Hoewel wat ik noem ‘rechtse bagger’ van alle tijden is, en in de geschiedenis werd vastgelegd in schotschriften en pamfletten, heeft het fenomeen met de komst van sociale media en internet een hoge vlucht genomen.

Mensen kunnen vanachter de computer of via mobiele apparatuur anoniem direct zelf berichten publiceren, op een goedkope manier en potentieel toegankelijk voor vele lezers. Er blijken allerlei mensen met ambtelijke posities of in het bedrijfsleven anoniem allerlei vooroordelen en racistisch rotzooi op twitter etc. te produceren. ‘Voor de lol’ of ‘om een beetje te provoceren’. Kenmerk van de rechtse bagger is, dat het gaat om oppervlakkige beeldvorming, het opplakken van een frame op een gebeurtenis of op personen, als een symbool verbonden met emoties. Het gaat daarbij niet om genuanceerde meningen, waarbij je op een oprechte manier probeert de werkelijkheid te analyseren, maar om verdraaiing van feiten, selectieve interpretatie en selectie van feiten, samenzweringstheorieën, stigmatisering van bevolkingsgroepen en vervalsing van de geschiedenis. Alles in dienst van de oppervlakkige beeldvorming op basis van emoties. Of feiten kloppen doet er niet toe, zolang de beeldvorming maar wordt versterkt.

Betrekkelijk kleine groep met grote invloed

Kenmerk van de rechtse bagger is ook, dat een betrekkelijk kleine groep op sociale media wanneer ze overgaan tot gecoördineerde acties, bijvoorbeeld via rechtse, of extreemrechtse partijen of nog erger, fascistische groeperingen, een grote invloed kan uitoefenen omdat de schijn wordt gewekt dat de sociale media worden overspoelt met hun mening, en dat dus ‘de bevolking’ er zo grotendeels over denkt. Terwijl in werkelijkheid de meerderheid het niet zo belangrijk vindt of zich om een andere reden afzijdig houdt. Media en politici richten zich vaak op deze schijnmeerderheid om maatregelen te eisen in de lijn van de rechtse bagger. Aan de rechtse bagger ligt een (neoliberale) mensvisie ten grondslag: mensen zijn eigenlijk dom, reageren primair op emoties en financiële prikkels, die je bij hen kunt losweken en manipuleren. Daar moet je bij aansluiten. De mens is een egoïstisch wezen en hierop inspelen levert via het marktmechanisme op, dat mensen hun eigenbelang nastreven en het mooie is dat via dat mechanisme van de marktwerking de resultante is, dat gebeurt wat in het algemeen belang het beste voor ons allen is. Dat mensen in wezen dom zijn en emotiemachines op basis van (instinctieve ) prikkels heeft in het verleden een belangrijke rol gespeeld in het tegenhouden van mensenrechten, bijvoorbeeld lang geleden in de discussie over het algemeen kiesrecht, maar het speelt overal een rol waar meer zeggenschap van mensen aan de orde komt.

Wat stel je ertegenover?

De vraag is, wat links hier tegenover kan stellen. Daarbij zie ik twee mogelijkheden. In de eerste plaats werken vanuit een andere mensvisie en visie op inrichting van de samenleving. Mensen zijn niet dom, willen behalve het nastreven van hun eigenbelang ook als sociaal wezens graag samenwerken, solidair zijn, elkaar ondersteunen. Ze worden sterk door hun omgeving beïnvloedt, dus de inrichting van de samenleving heeft invloed op hoe mensen reageren. En die omgeving is in onze samenleving het kapitalisme, met zijn concurrentie van allen tegen allen en een sterke individualisering. Maar in principe zijn mensen geen wezens, die alleen maar hun eigenbelang nastreven en die zelf op een rationele manier kunnen denken en voors en tegens afwegen. Dus in plaats van te appelleren aan het egoïsme van mensen in een markteconomie is ook een andere samenleving mogelijk waarin niet door eenzijdig het blinde marktmechanisme maar door onderling democratisch overleg wordt bepaald wat er in de samenleving gebeurt. Appelleren aan die rationaliteit betekent dat je pogingen doet, met genuanceerde analyses de rechtse bagger te weerleggen, tezamen met het bevorderen en naar voren brengen van samenlevingsstructuren, waarin deze mensvisie tot zijn recht komt. Beelden en symbolen kunnen daarbij wel een rol spelen, bv bij de herdenking van historische gebeurtenissen, maar altijd verwijzend naar een uitgebreide inhoudelijke analyse die appelleert aan de ratio in de mens.

Een ander antwoord, ‘linkse’ bagger

Maar er is ook een ander ‘antwoord’ mogelijk. Namelijk het ontwikkelen van ‘linkse’ bagger. Geheel volgens de principes van de rechtse bagger mensen benaderen om ze te winnen voor een concreet geïsoleerd links standpunt. Ik zeg concreet geinsoldeerd links standpunt, want uiteindelijk is deze methode dus in strijd met een optimistische mensvisie en streven naar een andere inrichting van de samenleving dan de rechtse bagger wil. Interessant wordt dit, als het geïsoleerd linkse standpunt, waarvoor je de burger c.q. de kiezer wilt winnen met rechtse baggermethoden, helemaal geen exclusief links standpunt is. Dat is nu met de Europese verkiezingen op komst het geval met het onderwerp ‘meer of minder Europa’. Als je op dat punt linkse bagger gaat produceren, wat is dan nog het verschil met rechtse bagger? Zeker als die linkse bagger zich richt tegen een andere linkse partij. Of een partij, die zichzelf links noemt. De SP lijkt in deze val te zijn getrapt. De partij heeft onlangs een filmpje geproduceerd, waarin een Brusselse technocraat genaamd ‘Hans Brusselmans’ figureert: een overduidelijke verwijzing, ook in postuur en gezichtsvorm, naar Eurocommissaris Frans Timmermans van de Partij van de Arbeid. Alle clichés over Brussel komen in het spotje voorbij: Hans is voorstander van een ‘Europese superstaat’, woont als Brusselse zakkenvuller in een villa, met een conservatieve antieke inrichting. Hij gooit grijnzend de uitslagen van Europese referenda in het haardvuur en schrokt een rood-wit-blauwe taart naar binnen, want ‘Hans wil Nederland opslokken’. De boodschap: ‘Laat Brussel niet de baas zijn, stem 23 mei SP.’

Effect filmpje

Het effect van het filmpje: je hoeft ‘stem 23 mei SP’ alleen maar te vervangen door ‘stem 23 mei Forum voor Democratie of PVV’ en het filmpje kun je zo laten. Het filmpje werd prompt een hit op de sociale media, maar er kwam ook hevige kritiek, ook vanuit de eigen partij: niet eerder werd in een Nederlands campagnefilmpje zo grof op de man gespeeld. Frans trekt ergens in het filmpje zijn broek uit (?) en gaat dan spelen met speelgoed tanks, die in een rijtje langs het open haard vuur rijden. Nergens in het filmpje is een inhoudelijk argument te vinden. Ach Piet, maar is het geen satire? Pardon, het is dan wel een hele slechte satire. Het wordt totaal niet duidelijk dat het zo bedoeld is. In je propaganda afglijden naar veramerikaniseerde trumpmethoden en de methoden van de rechtse bagger zal de verwarring onder de mensen alleen maar groter maken en brengt een rechtvaardiger samenleving uiteindelijk geen stap dichterbij. Je blind staren op de negatieve rechtse bagger, hun methoden overnemen, opschuiven naar hun standpunten in sommige opzichten en je daarbij verliezen in de concurrentie van de elkaar bestrijdende politieke partijen in de parlementaire democratie, zal nooit het elan opleveren van grote sociale bewegingen, die werkelijk de loop van de geschiedenis een andere richting kunnen geven. Het levert na de verkiezingen door de compromissen met conservatieve groeperingen waartoe je bent gedwongen om op lokaal en nationaal niveau uiteindelijk een beetje invloed te kunnen uitoefenen hooguit een chronische vertrouwensbreuk op met de kiezer, die je dan later weer moet proberen terug te winnen van de conservatief of ergere partijen. Zodat je gedwongen bent nog verder naar hun standpunt op te schuiven.

Conclusie

Beter is het mensen perspectief te bieden door aan te sluiten bij de talloze initiatieven, coöperaties en andere samenwerkingsverbanden die op lokaal niveau in de eigen omgeving oplossingen zoeken voor het falen van de neoliberale markteconomie en die sinds een tiental jaren als paddenstoelen uit de grond schieten, zoals collectieven in de zorg, energie en wooncollectieven en andere. Probeer een stem te geven aan die positieve beweging onder de mensen. Onder welke voorwaarden kunnen zij hun initiatieven verder ontwikkelen, en welke eisen stel je daarbij? Dat is een betere insteek dan het filmje en de achterliggende filosofie van de SP. Dat ze veel kritiek hebben op de Partij van de Arbeid vind ik op zich overigens niet zo’n punt. Dat heb ik ook.