische Partij, waar De Kom toentertijd lid van was.
Het tweede deel van het boek is meer analytisch en plaatst De Kom in perspectief als symbool van politieke bewegingen, de Surinaamse diaspora en zijn eigen familie. Een belangrijk doel van het boek is het demystificeren van de meest uitgesproken kanten van De Kom’s leven en het afzwakken van wat hij ook was: een visionair en revolutionair. De auteurs wijzen erop dat De Kom’s familie niet tot de allerarmsten behoorde – maar De Kom nam wel degelijk deel aan de strijd van de arbeidersbeweging. Boots en Woortsman doen zo hun best De Kom’s communistische opvattingen te bagatelliseren dat ze insinueren dat zijn betrokkenheid bij het radicaal-linkse literatuurtijdschrift Links Richten en de Communistische Partij alleen voortkwamen uit de behoefte aan een platform, en dat hij niet daadwerkelijk geïnteresseerd was in radicale politiek of de internationale arbeidersbeweging. Het depolitiseren van geschiedenis is tegenwoordig in...
Hun poging om de belangrijke rol van de Communistische Partij in de anti-koloniale strijd van toen te minimaliseren is verwerpelijk. En ook De Kom’s vrouw, Nelly Borsboom, worden politieke opvattingen ontzegd. Hoe kan een blanke vrouw uit het Den Haag van de jaren dertig en getrouwd met een ‘kleurling’ uit de koloniën geen politieke opvattingen gehad hebben? Daarvoor had zij en de hele Nederlandse samenleving blind moeten zijn. Op deze manier laten de auteurs vooral zien een zeer beperkte opvatting te hebben van wat politiek is. Maar daarmee staan ze niet alleen in Nederland.
Zoals met de meeste politieke symbolen bepalen schrijvers wat de betekenis van Anton de Kom is. Het is nu aan de bevolking van Suriname om te bepalen wat de betekenis van De Kom zal zijn. Misschien dat met de veranderende politieke constellatie hij opnieuw bestudeerd en geïnterpreteerd zal worden door mensen die sympathiseren met de revolutionair Anton de Kom.

Alice Boots, Rob Woortman. Biografie Anton de Kom Uitgeverij Contact, 2009. 546 p. € 49,95

Soort artikel

Reactie toevoegen

Plain text

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop