In mei van dit jaar werd een plan voor de vernieuwing van de gezondheidszorg gelanceerd. Daar zijn hele goede redenen voor. Na de privatisering tien jaar geleden is de zorg waarachtig een zorgenkind geworden. De marktwerking bleek niet goed te werken. De zorg werd duurder en ontoegankelijker. Vooral voor de 'gewone' huishoudens. Goede redenen om het zorgsysteem eens tegen het licht te houden. En te bezien of het niet beter kan.

Daarom presenteerde de Socialistische Partij (SP) in mei 2016 een plan voor een Nationaal Zorgfonds - Zonder Eigen Risico. Aanvankelijk bleef het erg stil rondom dit voorstel. Maar nu komen er steeds meer reacties los.

Wie wint?

Nog even wat zaken op een rijtje.
In 2006 werd de gezondheidszorg geprivatiseerd. De oude ziekenfondsen verdwenen en verzekeringsmaatschappijen namen het stelsel over. Via marktwerking, concurrentie en bezuinigingen zouden de kosten van de zorg worden teruggedrongen en de kwaliteit verbeterd.
Na tien jaar kunnen we zien dat de zorg zeker niet goedkoper is geworden. De kosten stegen van 26,2 miljard euro in 2006 naar 36,2 miljard in 2014.

De verzekeraars steken elk jaar 450 miljoen euro in reclame. Het papierwerk is drastisch toegenomen. Je mag tegenwoordig uit ongeveer 5.000 verschillende polissen kiezen. De bureaucratie die dat met zich mee brengt, wordt becijferd op 800 miljoen euro.
Daar zul je de verzekeraars niet over horen klagen.
Ze hielden aan de zorg miljarden over. Alleen al in topjaar 2014 bedroeg hun gezamenlijke winst 1,9 miljard euro. Over de hele periode van tien jaar bouwden ze reserves op van maar liefst 10 miljard euro. Dit is nog afgezien van de duizelingwekkende winsten van de farmaceutische industrie. Oók miljarden.

Wie verliest?

Aan de andere kant, de kant van de klant, zag het plaatje er anders uit. Daar liepen de kosten op. Het eigen risico ging naar 385 euro en de premie voor een beetje aangeklede verzekering naar 1.500 euro. Iemand die is aangewezen op enige medische zorg, is zodoende op jaarbasis al gauw tegen de 2.000 euro kwijt. En krijg je daarvoor meer kwaliteit? Is dan tenminste de zorg zelf beter? Het verschil in gezonde levensjaren tussen mensen met een hoog inkomen en medemensen met een laag inkomen bleef bijna 18 jaar!

Ziekenfonds

Voor de SP zijn dit voldoende redenen om met een radicaal verbeterplan te komen. Op 1 Mei 2016 lanceerde de partij het voorstel voor een Nationaal Zorgfonds - Zonder Eigen Risico.
Het plan komt neer op een stevige basisverzekering. Dat lijkt op het zorgpakket uit oude ziekenfondsen in een nieuw jasje. Onderdeel van het plan is het verdwijnen van het eigen risico, nu dus 385 euro. De ruim 3 miljard euro die daarvoor nodig is, denkt de SP te halen uit vermindering van de bureaucratie en reclamekosten en uit het afromen van de woekerwinsten van de farmaceutische industrie.

Een onzalig plan?

Lange tijd bleef het akelig stil rondom dit voorstel voor een Nationaal Zorgfonds - Zonder Eigen Risico. Maar langzamerhand komen er steeds meer reacties los. Die zijn niet allemaal positief. In de NRC van 12 augustus jongstleden noemt ene Michiel Verkoulen het "een onzalig plan". Hij wil vasthouden aan een stelsel dat decentraal en concurrerend is. Hij wil dat we de marktwerking blijven koesteren. Dat is niet verwonderlijk. Michiel Verkoulen presenteert zich in de NRC als "zorgeconoom bij Zorgvuldig Advies". Dat klinkt redelijk neutraal, maar dat Zorgvuldig Advies heeft als opdrachtgevers ..... de verzekeraars, de overheid en de farmaceutische industrie! En Michiel is bovendien bestuurslid van D66, één van de 'architecten' van de marktwerking in de zorg.

De andere direct betrokkenen bij de privatisering van de zorg zijn het niet meer helemaal eens met elkaar, zo blijkt uit de Volkskrant van 17 augustus jongstleden. De VVD houdt strak vast aan haar neoliberale beginselen. De PvdA aarzelt, wellicht in het zicht van de verkiezingen in 2017. Echter, niet vergeten mag worden dat de PvdA in 2006 volop de verantwoordelijkheid heeft genomen bij de invoering van de huidige marktwerking in de zorg .....

Linkse kritiek

Behalve rechtse kritiek zijn er ook linkse kanttekeningen gekomen. Zo worden vragen opgeroepen over de nu nog onduidelijke omvang van het pakket in het Zorgfonds. En waarom geen nationalisatie van de zorg, bekostiging uit progressieve belastingen, een soort "National Health", zoals in Engeland?
Sjarrel Massop heeft in de kolommen van Solidariteit (Commentaar en Extra-2, 307 - 24 juli 2016) aangegeven dat hij meent dat het Zorgfondsplan niet ver genoeg ingaat tegen de marktwerking, op weg naar meer zelfsturing en zelfbeheer.

Eén van de opstellers van het plan, Renske Leijten - lid Tweede Kamer SP - heeft dienaangaande verklaard: "Tijd om het roer om te gooien, tijd voor één Nationaal Zorgfonds dat de verzekeraars vervangt, het vertrouwen in de professional herstelt, hem tijd geeft voor patiënten. Dan besparen we pas geld. Geen winsten meer voor verzekeraars, geen geld naar marketing. En goedkopere medicijnen door centrale inkoop." Dat klinkt toch vrij radicaal.

Mobilisatie!

De steun voor het SP-plan komt uit diverse hoeken. Vooral van werkers in de zorg en van de verzekerden, in het bijzonder ouderen. Volgens SP-voorzitter Ron Meyer heeft hij al 100.000 adhesiebetuigingen voor het plan mogen ontvangen. Daarbij voegden zich inmiddels ook enkele prominente vakbondsleden. Zo hebben Corrie van Brenk en Martien Wijnen van de FNV in de NRC van 5 augustus een verklaring ondertekend met bijval voor de realisatie van één nationaal zorgfonds. Zij deden dit samen met onder anderen Jan Slagter (Omroep Max) en Herman Suichies (voorzitter Vereniging van Praktijkhoudende Huisartsen).

Die steun is belangrijk! Zonder mobilisatie van burgers, artsen en patiënten maakt vernieuwing van de zorg weinig kans. En die mobilisatie is wel degelijk mogelijk. Denk maar aan de 800.000 handtekeningen die vorig jaar werden opgehaald bij acties van het comité Red de Zorg en de vakbeweging, vooral de FNV. Samen met en in de vakbonden kan er met kracht worden opgekomen voor een daadwerkelijke verbetering van het zorgstelsel. In vroeger tijden werd wel overdrachtelijk gezegd: "Zet het geweer maar vast aan de voet!."

Dit stuk verscheen eerder als commentaar op Solidariteit.