In 429 steden op zes continenten werd op 23 mei gedemonstreerd tegen Monsanto. In Amsterdam, waar duizend mensen door het centrum van de stad trokken, stond de demonstratie in het teken van TTIP: het gigaverdrag waarover de VS en de EU momenteel onderhandelen. Voorafgaand aan de demonstratie werden de demonstranten op de Dam toegesproken. Een van de sprekers was Lot van Baaren namens de FNV.

‘Ik vertegenwoordig vandaag de vakbeweging hier op deze bijeenkomst, die in het teken staat van TTIP. En ik bevind me in goed gezelschap zie ik. Daar ben ik blij om want Monsanto en TTIP zijn belangrijk. Velen van ons hier zien nu een beweging die de verkeerde kant op gaat en we willen geen negatieve spiraal, we willen een positieve, toch?

Mijn naam is Lot van Baaren, ik ben gekozen is het bestuur van de FNV, Nederlands grootste vakbond met ongeveer 1,1 miljoen leden. En ik ben er best trots op dat wij hier als FNV staan, met ons grote houten Paard van Troje. In het dagelijks leven heb ik een -gelukkig nog steeds- vaste baan bij Curium-LUMC een centrum voor kinderpsychiatrie. Ik werk dus in de zorg. En ik maak me grote zorgen.

Waarom? In onze gele TTIP-flyer staat het samengevat: de FNV vraagt zich logischerwijze af 'what's in it for us?' en ziet gevaren als het gaat om werknemersrechten.

Verlies van echte banen

Inmiddels zijn er verschillende onderzoeken die duiden op verlies van banen als gevolg van dit vrijhandelsakkoord TTIP. Waaronder het al veelvuldig besproken onderzoek van Capaldo. Andere onderzoeken geven aan dat er misschien wel enige banengroei is, maar dan weinig banen. En de vraag is vooral wat voor banen? Pulpbanen noem ik het toch nog maar steeds. We kennen hier toch ook de doorgeschoten flexibilisering? Steeds minder vaste banen, minder zekerheid, steeds meer tijdelijke banen zonder een zeker inkomen.

Ondertussen wil minister Ploumen via een SER advies ook van de sociale partners te weten komen, hoe de EU en haar lidstaten dan garanderen dat TTIP geen negatieve gevolgen heeft voor ons hier in Europa, als het gaat om arbeidsverhoudingen en arbeidsvoorwaarden. Tja... Natuurlijk kunnen en gaan we onderzoeken waar dan verlies van banen optreedt en hoe we daar dan mee om zouden moeten gaan. Maar dit gaat eerst nog over 'What's in it for us'.

Ik denk dat het eerst goed zou zijn eens achterom te kijken. Van de geschiedenis kun je leren voor toekomst... Dan zie je trouwens ook dat sinds de organisatiegraad van de vakbonden daalt, we er als werknemers slechter voor staan. En dat we in de tijd van sterke vakbonden we een veel eerlijker verdeling van de rijkdom op deze aardbol hadden. Maar daar wil ik het nu even niet over hebben.

Ik wil terugkijken naar het jaar 1994, toen trad het Nafta verdrag (ook een groot vrijhandelsverdrag in dit geval tussen VS, Canada en Mexico) in werking. Ook over dat verdrag werd gezegd dat het miljarden banen zou brengen. Inmiddels geeft ook Obama toe dat dat onzinnig was en weten we dat het verdrag geleid heeft tot een enorme economische crisis in Mexico en een druk op de lonen in vooral het zuiden van de VS.

En die groei aan banen? Ja pulpbanen, kleine flexbanen onder slechte omstandigheden....waar je niet van kan leven, dus geen huis van kan betalen. En ik weet dat het misschien nog niet wetenschappelijk bewezen is, maar het is een onderzoek waard: want als op hetzelfde moment dat slimme mensen van zakenbanken bedenken dat je schulden ook kan privatiseren en dus iedereen een huis op krediet laat kopen, dan zit je al gauw naar het vorige vrijhandelsakkoord NAFTA te kijken als start van de huidige kredietcrisis!

Kortom, veel nieuwe banen via TTIP en dus een goede zaak? Nee zegt de FNV. Zelfs in tegendeel zou ik zeggen, het kan misschien de oorzaak zijn van de volgende crisis.

Race naar het putje

Vakbondsrechten (je organiseren in vakbonden) en fundamentele werknemersrechten (zoals verbod op kinderarbeid) zijn in de VS slecht geregeld, waardoor arbeid daar goedkoop is en producten dus goedkoper gemaakt kunnen worden dan door Europese producenten. Die dan onder druk van die concurrentie dus ook minder loon moeten gaan betalen: iedereen steeds minder salaris, de race naar het putje! En wees ervan verzekerd: ook onze Amerikaanse collegabonden willen dat niet!

Beroepsziekten

Bedrijven in VS en Europa willen onder gelijke voorwaarden kunnen opereren, wetten en regels moeten hetzelfde worden. Maar dan lees ik onlangs in de Volkskrant over het verdelgingsmiddel Roundup met het glyfosaat waar Monsanto zo rijk mee werd, doordat ze via een patent het alleenrecht voor die formule had. Hetzelfde glyfosaat dat bij ons in Nederland sinds 2011 al niet meer door onszelf in onze tuin gebruikt mag worden vanwege het risico op Non Hodgkin lymfeklier kanker, en dat in 2017 ook voor professioneel gebruik verboden wordt. Kortom bij ons is het terecht via de voordeur in de ban gedaan. Maar is TTIP nu de achterdeur waardoor het ten behoeve van de winst van Monsanto weer binnenkomt? Je zal maar in de Agrarische sector werken en van je baas met dat middel moeten werken....Dan moet ik ineens denken aan de beroepsziekte OPS van schilders, omdat we het niet zo nauw namen met veilige verf, of aan asbest. Daar heb ik jaren geleden zelf nog mijn collega Wim aan verloren!

En dan dat bericht van de Guardian van gisteren over het uitgelekte document waarin nu al gezegd wordt dat de EU maar vast pesticidewetten heeft gelaten voor wat ze zijn, anders hebben we straks een probleem met TTIP! Kortom TTIP werpt zijn schaduwzijde nu al vooruit.

Geen aparte rechtbank

Dus geen ISDS waar multinationals ook claims in kunnen dienen vanwege misgelopen winst. Zoals bijvoorbeeld eerder in -ik dacht- Egypte al aan de orde was nadat de overheid het minimumloon wilde verhogen. Of energieleverancier Vattenfall die in Hamburg een claim neerlegde want daar wil men na Fukushima geen kernenergie meer. Ook (lokale) overheden kunnen aangeklaagd worden en moeten dan soms gigaboetes, van miljoenen betalen als ze bedrijven niet tegemoet willen komen. En wie durft dan nog een besluit te nemen... Tegen schaliegas of zo. Voorbeelden te over. Lekker ondemocratisch gaat de wereld zo worden.

Geen publieke dienstverlening in dit TTIP verdrag

Niet de zorg, het water of het onderwijs nog verder privatiseren. En vooral ook meer aandacht voor dat nog geheimere en wereldomvattender TISA verdrag over de publieke dienstverlening. Kortom de FNV ziet te veel gevaren. En als ik ze zo voor sta te lezen denk ik ook: niet aan beginnen.

Waar het hier vandaag met Monsanto en TTIP eigenlijk meer over zou moeten gaan, is vooral de vraag: wat willen WIJ? Ik moet zeggen ik ben wel van dat Wij en Zij. Natuurlijk niet die van Wij Wit en Zij Zwart, Wij Vrouw en Zij Man of Wij Oud (auw, 56 al weer!) en Zij Jong.

Maar van Wij, werknemers, burgers, mensen die het moeten maken en moeten doen en gewoon moeten werken voor hun geld en Zij...die dat niet hoeven.

Goed, wat willen wij?Willen we de weg terug: 

- van vaste banen naar nog meer flexibel?
- van toch al steeds lagere lonen naar minibaantjes en miniloontjes?
- van verboden Roundup naar weer toelaten en meer van die ongezonde en onveilige zaken
- van kiezen tussen vervuilend en nog vervuilender onder andere omdat we van alles aan grondstoffen, halfproducten en producten de hele wereld rond slepen
- van meer regulering naar deregulering van de financiële markten, naar een financieel systeem in een kapitalistische wereld dat er met ons leven en de grip erop vandoor gaat. Met banken 'too big to manage' (ik las eindelijk in mijn vakantie het boek van Joris Luyendijk en kan het sterk aanbevelen, niets moeilijks aan en het leest als een trein).
- van grootschalig zoals Monsanto naar nog grootschaliger samen met Syngento: 'too big to fail'? Omdat er straks honderdduizenden, miljoenen, miljarden mensen van die giganten afhankelijk zijn.
- willen we naar het afvalputje met zijn allen, de negatieve spiraal?

Of willen we samen verder?

- willen een race naar de top: voor iedereen op deze wereld dezelfde kansen, voor iedereen deugdelijk werk en een fatsoenlijk inkomen waarvan je kunt leven, een veilige en schone wereld voor onze kinderen, om maar wat te noemen.

- willen we van elkaar leren en samenwerken in plaats van elkaar dood concurreren in een systeem met marktwerking? Marktwerking die de zaken voor de burger alleen maar duurder maakt. Zonder dat de kwaliteit verbetert, vaak integendeel vanwege alle bureaucratische rompslomp. En die het er voor werknemers ook te vaak alleen maar slechter op maakt?
- gaan we samen met werknemers in Amerika stappen vooruit maken?
- wie wil er nu niet gewoon liever duurzame, mooie en milieuvriendelijke spullen maken?
- kunnen we daar dan niet beter over gaan nadenken? Conversie heet die omvorming naar nieuwe en nuttige producten.
- oftewel kunnen we met deze beschaving aub vooruit? En niet achteruit!

Sommige mensen denken nog dat het eerste rijtje hierboven, van die negatieve spiraal, de vooruitgang betekent: maar die lopen achter en zijn ouderwets! We gaan voor de positieve spiraal, vooruit met de beschaving.

Maatschappelijk debat

Dus: elkaar blijven vasthouden, jongens en meisjes die hier allemaal staan, we vertegenwoordigen samen heel veel mensen. Laten we ze ook allemaal in beweging brengen tegen dit TTIP verdrag, ieder met zijn eigen invalshoek. Een hoop praten, een maatschappelijk debat over wat we eigenlijk wel nodig hebben als burgers. En over verspilling, over wat we wel zouden moeten maken als werknemers, tegen welke prijs en onder welke voorwaarden. Over hoeveel we daarvoor dan zouden moeten betalen en hoe het nou komt dat er steeds meer geld één kant op gaat, richting 1%. En hoe we dat keren.

Het zou in ieder geval een begin zijn. De FNV is van collectiviseren, dus wat mij betreft is dát onze opgave nu: onze denkkracht collectief maken, een beweging krijgen en in actie komen. Niet meer zo versnipperd in onze eigen wereldjes, maar vanuit de werknemers insteek, vanuit de milieuhoek, vanuit de privacy kant, vanuit de voedselveiligheid, vanuit de dierenbescherming, de Palestina en BDS hoek etc.

Kortom: een groot debatspectakel, ik ben er voor! Dat is goed en leuk voor veel mensen en daarmee een mooie tegenhanger tegen het toch wat saaiere SER advies waar we als FNV ook voor gevraagd zijn. Goed, dat laatste stukje was dus meer mijn persoonlijke insteek.

Maar: gaan we met TTIP voor grote winsten, macht van internationals en weer verder gedereguleerde financiële markten? Of gaan we -ook met werknemers van Monsanto en om te beginnen met die 18 net boventallig verklaarde collega's van de locatie Naaldwijk- eens praten over hoe het ook kan, hoe het anders kan! Dat kan ook goed met de werknemers van Unilever, de werknemers in de zorg, enzovoorts.

Want ik denk dat ook al die collega's -als ze mochten kiezen- eigenlijk het liefst iets maken met een bepaalde mate van kleinschaligheid, wat goed is voor het milieu, goed voor de wereld, goed voor je kinderen.

Kortom van mij de oproep: aan het werk en met zijn allen want samen staan we sterk! Dat is de boodschap van de FNV, die van Koopkracht en echte banen, maar ook internationaal van Sustainable Jobs en Just Transition!'.