Na jarenlang grote successen te hebben geoogst op Broadway is de musical Wicked nu ook in Nederland te zien.

 In een Nederlandstalige versie. Met als ondertitel Niets is wat het lijkt. Een verhaal over twee jonge heksen op een heksenschool in het Land van Oz. Met Chantal Jansen, Willemijn Verkaik en Jim Bakkum in de hoofdrollen. Kort na de première waren er al 130.000 kaarten voor verkocht. Tot november 2012 is Wicked te zien in het Circustheater in Scheveningen.

Vies gezicht

De musical is een genre dat niet bijster populair is in linkse kringen. Veel kameraden en vrienden trekken een vies gezicht wanneer je erover begint. Te commercieel, te gekunsteld, te plat, hoor je sommigen hardop denken. Daar valt wel het één en ander tegen in te brengen. Er zijn musicals gemaakt met volwaardige en vooruitstrevende verhalen. Met op het gebied van aankleding en decor prachtige vondsten. Met topprestaties als het gaat om zang en muziek. En juist door het zingen van een tekst kunnen tegelijk rationele en emotionele snaren worden beroerd. Denken en voelen samen geprikkeld. De musical kan zich zo een waardige erfgenaam betonen van de klassieke opera. In de libretto's van Verdi en Mozart zaten eveneens meermalen maatschappijlritische elementen verscholen.

Duet in Evita

Het beste voorbeeld van zo'n op zijn minst humanistische musical is nog altijd Les Misérables. Naar een boek van Victor Hugo. Iemand die toch bepaald niet van zoetsappigheid kan worden beschuldigd. Les Misérables is zonder meer een ode aan een sociaal rechtvaardige opstand.

Een ander voorbeeld is De Klokkenluider van de Notre Dame, ook al naar een geschrift van Victor Hugo en sterk antireligieus van aard. Of The phantom of the Opera, waarin heel diep wordt doorgedrongen in de lotgevallen van een mismaakte en eenzame maatschappelijke outcast. En wie herinnert zich niet het duet van Madonna als Eva Perron en Antonio Banderas als Che Guevarra in Evita. Een duet waarin zij op het scherp van de snede zingend discussiëren over liefdadigheid of revolutie als de manier om te wereld te verbeteren. En nu is er Wicked. Wederom een musical die qua vorm en inhoud aan hoge eisen voldoet.

Keuzes

Wicked gaat, als gezegd, over twee heksen. De ene is het mooie, lieve, populaire, maar ook ijdele en niet al te slimme blondje Glinda (Chantal Janzen). De ander is een geheel groene, begaafde en kritische meid: Elphaba (Willemijn Verkaik). Ze ontmoeten elkaar op de heksenschool van het Land van Oz. Na een aanvankelijke wederzijdse afkeer worden ze vriendinnen. Zelfs de competitie om het hart van de door beiden aanbeden tovenaarsleerling Fiyero (Jim Bakkum) schaadt deze vriendschap nauwelijks. Er ontstaat pas een verwijdering als Elphaba het opneemt voor de dieren in het Land van Oz, wanneer hen steeds meer rechten en uiteindelijk ook – letterlijk- hun stem wordt afgenomen. Glinda blijft volharden in haar rol van oh-wat zijn-wij-heden-blij en niks-aan-de-hand-toch. Ze laat zich gebruiken om rust en orde te bevorderen, waar Elphaba een poging tot omkoping weerstaat en de strijd aangaat. Als blijkt dat de grote baas, De Tovenaar van Oz, een bedrieger is, verandert dat niets aan haar keuze. Fiyera kiest dan definitief voor Elphaba, maar kan het tij niet doen keren. Elphaba wordt afgeschilderd en vervolgd als De Boze Heks van het Westen.

Minpunt

De musical is schitterend vormgegeven. Het overwegend smaragdgroene decor is oogstrelend. De solisten zingen de sterren van de hemel. Toppers zijn het gevoelige “Gelukkig zijn” van Chantal, het rebelse “Ik lach om de zwaartekracht” van Willemijn en het onthullende “Weergaloos”van Bill van Dijk als De Tovenaar van Oz. Het optreden van Jim Bakkum steekt daar wat bleekjes bij af. Echt storend is alleen dat de teksten van de koorzangen niet zijn te verstaan. Een onbegrijpelijk minpunt. Zeker voor dat geld! Want goedkoop is het bijwonen van Wicked niet. Een kaartje kost minimaal € 25,-. De duurste plaatsen zijn € 119,-, maar dan zit je wel vooraan, krijg je een brochure mee en wordt je backstage rondgeleid. Er lopen gelukkig nogal wat kortingsacties en het verdient aanbeveling daarnaar, via internet, op zoek te gaan.

Stalin

Het moge duidelijk zijn dat de ondertitel van Wicked “Niets is wat het lijkt” volledig wordt waargemaakt. Het mooie lieverdje is een gewillig en zeker niet onschuldig instrument van een dictatuur die de schone schijn wil ophouden. De boze heks van het westen is in werkelijkheid een bevlogen verzetsstrijdster. De gevreesde en vervaarlijke dictator-tovenaar van Oz is in feite niet meer dan een middelmatig gefrustreerd mannetje dat slechts dankzij de onwetendheid van 'het volk' zijn macht kan uitoefenen.

Het verhaal van Wicked is in 1995 geschreven door Gregory Maguire als een soort van tegenhanger van het 'oerboek' The Wonderful Wizard of Oz. Dát boek, van de hand van de Amerikaan L.Frank Baum, stamt uit 1900. Er zijn veel verschillen met Wicked, maar de ontmaskering van de tovenaar zit daar ook al in. Opmerkelijk is dat dit boek in 1939 in de Sovjet Unie ten tijde van Stalin en aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog is uitgegeven. De vertaler Alexander M.Volkov oogste er grote successen mee en hij schreef ook enkele vervolgverhalen. Er werd zelfs een Russische fanclub opgericht, de “Vrienden van het land van Oz”. De moraal van het oorspronkelijke verhaal werd wel wat aangepast, de hoofdpersonen werden ware helden die feodale en aristocratische onderdrukkers te lijf gingen en het 'vaderland' Oz fanatiek verdedigden tegen vreemde invasies. Merkwaardig genoeg heeft Stalin kennelijk zichzelf niet herkend in de bedrieglijke heerser van Oz. Anders zou de toen 48 jarige Volkov zeker geen 85 zijn geworden....

Wicked wordt wel een prequel, een voorafje, van De Tovenaar van Oz genoemd. Qua volgorde van gebeurtenissen klopt dat. Maar Wicked is heel goed als een op zichzelf staand kunstwerk te zien, te beluisteren, te overdenken en te genieten.