Instinct, de film waarmee onlangs het Nederlands Film Festival opende, mag er zijn. Net in de bioscoop en nu al voorgedragen als de Nederlandse inzending voor een Oscar in Amerika. Zo levert het Nederlandse filmbedrijf na De Dirigent binnen een jaar wederom een prachtig product af.

Macht en seks

Instinct is de eerste film van de actrice Halina Reijn als regisseur. De film speelt zich grotendeels  af in een TBS-kliniek. Daar ontstaat een gespannen en broeierige  relatie tussen de psychologe en behandelaar Nicoline (Carice van Houten) en de veroordeelde zedendelinquent Idris (Marwan Kenzari). Het is een fenomeen dat wel vaker schijnt voor te komen. In dit geval is dat niet zo verwonderlijk: Nicoline is een mooie vrije vrouw en Idris is een fysiek aantrekkelijke man die zich bovendien behoorlijk charmant weet te gedragen. Nicoline vermoedt wel dat die charme vooral buitenkant is, bedoeld om verlof te versieren, maar toch ontstaat er onmiskenbaar een klik. Haar professionaliteit, die enige afstand tot een cliënt veronderstelt, sneuvelt onder de druk van het instinct, een dierlijke oerdrift die mannen en vrouwen naar elkaar toe kan trekken. Een riskant spel rond macht en seks ontplooit zich.

Rake dialogen

Het verhaal van Instinct wordt heel geloofwaardig neergezet. Daarbij spelen verschillende zaken een rol. In de eerste plaats is het zo dat dit soort zaken in de echte wereld ook daadwerkelijk plaatsvinden. Halina Reijn heeft daar lang en goed over nagedacht. Ongetwijfeld heeft de schrijfster Esther Gerritsen, die aan het scenario meewerkte, ook een belangrijke bijdrage geleverd. De dialogen zijn eenvoudig en raak, heel aards en helemaal in haar stijl. De locaties – de Bijlmerbajes als TBS-kliniek, maar ook de glooiende duinen en het rommelige huis van Nicoline – zijn passend en fotografisch perfect in beeld gebracht. En dan is het acteerwerk, bijna vanzelfsprekend, grandioos. Carice van Houten is een fantastische actrice. Dat ze zich bij haar vriendin Halina Reijn totaal op haar gemak moet hebben gevoeld, is terug te zien. Maar ook Marwan Kenzari levert als Idris een topprestatie. Eigenlijk is vrijwel alles aan deze film dik in orde.

Meerdimensionaal

Wat ook bevalt dat is dat Instinct een meerdimensionaal verhaal vertelt.  Voor de verandering is nu eens niet ‘de boze witte man’ of ‘de migrant’ van alles en nog wat de schuld. In een tijd van simplistisch onderbuikpopulisme en doorgeslagen politieke correctheid en identiteitswaan voorwaar een frisse wind. Ook aan een lichtgetinte man en aan een vrouw blijkt iets onvolmaakt te kunnen zijn. Net echt. Iets dat te maken heeft met die menselijke, dus ook dierlijke oerdrift die we met dat woord ‘instinct’ plegen aan te duiden. Zonder overdrijving is de film een impuls voor ieders relativeringsvermogen.

Geen tepel of schaamhaar

 In een interview met het AD (25-09-1-2019) heeft Halina Reijn gezegd dat ze in haar film géén tepel of vrouwelijke schaamhaar wilde (laten) zien. Ze wilde voor de verandering eens geen toegeving aan ‘de mannelijke blik’. Misschien wat merkwaardig voor een film waarin een seksuele verhouding zo centraal staat. In een interview met de Filmkrant (oktober 2019) vertelde ze dat ze wél het  “mannelijk naakt, penis en alles” wilde laten zien. Want daar is in haar ogen ‘de vrouwelijke blik’ op gericht, maar dat mocht (van wie??) dus niet. Enfin, een groot gemis is het ontbreken van mannelijke en vrouwelijke geslachtsdelen uiteindelijk niet. De film gaat niet bepaald gebukt onder de verkramping die je soms in Amerikaanse films aantreft, waarbij borsten, billen e.d. wel heel onnatuurlijk uit beeld worden gehouden. In Instinct zit wel degelijk enig bloot, in bad en onder de douche en er wordt waar nodig zeer zinnelijk in gezoend. Meer expliciete seksscenes hadden gekund, maar het ontbreken daarvan doet geen afbreuk aan de film. Van verpreutsing is in dit geval geen sprake. Ook in dit opzicht is Instinct een supersterke film.