Dat gebeurt in drie recent uitgebrachte films: Sophie Scholl, Paradise Now en The 3 Rooms of Melancholia. Vakkundig camerawerk, goeie scripts, uitstekende acteerprestaties en een perfecte muzikale omlijsting zorgen bij beelden van beroerde gebeurtenissen voor een sensatie van schoonheid. Om dat effect te bereiken moet er wel iets worden weggelaten.
Sophie Scholl
Sophie Scholl gaat over een waargebeurde geschiedenis. De film toont ons de laatste dagen van de gelijknamige Duitse studente die midden in de oorlog, het is 1943, op de Universiteit van München antinazipamfletten verspreidt. Samen met haar broer Hans, die ook lid is van de verzetsgroep Die Weisse Rose, wordt ze opgepakt, verhoord en veroordeeld. Het is een keurige film, ontroerend bij tijd en wijle. Dat laatste is vooral te danken aan de prachtige vertolking van de rol van Sophie door Julia Jentsch. De manier waarop zij Sophie leven inblaast is allerwegen geroemd en niet voor niets bekroond met een Gouden Palm op het filmfestival van Cannes.
Paradise Now
Aan het begin van Paradise Now zien we twee Palestijnse jongemannen, liggend op een heuvel nabij Nablus en met uitzicht over de stad, ontspannen lurken aan een waterpijp. Niet veel later worden deze jongemannen uitverkoren voor een zelfmoordaanslag in Tel Aviv. Als een eerste poging mislukt haakt één van de jongemannen af, maar de ander gaat voor een tweede poging. Het is een keurige film, spannend bij tijd en wijle. De maker Hany Abu-Assad is allerwegen geprezen om de balans en de distantie in zijn film en is gelauwerd met de Amnesty International Film Prize.
The 3 Rooms of Melancholia
The 3 Rooms of Melancholia is een documentair drieluik van Pirjo Honkasalo over kinderen in Rusland. Het eerste deel voert ons naar Kronstadt, waar ontheemde jongens van een jaar of tien in een kazerne een complete militaire opleiding krijgen. Het tweede deel brengt ons bij een gezin in het volkomen kapotgeschoten Grozny. De vader is dood, de moeder is doodziek en de kinderen worden opgehaald om naar een opvanghuis te worden gebracht. Het derde deel gaat over twee jongetjes in dat opvanghuis in Ingoesjetië. Het is een keurige film, oogstrelend en emotioneel sterk bij tijd en wijle. Pirjo Honkasalo is allerwegen gecomplimenteerd met de schoonheid waarin ze het verdriet van de kinderen heeft weten te vangen en de film heeft haar de Amnesty International DOEN Award opgeleverd.
Rauwe werkelijkheid
Alle drie de films gaan over barbarij. De scène in Sophie Scholl met de tierende nazi rechter spreekt boekdelen. Dat doet ook het gruwelijke lot dat ze moet ondergaan, alleen omdat ze pamfletjes met een afwijkende mening uitdeelde. Hoe het zo ver kon komen, komt niet aan de orde.
In Paradise Now zie je wat zich kan afspelen tussen decennia van vernedering en het uiteenspatten van de lichamen van dertig mensen in een Israëlische stadsbus. Let wel: je ziet niet die vernedering en die explosie, maar wat ertussen zit. De film kiest daarbij voor neutraliteit: argumenten voor en tegen zelfmoordaanslagen als strijdwijze worden door de hoofdpersonen uitgewisseld zonder commentaar. De toekenning van een prijs door Amnesty International is opmerkelijk. Aan het eind van de film worden toch dertig buspassagiers min of meer ter dood veroordeeld en de film prijst dat niet aan, maar keurt het ook niet af. De stelling dat we hier met een zinloze en verwerpelijke actie van doen hebben, krijgt evenveel gewicht als het verhaal van twee aardige jongens, met al hun menselijke twijfels, die tenminste een daad willen stellen in een ondraaglijke situatie. Het is maar van welke kant je het bekijkt.
De droefenis en uitzichtloosheid van de kinderen in The 3 Rooms of Melancholy liggen voor het opscheppen. En het desolate, half uitgestorven Grozny, met zijn puinhopen, de aaneengeregen ruïnes van flatgebouwen, fabrieken en kantoren, is ontluisterend. Maar het verdriet en de verwoesting verdrinken bijna in de beeldesthetiek en de wonderschone muziek zweeft je weg van de rauwe werkelijkheid. Van een clou ‘hoe verder’ is geen sprake.
In detail is de pijn zoet
Alle drie de films gaan over barbarij, maar ze zijn zelf erg keurig. Het zijn mooie, nette films. Ondanks de ellende waar ze over gaan, kun je ervan genieten. Je kunt dat nemen voor wat het is. Als amusement op niveau. En de films bieden zeker ook een inkleuring van wat er onder gegeven omstandigheden op bepaalde momenten met mensen gebeurt en wat er in hen omgaat. Maar er ontbreekt iets. Die omstandigheden, de verhalen eromheen worden hooguit aangestipt. Merendeels alleen in woorden. Je mist het vuil en de stank, de geur van angst, zweet, urine en kots. Je hoort wel praten over oorzaken en gevolgen, maar je beleeft ze niet. Postmoderniteit ten top. Je proeft de details. De pijn is zoet. Het sterven geschiedt in schoonheid. Veel vragen over het hoe, waarom en ‘wat nu’ worden niet beantwoord. De kijker wordt wel wijzer, maar heeft nog een hoop uit te zoeken.
Andere recente artikelen:
Film
21-11-2005 Kong! Kong! Kong! 24-09-2005 Het grote herkauwen 15-07-2005 The War of the Worlds 15-07-2005 Vrolijke communistjes in animatie kijkspel 10-05-2005 Twee burgeroorlogen, twee werelden 15-11-2004 Twee geloven op een kussen, dat kan problemen geven 01-10-2004 Almodóvar is voorzichting geworden
Reactie toevoegen