De Europese Unie gaat operatie Sophia stopzetten. Deze Europese operatie in de Middellandse Zee was opgezet als antwoord op de drenkelingencrisis, nadat een gelijkaardige Italiaanse operatie werd stopgezet. Operatie Sophia wordt niet helemaal stopgezet: de bewaking vanuit de lucht van de Middellandse Zee wordt verder gezet, evenals de samenwerking met de Libische kustwacht. Als je een en ander optelt…

De Europese Unie gaat dus geen boten meer inzetten op de Middellandse Zee, nadat de schepen van de ngo’s ook al werden weggepest. Drenkelingen worden aan hun lot overgelaten.
Enig sarcasme is de Europese diplomatie niet vreemd: “Operatie ‘Sophia’ is een marine-operatie. Het is duidelijk dat zonder maritieme instrumenten zij niet meer in staat zal zijn haar mandaat efficiënt uit te voeren”, aldus de woordvoerder van het hoofd van de Europese diplomatie Federica Mogherini. Er is vast gegrinnikt op de persconferentie. Sarcasme als laatste morele vluchtheuvel?

De Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini mag tevreden zijn: het voortdurende gesteggel in de Europese Unie over wie geredde drenkelingen moet opvangen heeft geleid tot het besluit dan maar geen mensen meer te redden. Sinds het begin van dit jaar verdronken of verdwenen 160 mensen. Het totaal voor de hele Middellandse Zee bedroeg in 2018 2.299, tegenover 3.139 in 2017 (cijfers Internationale Organisatie voor Migratie).

Volgens Italiaanse media, geciteerd in de Franse krant Le Monde, zijn de Europese reddingsoperaties al in de zomer van 2018 stopgezet. Enrico Credendino, de Italiaanse admiraal die de operatie leidt, zegt dat operatie Sophia tot nog toe 45.000 drenkelingen gered heeft, 9 procent van het totaal aantal geredde mensen. Ook werden 500 bootjes vernietigd, en 150 verdachte smokkelaars opgepakt.

Wat vindt Mark Rutte daar nu van?

De Tweede Kamer debatteerde afgelopen donderdag over de Europese Top. Renske Leijten (SP) legde minister-president Mark Rutte daar het vuur aan de schenen over het stopzetten van  Sophia: “Dan nog het bericht dat gisteren besloten is om het oppikken van migranten op zee te staken (…). Dat is wrang, want nu is alleen de Libische kustwacht nog over en we weten dat die mensen direct terugstuurt naar de detentiecentra waarvan minister Kaag heeft gezegd dat die eigenlijk dicht zouden moeten vanwege de mensenrechtenschendingen. Dit is in strijd met het Vluchtelingenverdrag, want dat verbiedt het om mensen terug te sturen naar onveilige landen.”

Later in het debat drong Renske Leijten aan: “Dan nog één verzoek aan de minister-president. Hij zegt: het besluit om te stoppen met de missie op de Middellandse Zee, en dus het redden van mensen van de verdrinkingsdood, stond niet op de agenda. Maar het gevolg is wel dat nu alleen de Libische kustwacht dat nog doet en dat mensen naar een onveilig land worden gestuurd. Dat is in strijd met het Vluchtelingenverdrag. Ik vraag de regering binnen een dag of twee dagen, maar in ieder geval voor dinsdag, met een reactie hierop te komen. Waar is dat besloten en wanneer komen er dan werkelijke alternatieven om dit goed te regelen?”.
Raar genoeg viel geen van de andere partijen de SP in deze bij.

Mark Rutte kreeg het zo niet heel moeilijk: “Dan was er nog de vraag over Sophia. (…) Er was een hele korte deadline, aanstaande zondag. Daardoor was het niet mogelijk nu te komen tot een structurele oplossing. Die onderhandelingen worden voortgezet. Alle opties liggen daarbij op tafel.”
Na enig aandringen zei hij nog: “ (…) waarbij ook volgens het internationaal recht de Libische kustwacht en marine verantwoordelijk waren, zijn en blijven voor het redden van in de Libische SAR-zone, Search and Rescue-zone, aanwezige mensen. Het is een tussenstand. Uiteindelijk moeten we toch proberen, ook in het kader van de besluiten die we genomen hebben op de Europese Raad in juni vorig jaar over migratie, dit tot een goed einde te brengen. Nogmaals, het ongewijzigde mandaat bij deze verlenging is op zichzelf goed nieuws bij het slechte nieuws dat we uiteindelijk ook met de Italiaanse blokkade te maken hadden.”

Renske Leijten dan weer: “Ik kan me nog zo goed herinneren dat we hier vorig jaar debatten hadden over mogelijke vluchtelingenverdragen met derde landen. Toen heeft de minister-president hier gestaan en gezegd: het Vluchtelingenverdrag staat voor mij overeind, en daar zit het non-refoulementprincipe in, dus er worden geen mensen teruggestuurd naar onveilige landen. Maar dat gebeurt hier wel. Ik vind dat de minister-president zich er iets te makkelijk vanaf maakt door te zeggen dat hij naar zijn eerdere antwoorden verwijst, terwijl hij daar juist helemaal niks over zegt.”

En dan weer Mark Rutte: “Nee, maar ik heb iets gezegd over de verantwoordelijkheid van de Libische kustwacht in het kader van de Search and Rescuetaak die zij hebben. Dat is wel degelijk in lijn met alle internationale verdragen.” U leest het goed: de systematische schendingen van de mensenrechten door de Libische kustwacht, waar de Europese Unie mee samen werkt, worden door de Nederlandse regeringsleider gemakshalve genegeerd.
Hopelijk is deze geschiedenis hiermee niet afgesloten, en krijgt de SP ook steun van andere partijen om het hier niet bij te laten.