Het kabinet Rutte doet waarvoor het als werkgeverskabinet ingehuurd is. Snoeien en kappen in de bijstand, de sociale werkvoorziening, studenten, cultuur, het openbaar vervoer, de zorg en de pensioenen. Om ruimte te maken voor winstherstel van het bedrijfsleven.

Bij stukjes en beetjes vult het kabinet achttien miljard bezuinigingen in met concrete maatregelen. De gevolgen van die maatregelen voor het dagelijks leven van miljoenen mensen in Nederland worden steeds duidelijker. Om een aantal voorbeelden uit de Rotterdamse praktijk te geven:

Door bezuinigingen op de sociale werkvoorziening verliezen dit jaar meer dan tweehonderd en binnen enkele jaren zo’n twaalfhonderd WiW-ers (‘Wet Inschakeling Werkzoekenden’, mensen die langdurig werkloos zijn en worden ‘uitgeleend’ om ergens te werken) hun baan bij de gemeente. Rotterdam zit nu al met een jaarlijks tekort van zestig miljoen op het uitkeren van de bijstand en dit  gaat ten koste van armoedebeleid en toeslagen voor langdurige minima. Het aantal mensen met een bijstandsuitkering stijgt van 30.000 begin vorig jaar naar 36.000 eind dit jaar. Het zijn vooral jongeren, flexwerkers en ZZP-ers die een beroep op de bijstand moeten doen.

Verder dreigt een kaalslag in het openbaar vervoer in de stad. Voor volgend jaar is een bezuiniging van 12 miljoen en het schrappen van 12 buslijnen aangekondigd. Dat is het begin van een ingreep waarin van het kabinet het OV verplicht aanbesteed moet worden en het budget gekort zal worden met een derde van de totale uitgaven. Veel programma’s in de zogenaamde prachtwijken, die het vorige kabinet startte onder het motto ‘we gaan langdurig investeren in de achterstandswijken’, zijn inmiddels alweer gestopt.

De kabinetsmaatregelen leiden tot boosheid en protest. Ook onder mensen die bij de tweede kamer verkiezingen nog op een van de regeringspartijen stemden. De leuze ‘PVV = Partij van het Verraad’ doet het goed bij werknemers van de stadsvervoerders GVB, HTM en RET. Intussen overlegt het kabinet nog met vakbonden en werkgevers over een andere tijdbom, de toekomst van de pensioenen en de AOW.

Omdat het snoei-beleid van Rutte-Verhagen-Wilders steeds concreter wordt, slinkt de steun voor het kabinet. Na een half jaar regeren is de steun voor VVD, PVV en CDA volgens de wekelijkse peiling van Maurice de Hond gedaald van 76 naar 71 zetels in het parlement. De VVD groeit, maar de PVV en vooral het CDA staan er slechter voor dan bij de laatste tweede kamer verkiezingen.

Maar ondanks protesten uit verschillende sectoren, is de oppositie tegen het kabinet nog zwak en verdeeld over de alternatieven voor het beleid. Dat geldt zowel voor de oppositie op straat als in Den Haag. Hoe komt het dat links zoveel moeite heeft om massaal protest en tegenmacht te organiseren tegen de grootste aanval op de collectieve voorzieningen en de positie van mensen aan de onderkant sinds vele jaren?

Omschakelen

Op de eerste plaats is het voor effectief verzet nodig dat de vakbeweging omschakelt van polderen naar actie en mobilisatie vanaf de werkvloer. Met name in de collectieve sector zijn daarvoor al de nodige initiatieven en actieplannen, maar de FNV als geheel durft de confrontatie met het kabinet niet aan. De roep van kaderleden om dat wel te doen en het symbool van de polder strategie, Agnes Jongerius, te vervangen door een ‘oorlogsleider’, wordt sterker.

Als tweede is de opstelling van een groot deel van de politieke oppositie ambivalent, dat geldt vooral voor de PvdA. Veel van de maatregelen – zoals het samenvoegen van de bijstand, de wet voor jong gehandicapten en de regeling voor sociale werkplaatsen tot één wet – zijn voorbereid door het vorige kabinet. Bovendien gooit het kabinet een fors deel van bezuinigingen over de schutting bij gemeentes, provincies en stadsregio’s, waar het veelal PvdA bestuurders zijn die de armoede moeten verdelen en de maatregelen uitvoeren.

Maar wat vooral opbreekt is de ideologische winst die rechts de afgelopen decennia heeft weten te boeken. ‘Eigen verantwoordelijkheid in plaats van een uit de hand gelopen welvaartsstaat’ is een terugkerend refrein. De solidariteit van mensen met een redelijk betaalde baan met bijstandsgerechtigden die gekort worden, is ver te zoeken. En het idee dat ‘we’ allemaal moeten bezuinigen nu het economisch slechter gaat is een stelling die zelfs mensen in protest blijven ondersteunen.

De opstand tegen het kabinet staat nog niet voor de deur. Dat wil niet zeggen dat het niet zou kunnen en moeten. Het is een kwestie van mobiliseren, uitleggen en informeren, coalities sluiten en acties plannen. Dat zal vooral van onderop moeten gebeuren, maar uiteindelijk moeten leiden tot een coalitie van links, de vakbeweging en al die mensen en maatschappelijke organisaties die nu al zwaar de dupe zijn van het kabinetsbeleid. Prinsjesdag 2011 kan een mooi moment zijn om de opstand een forse nieuwe zet te geven.