In Porto Alegre (Brazilië) organiseren van 17 tot 19 mei meerdere partijen ‘De eerste Wereldwijde conferentie tegen Fascisme’. Die heeft bovendien de steun van andere linkse partijen die voor deze keer hun meningsverschillen opzij hebben gezet. In dit geval organiseren twee linkse partijen met een verschillende geschiedenis – de Partido dos Trabalhadores (PT) en de Partido Socialismo y Libertad (PSOL) – in Porto Alegre, de hoofdstad van de staat Rio Grande do Sul, deze conferentie. Dat is het eerste bijzondere kenmerk.

Het tweede bijzondere kenmerk is dat andere linkse partijen de conferentie steunen, met name de Communistische Partij van Brazilië (PCdoB, van maoïstische oorsprong) en Unidade Popular (UP).

Het derde bijzondere kenmerk is de actieve steun van grote sociale bewegingen. Hieronder de Landloze Arbeidersbeweging (MST, lid van La Via Campesina) en vakbonden zoals de CEPRS, de Assufrgs (technisch en administratief universitair personeel) en de Centrale Arbeidersvakbond (CUT) in de staat Rio Grande do Sul. Ook andere sociale bewegingen steunen het initiatief.

Het vierde bijzondere kenmerk is dat alle continenten en bijna alle grote regio's van de wereld vertegenwoordigd zijn, zij het ongelijk. Er zijn afgevaardigden uit Noord-Amerika, heel (of het grootste deel) van Latijns-Amerika en de Caraïben, Noord-Afrika en de Arabische regio, Afrika ten zuiden van de Sahara, Europa, Australië, enzovoort.

Het vijfde bijzondere kenmerk: internationale netwerken zoals CADTM en ATTAC en stichtingen zoals CLACSO (de Latijns-Amerikaanse Raad voor Sociale Wetenschappen), het in Amsterdam gevestigde Transnational Institute en de in Frankrijk gevestigde Copernicus Stichting zijn ook aanwezig. Internationale politieke organisaties en fora zullen aanwezig zijn: het Forum van Sao Paulo, de Vierde Internationale, de Internationale Socialistische Liga (ISL), de Internationale Socialistische Tendens (IST) en, naar we hopen, de Progressieve Internationale en nog andere.

Uit Frankrijk zijn La France Insoumise en de NPA aanwezig; uit Spanje Antikapitalistas, de CUP (Catalonië) en ATTAC; uit Portugal het Bloco de Esquerda... Uit de Verenigde Staten: DSA (Democratic Socialists of America). Uit Australië: Green Left. Uit Argentinië: Movimiento Socialista de los Trabajadores, Movimiento Libres del Sur, Unión Patriótica, Marabunta, MULCS, FOL, CPI en ook de Autoconvocatoria voor de opschorting van de schuldenbetalingen, het tijdschrift Crisis, ATTAC-CADTM Argentina, linkse economen en vakbonden zoals de CTA. Ga voor de lijst met 'persoonlijkheden' van wie de deelname is bevestigd naar deze website (de vervolgkeuzelijst staat onderaan het programma).

Het zesde bijzondere kenmerk: de World Social Forums en hun continentale tegenhangers laten geen politieke partijen toe. In dit geval zijn politieke partijen, sociale bewegingen en burgerverenigingen aanwezig.

Zevende bijzonderheid: niet alleen de wereld van extreemrechts interpreteren. Het initiatief wil pogen de situatie te veranderen. Het is een bescheiden initiatief, want we staan pas aan het begin. Maar als ‘Porto Alegre’ bemoedigend is, kunnen we stap voor stap vooruitgaan. Daarvoor moeten we de verdeeldheid overwinnen die links in de confrontatie met extreemrechts dramatisch verzwakt.

Voorbereidingen

Bemoedigend is dat op 2 mei 2024, twee weken voor het begin van de conferentie, 1.376 mensen zich via de website als deelnemers hebben geregistreerd. Verschillende vakbondsorganisaties in Porto Alegre stellen accommodatie en vergaderzalen beschikbaar. Ze stellen ook bussen ter beschikking om mensen uit volkswijken te vervoeren naar het startpunt van de openingsdemonstratie – vrijdag 17 mei vanaf 18.00 uur.

Naar verwachting zullen duizenden mensen aan de demonstratie deelnemen. Ook dat is ongebruikelijk. De laatste tijd is links in Brazilië niet in groten getale bijeengekomen. En er zijn de laatste tijd nergens ter wereld grote straatdemonstraties tegen extreemrechts geweest, behalve in Duitsland begin 2024. Natuurlijk, en dat is bemoedigend, zijn er over de hele wereld massale demonstraties geweest uit solidariteit met het Palestijnse volk tegenover de extreemrechtse regering van Netanyahu. Tijdens de conferentie in Porto Alegre zal er zelfs een link worden gelegd met de massale mobilisaties op universiteitscampussen in de Verenigde Staten.

Er moet ook op worden gewezen dat er in andere staten dan Rio Grande do Sul eenheidsinitiatieven worden genomen ter voorbereiding van de conferentie in Porto Alegre, met name in de staat Ceara.

Overige activiteiten

Er zullen 8 opeenvolgende plenaire sessies worden georganiseerd onder de verantwoordelijkheid van het lokale organisatiecomité. Daarnaast zijn er tientallen zelfgeorganiseerde activiteiten. Zie het plenaire programma. Er zullen waarschijnlijk excursies worden georganiseerd voor deelnemers die vóór aanvang van de conferentie arriveren of na zondag 19 mei blijven. Er zullen ook culturele activiteiten zijn. Er moet op gewezen worden dat de PT en PSOL oppositie voeren in de hoofdstad Porto Alegre en in de door rechts gedomineerde deelstaat Rio Grande do Sul. Alle logistiek wordt georganiseerd zonder enige institutionele steun. Het is allemaal te danken aan de activisten en de financiële steun van de politieke en sociale organisaties achter het initiatief.

Waarom is Porto Alegre een goede plek

In 2001 stond Porto Alegre aan de wieg van het Wereld Sociaal Forum (WSF). Dat kwam hier verschillende keren bijeen, met een zeer grote opkomst: tot 100.000 deelnemers. Het was een andere tijd: we stonden op het hoogtepunt van grote internationale mobilisaties tegen het neoliberale kapitalistische offensief. De zogenaamde andersglobaliseringsbeweging was geboren: 'Een andere wereld is mogelijk', 'De wereld is geen handelswaar'.

Vervolgens zijn het WSF en die grote mobilisaties afgenomen.

In een inmiddels ongunstige context – de massale opkomst van extreemrechts en de terugtrekking van links in veel delen van de wereld – moeten we proberen bij te dragen aan het opnieuw op gang brengen van positieve opbouwende sociale dynamiek. Dat zal niet makkelijk zijn. Dus een nieuwe start maken vanuit Porto Alegre, de geboorteplaats van het Wereld Sociaal Forum, is een goede keuze.

Om nog een tweede reden is Porto Alegre de juiste plaats voor deze eerste conferentie: de relatieve nabijheid van Argentinië (over de weg is het ongeveer 1.300 km, minder dan 1.000 als je door Uruguay gaat). Je kan met het openbaar vervoer van Buenos Aires of andere delen van Argentinië naar Porto Alegre reizen. Een tiental Argentijnse linkse organisaties organiseren twee bussen naar Porto Alegre, met daarin ongeveer honderd activisten. De actieve aanwezigheid van kameraden uit Argentinië is vooral belangrijk met het oog op de regering van Javier Milei, die een shockprogramma probeert door te voeren tegen sociale verworvenheden en die zich duidelijk identificeert met extreemrechtse ideeën.

De derde reden: in deze stad zijn de PT en de PSOL bondgenoten en hebben ze hun meningsverschillen overwonnen, bijvoorbeeld om samen deel te nemen aan de gemeenteraadsverkiezingen in november 2024. Ze zijn niet alleen: ze worden bijgestaan door de PCdoB, de REDE partij, etcetera. Er is ook de steun van sociale bewegingen zoals de MST en de vakbonden.

Waarom in 2024, waarom in Brazilië?

Bolsonaro en zijn aanhangers probeerden op 8 januari 2023 in Brasilia de gebeurtenissen van 6 januari 2021 na te spelen. Toen vielen Trump en zijn aanhangers het Congres in Washington binnen. Het was al duidelijk dat Bolsonaro zijn comeback aan het voorbereiden was door de pas verkozen regering van Lula te destabiliseren.

Februari 2024 demonstreerde Bolsonaro met bijna 200.000 aanhangers opnieuw in Sao Paulo, waarmee hij liet zien zijn aanhangers massaal op straat te kunnen mobiliseren. Links toonde door zich electoraal te verenigen dat het Bolsonaro kon verslaan bij de stembusgang, maar de overwinning was van zeer korte duur en het Braziliaanse volk was nog lang niet voorgoed verlost van Bolsonaro en extreemrechts. Meer recent, aan het einde van 2023, was de verkiezingsoverwinning van Javier Milei in Argentinië een ander heel ernstig waarschuwingssignaal op continentaal niveau.

In de loop van 2024 zal extreemrechts, dat tussen eind 2023 en april 2024 in verschillende Europese landen winst boekte, met name in Nederland, Portugal en Duitsland, verder aan kracht winnen bij de Europese verkiezingen in juni 2024 en bij andere nationale verkiezingen. Op dezelfde manier zal de extreemrechtse regering van Modi waarschijnlijk sterker uit de verkiezingen in mei in India komen. Bukele in El Salvador werd begin 2024 herkozen, Poetin werd herkozen en natuurlijk is er het risico van een verkiezingsoverwinning van Trump in november 2024. Om nog maar te zwijgen van de voortdurende genocide op het Palestijnse volk door de fascistische regering van Netanyahu.

Daarom was het in 2024 hoog tijd om een internationaal initiatief te lanceren en Brazilië is een goede plek om dat te doen.

Neemt extreemrechts het initiatief op internationaal niveau?

Het is duidelijk dat extreemrechts de kapitalistische crisis in zijn verschillende vormen aangrijpt om vooruitgang te boeken en te laten zien dat het de wind in de zeilen heeft op internationaal niveau. Het aantal bijeenkomsten van extreemrechts op internationaal niveau neemt toe en het feit dat extreemrechts aan het hoofd staat van regeringen geeft haar vleugels. De machtsovername van Milei eind 2023 was een andere gelegenheid om de samenloop te tonen, ondanks hun diversiteit, tussen Victor Orban, de Hongaarse premier, Donald Trump, Bolsonaro, Netanyahu, extreemrechts in Spanje, enzovoort. In juli 2024 zullen vertegenwoordigers van extreemrechts elkaar ontmoeten in Sao Paulo.

Hoe zit het met de toekomst?

Als de alliantie van PT-PSOL het burgemeesterschap van Sao Paulo wint in de verkiezingen van oktober 2024, kan de economische hoofdstad van Brazilië misschien gastheer zijn van een tweede antifascistische conferentie in 2025. Waarom niet? En zo niet, dan moeten we een andere geschikte locatie vinden.

Continentale of regionale initiatieven zouden ook heel nuttig zijn. Zal er na de schok van de versterking van extreemrechts in het Europees Parlement een heilzame reactie komen van een aanzienlijk aantal linkse krachten om een grote verenigde Europese conferentie bijeen te roepen? En zou links in Noord-Amerika (VS, Canada, Mexico...) ook een initiatief kunnen organiseren? Ook in andere delen van de wereld zouden initiatieven kunnen worden genomen...

Welke moeilijkheden moeten overwonnen worden om een krachtig proces op gang te brengen?

We staan nog maar aan het begin van een proces en een positieve uitkomst is niet gegarandeerd. Wat wel gegarandeerd is, is dat als we niet proberen om een krachtige internationale beweging tegen extreemrechts op te bouwen, extreemrechts een goede kans heeft om zijn opmars voort te zetten en steeds brutaler te worden. De verdeeldheid binnen links op de verschillende continenten is een belangrijke factor in de zwakte van het antwoord op de opkomst van extreemrechts.

Van de vele problemen die zich voordoen bij de poging om een groot eenheidsinitiatief op te bouwen, kunnen we de volgende noemen: de wens om voorrang te geven aan de eigen opbouw als politieke kracht; de weigering om mee te werken aan het succes van een eenheidsinitiatief uit angst dat het een politieke concurrent zou versterken; de weerstand om zich te verenigen met partijen waarvan het regeringsbeleid ontgoocheling in de hand werkt die sommige linkse kiezers of kiezers die voor het eerst gaan stemmen ertoe brengt hun stem uit te brengen voor rechts; het gebrek aan eerdere samenwerking, de moeilijkheid om partijen, sociale bewegingen en burgerverenigingen samen te brengen; om organisaties en individuen samen te brengen…

Dat zijn allemaal heel reële problemen die niet gemakkelijk te overwinnen zijn. Bovendien moeten we bij het opbouwen van een grote internationale beweging tegen extreemrechts in staat zijn om over die problemen te debatteren, ze te begrijpen, te proberen ze op te lossen of ze tijdelijk terzijde te schuiven om de samenwerking op een operationeel eenheidsplatform te versterken.

Een dergelijke benadering van een verenigd front betekent geenszins dat elke organisatie haar autonomie, haar programma en haar acties opgeeft. Voor antikapitalisten moet het opbouwen van een antirechtse, antifascistische alliantie, die ook linkse partijen kan omvatten die deelnemen aan regeringen, die klassensamenwerking beoefenen, hand in hand gaan met het verdubbelen van de inspanningen om een revolutionair perspectief en een revolutionaire praktijk geloofwaardig te maken. In ieder geval zal het succes in de confrontatie met de opkomst van extreemrechts afhangen van het vermogen om grootschalige volksmobilisaties te ontwikkelen en die te helpen leiden tot politieke veranderingen die breken met het kapitalistische systeem en een socialistische ('ecosocialistische'), feministische, antiracistische, internationalistische uitweg bevorderen…

Dit artikel stond op CADTM. Nederlandse vertaling en bewerking redactie Grenzeloos.