De Nederlandse politie gebruikte de afgelopen maanden excessief geweld tegen activisten. Studenten in verschillende steden werden verwond of bewusteloos geslagen tijdens de bezettingen op hun universiteitsterrein. Geweld door de Haagse politie tijdens de A12-blokkades afgelopen voorjaar leidde tot ernstige botbreuken bij XR-activisten. Activisten moeten niet afgeschrikt raken maar zich tegen deze repressie organiseren.

Vreedzame studenten in onder andere Amsterdam en Utrecht die zich tegen samenwerking van hun universiteit met Israëlische instituten verzetten, werden meermaals met fors geweld door de politie van de universiteitsterreinen verwijderd. Hierbij sloeg de politie gericht op het lichaam van studenten, omsingelde ze studenten met honden, schopte ze en sloegen met wapenstokken op onbeschermde hoofden. Meerdere activisten liepen botbreuken, hersenletsel en hersenschuddingen op.

Enkele artsen waren uit solidariteit als hulpverlener bij de protesten aanwezig. Zij stonden versteld van het geweld tegen de studenten. Een arts uit het UUMC beschrijft in Het Parool: ‘Jongeren droegen hun vrienden naar ons, zorgverleners, toe. Het bloed stroomde langs hun hoofden. Ik zag hoe geweldloze demonstranten hun handen boven het hoofd hielden terwijl ze met de wapenstok werden geslagen.’ De artsen geven aan dat het inzetten van de wapenstok ernstig letsel kan veroorzaken zoals (schedel)breuken en zelfs dodelijke gevolgen kan hebben.

Levensbedreigend

Een andere arts trof een geboeide student bewusteloos aan. De politie weigerde de handboeien te verwijderen. Nadat de arts twijfelde over de ademhaling van de student en aangaf met spoed een ambulance te willen bellen, reageerde een lachende agent: ‘Ik geef haar vijf tikken en dan weten we of het echt is.’ Pas tien minuten later werd een ambulance gebeld nadat iemand van Amnesty zich bij de politie voegde.

Groningse demonstranten vroegen wanhopig aan de politie om een ambulance te bellen nadat ook een Groningse student bewusteloos raakte door politieklappen. De demonstranten werden weggeslagen en de student werd ruw in een politiebus gelegd.

De politie heeft een monopolie op geweld, wat betekent dat zij in tegenstelling tot burgers in bepaalde situaties geweld mag gebruiken. Maar het geweld mag nooit onnodig worden ingezet, niet als strafmaatregel noch als intimidatie. Er mag ook geen geweld worden gebruikt tegen vreedzame demonstranten, demonstranten die zich slap houden of op de grond zitten. Het demonstratierecht mag alleen ingeperkt worden door een aanhouding die gegronde redenen heeft en omdat er een strafbaar feit wordt gepleegd.

Maar de autoriteiten steunen de politie. Toenmalig minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yeşilgöz noemde de studenten ‘puur tuig’. GroenLinks-burgemeester Femke Halsema betwistte in de media of de studenten wel vreedzaam waren en vond de inzet van de politie niet buiten proportie – ondanks de vele gewonden.

Onrechtmatig handelen

Afgelopen voorjaar mishandelden Haagse agenten twee XR-activisten tijdens de A12-wegblokkade zo dat hun botten gebroken werden. Een activist kreeg van een agent gerichte kniestoten op beide kanten van zijn ribbenkast toen hij op de grond lag, waardoor zijn ribben braken. Een tweede XR-activist brak haar elleboog nadat een agent aan haar arm rukte terwijl ze al op de grond lag van de arrestantenbus. De Haagse politie hield hun aangifte van mishandeling eerst tegen en maakte er een klacht van. Pas na druk vanuit de activisten werd de aangifte opgenomen.

Ondertussen huilde de politie in De Telegraaf dat het privéleven van agenten onder druk staat. In Het Parool kreeg een verdrietige partner van een agent de ruimte om te delen dat ze ’s avonds vaak alleen is. Deze PR past precies in de tactiek van de politie om te doen alsof zij een onschuldige, zelfs heldhaftige rol speelt. Ze zoekt publieke steun om vrijuit te gaan na het gebruik van terreur.

In 2022 pleitte de politie bijvoorbeeld voor een stroomstootwapen. Onderzoekers toonden aan dat het wapen niet bijdraagt aan veiligheid van agenten of burgers en niet goed wordt gebruikt, met ernstige verwondingen en mishandeling tot gevolg. Het wapen kwam er toch. In de campagne voor het stroomstootwapen zei de politie dat ze met toenemend geweld werd geconfronteerd. Dat was gelogen. Er is volgens onderzoekers al jaren geen toename van geweld tegen agenten. Eerder kreeg de politie, dankzij dezelfde oneigenlijke argumenten, een langere, zwaardere wapenstok en pepperspray.

Gewapende staatsmacht

De toename van politierepressie is merkbaar sinds de Black Lives Matter-protesten in de VS, die direct ageerden tegen (dodelijk) racistisch politiegeweld. De protesten zorgden voor veroordelingen van gewelddadige agenten die anders vrijuit waren gegaan. De BLM-beweging zorgde wereldwijd voor een discussie over de rol van de politie en eiste in de VS dat er bezuinigd zou worden op de politie.

Onder kabinet-Rutte IV werd per 1 juli 2022 de ambtsinstructie voor geweld aangepast – niet voor niets werd het proces van deze wijziging in gang gezet in de periode dat de BLM-beweging in Nederland op haar hoogtepunt was. Door deze gewijzigde ambtsinstructie hebben agenten meer vrijheid om wapens in te zetten, bijvoorbeeld tegen vernieling van ‘zaken’ als bushokjes. Ook mag de politie bij elk verzet, zelfs schelden, geweld gebruiken bij een aanhouding.

De politie hoeft zelf geen cijfers vrij te geven over haar geweld en wie daarbij gewond raakt. Zelfs als een arrestant of burger overlijdt na in aanraking te zijn geweest met de politie hoeft zij dit niet te registreren. Een agent kan bovendien alleen maar veroordeeld worden voor het niet correct uitvoeren van de geweldsinstructie, een soort administratieve fout, in plaats van poging tot mishandeling of doodslag.

Als onderdeel van de staat beschermt de politie de heersende macht en de status quo. De geschiedenis toont aan dat sociale bewegingen kunnen leiden tot daadwerkelijke omwentelingen en verandering van ons systeem. Staatsrepressie heeft als doel om de drempel voor verzet zo hoog mogelijk te maken en om activisten die vertrouwen krijgen in het afdwingen van verandering zo snel mogelijk te demoraliseren.

Tegenmacht organiseren

Een actie of protest zal door de dreiging van politiegeweld of andere vormen van intimidatie minder snel een breed karakter krijgen van jong en oud of mensen met of zonder paspoort, juist terwijl grote aantallen op straat onze bescherming tegen deze repressie kunnen betekenen. Het maakt veel uit voor de mogelijkheden van de politie of we met honderden of met tienduizenden mensen zijn. Door met grote aantallen op straat te zijn, wordt het moeilijker voor de politie om weg te komen met geweld of ons in te sluiten.

Binnen XR is er gelukkig al reflectie op hoe er naar de politie wordt gekeken. Waar eerder leuzen als ‘we love you, we do it for your children’ naar de politie werd gescandeerd, is er nu meer bewustzijn over de belangen van de politie en de staat om de beweging te breken. Maar directe acties zoals bezettingen van de A12 zijn mogelijk niet vol te houden, omdat activisten gedemoraliseerd raken of er maar een kleine groep overblijft die bereid is de risico’s te lopen.

Dat betekent niet dat we niet radicaal moeten zijn. Studenten in solidariteit met Palestina bieden perspectief. Zij kondigden aan dat de acties op de universiteiten ondanks de repressie doorgaan na de zomer. Studenten stellen ook terecht dat hun universiteitsbesturen medeverantwoordelijk zijn voor het politie geweld. Ze nemen het verwijderen van de politie op de universiteiten mee in hun eisen en proberen samen met universiteitspersoneel en de vakbond hun krachten te bundelen.

Er zal bovendien verzet ontstaan tegen het komende beleid van de VVD en PVV. Mensen zullen er financieel op achteruitgaan, het sociale stelsel wordt verder uitgekleed en er zal nog meer druk komen te liggen op sectoren zoals onderwijs en zorg. Dat geeft openingen voor organisatie binnen de vakbonden en mogelijk groot verzet. Binnen de FNV moeten we tegelijkertijd pleiten voor het royeren van de politievakbond. Binnen een arbeidersorganisatie horen immers geen instituten die andere werkers onderdrukken.

In de komende jaren zal de politie zich aan steeds meer mensen laten zien als de knokploeg van het kapitaal. Dat kan de vorm hebben van het neerslaan van stakingen of het ondermijnen van andere progressieve bewegingen. Het is in het belang van links om de samenwerking met elkaar op te zoeken, om elkaar in onze strijd tegen repressie te beschermen en om binnen onze bewegingen stelling te nemen tegen de politie. 

Overgenomen van Socialisme.nu.