Gesnotter. Tranen van ontroering. Tranen van woede over zoveel onrechtvaardigheid. Huilen was niet uitzonderlijk bij de voorstellingen van Philomena. Een film over een oudere Ierse vrouw die op zoek gaat naar haar zoon, die vijftig jaar geleden van haar is afgepakt. Dat deden de nonnen van het Heilig Hart omdat zij een zondig meisje was. Ongehuwde moeders werden tot nog geen twintig jaar geleden in Ierland opgesloten in een klooster. Hun kinderen werden ter adoptie aangeboden. Een Engelse journalist ziet er een smakelijk verhaal in en helpt haar bij haar speurtocht. Echt gebeurd.

Tot 1996 De emoties gierden af en toe door de filmzaal bij de vertoning van Philomena. Uit meegevoel met het lot van de gestrafte ongehuwde moeder. En om wat ze doormaakt bij de speurtocht naar haar verdwenen kind. Er was ook herkenning. Een bezoekster: “Ik heb bijna net zoiets meegemaakt. Hier in Den Haag. En wij waren niet eens katholiek, maar Nederlands Hervormd. Ik kreeg een kind toen ik zestien was. Niet getrouwd en het kind was nog zwart ook! Iedereen stond op zijn achterste benen. Gelukkig was mijn moeder een sterke en vrijzinnige vrouw die ons bij elkaar kon houden.”
In Ierland hadden tot 1996 maar liefst 30.000 (!) meisjes minder geluk. Daar is in 2002 een mooie, scherpe, kritische film over gemaakt: The Magdalena Sisters. En nu is er dus Philomena. Een film van Stephan Frears met Judy Dench als Philomena, Steve Coogan als de Britse journalist Martin Sixsmith. Naar een ware gebeurtenis, opgetekend door die Martin Sixsmith in 'The Lost Child of Philomena'.

Humor Stephan Frears staat te boek als een goede Engelse regisseur die meestal aandacht voor de sociale achtergrond van zijn personages combineert met milde maatschappijkritiek. Hij is niet zo direct als bijvoorbeeld zijn landgenoot Ken Loach. De bekendste recente films van Frears zijn Dangerous Liasasions en The Queen. Ook in Philomena bewandelt hij weer de weg van de subtiliteit. Weliswaar is de kritiek op de kerk eigenlijk ongenadig, maar ze wordt zacht gebracht. En met humor. De afwezigheid van schreeuwerigheid maakt de film misschien wel nog aangrijpender.

Klassen De aandacht voor het sociale aspect ontbreekt niet. Philomena wordt duidelijk neergezet als een vrouw uit de arbeidersklasse. Met de charme van eenvoud en wars van schijnheilig gedoe. De 79-jarige Judy Dench vertolkt haar rol ronduit fenomenaal. De rol van haar mede-speurder Martin Sixsmith wordt trouwens door Steve Coogan ook fabuleus neergezet. Zijn tikkeltje arrogante intellectueel uit de Engelse hogere middenklasse is helemaal raak. Samen vormen Philomena en Martin een merkwaardig paar, maar ze leren wél van elkaar. Philomena wordt flink aan het denken gezet en Martin krijgt op zijn beurt een lesje in bescheidenheid. Het doet beiden goed. Een fijn voorbeeld van de humor die daarbij wordt gebruikt is het moment waarop Philomena aan Martin de volledige inhoud van één van de door haar gelezen driestuiverromannetjes vertelt.

Geloof Wat betreft zijn kritiek op de praktijken van de katholieke kerk is Frears vrij helder. Een maatschappij die zulke praktijken toestaat, waarbij het ontbreken van een scheiding tussen kerk en staat zich wreekt, deugt ook niet. Dat maakt de hele film duidelijk.

Wat meer verborgen is de kritiek op 'het geloof' op zich. Philomena lijkt in haar godsgeloof nauwelijks geschokt. Maar Martin zegt op een gegeven moment tussen neus en lippen iets over een bericht in een Turkse krant. Daarin stond zoiets als 'Allah maakt met één aardbeving méér slachtoffers dan terroristen in tientallen jaren'. Wie in een Almachtige God gelooft moet dat wél even op de koop toe nemen.....

roblubbersen[at]grenzeloos.org