Dat alles in een sfeer die aan de ouwe BVD deed denken. Dat wil zeggen met veel onderling respect, met een grote mate van betrokkenheid doorspekt met humor en met veel bier.

Soldatenacties
Je kunt het je nu nog nauwelijks voorstellen, maar in juni 1972 hielden vijftig soldaten een sit-down-actie op de exercitieplaats van de Prinses Margrietkazerne in Wezep. Voor vrije meningsuiting in het leger.
Een jaar later verdomden 600 soldaten op de Wittenbergkazerne het om in hun aftandse barakken te slapen. Ze gingen ‘buitenmeuren’. Tijdens deze actie namen de soldaten feitelijk de macht op de kazerne over. Opgetrommelde journalisten liepen vrij in en uit.
In september 1973 gingen de 646-werktroepers in staking. Uit protest tegen de staatsgreep in Chili. Onder het motto: voor zoiets zullen wij ons nooit laten gebruiken.
In februari 1974 demonstreerden in Utrecht 8.000 dienstplichtigen voor een betere kompensatie van weekend-diensten. En in 1981 marcheerden 500 soldaten in uniform mee in een massale demonstratie tegen kernwapens.

Allegaartje
Bij al die acties speelde de Bond Voor Dienstplichtigen een belangrijke rol. De BVD was een socialistische soldatenorganisatie. Ze was in 1970 voortgesproten uit de Bond Voor Dienstweigeraars. Tussen 1970 en 1984 waren ongeveer 1000 jonge mannen en vrouwen kortere of langere tijd actief in en voor de BVD. Het was een allegaartje aan anti-militaristen: van linkse sociaal-democraten, pacifisten en spontanisten tot en met stalinisten, troskisten en anarchisten. Een kleine twintig jaar na de opheffing van de BVD zag een deel van hen elkaar weer. Om terug te blikken, om te zien hoe ouwe maten er momenteel voor staan en een klein beetje om naar de toekomst te kijken.

Weldadige mildheid
Bij het ophalen van herinneringen kwamen de nodige, ongetwijfeld stevig aangedikte, stoere verhalen naar boven. Maar de BVD-periode bleek vooral als een leerschool te zijn ervaren. Een prettige, solidaire leerschool.
Ben Dankbaar, die ooit bijdroeg aan de omschakeling van dienstweigeraarsclub naar soldatenorganisatie – inmiddels hoogleraar bedrijfskunde, daarover: ‘Wat me achteraf gezien in de BVD zeker heeft aangetrokken was de plezierige en tolerante sfeer. Bij de BVD was weinig ruimte voor sectarische scherpslijperij. Bovendien hadden we een echte praktijk. Met gewone soldaten en een radicaliserende vakbond. Die ons voortdurend tot de orde riepen. Mijn politieke denken is in de BVD gescherpt. Het analyseren van verhoudingen en ontwikkelingen. Werken met mensen met uiteenlopende opvattingen.Heel belangrijk vind ik ook dat we met onze ideeën en idealen de praktijk ingingen.Praten met soldaten aan de kazernepoort en op soldatenvergaderingen, optreden in de VVDM. Geen genoegen nemen met een freischwebende Intelligenz, maar er wat mee doen!’
Rachel Reedijk, in 1975 lid van het Politiek Komitee van de BVD – nu publiciste op het gebied van de interreligieuze dialoog, trekt vergelijkbare conclusies: ‘Je kwam in contact met soldaten en activisten uit de hele wereld die bezig waren met dezelfde thema’s als jij. Heel inspirerend. En leerzaam. Het opzetten van afdelingen, het maken van een krant, het geven van voorlichting, het deelnemen aan fora; allemaal zaken waar ik in mijn latere leven profijt van heb gehad. Wat ik nog belangrijker vind: de BVD was een leerschool in democratie. Er zaten mensen in die ook lid waren van de CPN, de KEN, de PSP en de IKB, maar nauwelijks echte dogmatici. De discussie werd heel vrij en soms heftig gevoerd, maar nooit voorbij de grens waardoor je de organisatie opblies. Dat was best bijzonder in die tijd. De BVD had een belangrijke sociale functie. In een omgeving die allesbehalve soft was: met scherpe politieke tegenstellingen in de maatschappij en met een leger waarin het bijna per definitie niet zachtzinnig toe gaat. Terwijl we een harde strijd voerden in een harde wereld hield een weldadige mildheid ons bijeen.’
Ron Blom, indertijd lid van de Legergroep Rebel, de opvolger van de BVD – nog steeds actief, tegenwoordig in Offensief, tenslotte: ‘Ik heb er in ieder geval van geleerd dat je opvattingen kan hebben, maar dat het erom gaat aansluiting te vinden bij mensen die niet per definitie op jouw golflengte zitten. Dat je – gelukkig – te maken hebt met democratie in een organisatie. Dat je niet tegen alles en iedereen je standpunt door kunt drukken. En verder ben ik veel vriendschap tegengekomen. Je leert elkaar in goede en slechte tijden kennen en maakt samen heel wat mee. Ik heb er vriendschappen aan over gehouden, die nog steeds voortduren.’

Hofleverancier
De stelling dat jonge radicalen later rechtse rakkers worden, gaat voor de BVD’ers niet op. Uit een enquête bleek dat ruim negentig procent nog steeds links stemt: 43 procent op GroenLinks, 32 op de SP en zeventien op de PvdA. Ruim een kwart is actief lid van één van deze partijen en meer dan de helft doet wat in een actiegroep, een belangenvereniging of voor een vrijwilligersorganisatie.
Overigens is het niet overdreven om de BVD te betitelen als hofleverancier van de revolutionair-socialistische beweging. Heel wat BVD’ers zijn lid geworden van de Internationale Kommunistenbond (IKB), de voorloper van de Socialistische Arbeiderspartij (SAP).
Het gebleven engagement kwam duidelijk naar voren in de discussie over de door Wim Schul provocerend geponeerde these ‘geweld is een zinloos verzetsmiddel geworden. De vonken vlogen er vanaf, maar er werd ook uitbundig gelachen. Anders dan vroeger werd de discussie niet met een besluit afgerond.

Politietaken
Natuurlijk was er op de reünie ook aandacht voor de huidige en toekomstige ontwikkelingen van het militaire apparaat. Hans Alles en Kees Kalkman, nog altijd actief voor het Anti-Militaristisch Onderzoekskollektief (AMOK), verkondigden dat de politionele rol van het leger groter wordt: Er ontstaat in de praktijk een versmelting tussen militaire en politiefuncties. Getuige ook oefeningen die in Nederland samen met de ME worden uitgevoerd. In het Algemeen Dagblad werd onlangs het bestaan onthuld van het Crowd and Riot Control Peloton van de landmacht. In Nederland, Duitsland, België en de VS zijn er plannen om veiligheidsministeries op te zetten en de binnenlandse rol van het leger bij terreurbestrijding en relbestrijding van onder meer etnische conflicten te vergroten en op die manier de bevolking te controleren in de nieuwe stadsoorlogen.Zo komt ironischerwijs de binnenlandse rol van het leger, een belangrijk motief voor de oprichting van de BVD, geprononceerd naar voren in een situatie waarin door de afschaffing van de dienstplicht de basis voor de praktijk van de oude BVD is weggevallen.’ Iemand die de handschoen wil opnemen? Afgesproken werd om over tien jaar op de volgende BVD-reünie te bekijken hoe de zaken er dan voor staan.