Op 12 maart verklaarde de Wereldgezondheidsorganisatie WHO/OMS de corona-infectie tot een pandemie en riep ze de hele wereld op om passende maatregelen te nemen, variërend van sociale distantie, het voorkomen van samenscholingen, het sluiten van scholen, quarantaine van besmette personen tot het sluiten van de grenzen, het uitroepen van de noodtoestand en de optie van een volledige lockdown. Zoals we al eerder schreven, ging de eerste reactie van het Ortega-Murillo regime lijnrecht tegen het advies van de WHO in: ze organiseerde marsen onder het motto: ‘Liefde in tijden van het corona-virus’, een lelijke persiflage op de titel van het prachtige boek van Garcia Márquez, ‘Liefde in tijden van cholera’.

Tekst bij de illustratie zoals die door de regeringsmedia is verpreid: Terwijl zij hun mond bedekken glimlachen wij. Covid19, ziekte van de rijken en de bourgeoisie. Goddelijke gerechtigheid voor de arme en onderdrukte volkeren.  

En het bleef niet bij deze marsen. Onbeschermd worden vele ‘vrijwilligers’  in het hele land langs de huizen gestuurd om mensen te informeren over deze ‘onschuldige griep’, allerlei massale bijeenkomsten in het kader van patronaatsfeesten en de Heilige Week (Semana Santa) blijven doorgang vinden, de scholen worden niet gesloten, toeristische activiteiten worden gepromoot en campagnes van de Katholieke Kerk gericht op corona-preventie zijn verboden. Ook worden mensen die op individueel niveau maatregelen nemen, zoals het dragen van mondkapjes of het gebruik van desinfecterende gel, terecht gewezen en soms zelfs gestraft.

Wat betreft de patiëntenzorg is de situatie rampzalig. Door de repressie van het Ortega-Murillo regime is de beschikbaarheid van zorg, zeker voor het armere deel van de bevolking, de afgelopen jaren fors verminderd. Zo zijn er bijvoorbeeld 500 artsen om politieke redenen ontslagen. Op een bevolking van zo’n 6,5 miljoen mensen heeft Nicaragua slechts 160 beademingsplekken/IC-plaatsen, waarvan driekwart al in gebruik is voor patiënten met andere aandoeningen. Ook het aantal ziekenhuisbedden is minimaal: 0.9 per 1.000 inwoners terwijl het gemiddelde in Latijns-Amerika 2.2 is.

Ieder verstandig mens vraagt zich natuurlijk af waarom het Ortega-Murillo regime op deze manier handelt. We zien dat ook andere autoritaire leiders aanvankelijk ontkennen dat er een dreiging is. Die houding zagen we ook bij Trump en Bolsonaro. Het zijn politici die willen laten zien dat zij de (politieke) agenda zelf kunnen bepalen en dat ze boven de wetenschap staan. Zo heeft de president van Turkmenistan het woord ‘corona-virus’ simpelweg verboden. Dit zou ook in Nicaragua kunnen spelen. Een andere reden zou kunnen zijn dat het regime goed weet dat ze niet in staat is een corona-uitbraak te ondervangen, er is immers een tekort aan alles in de zorg. Door te doen of er niets aan de hand is, 'verdwijnt' dit probleem.

Een derde reden om de coronadreiging te minimaliseren, is van economische aard. Het gaat slecht met de Nicaraguaanse economie, in 2019 is die met bijna 6 procent gekrompen, gepaard met een forse inflatie. Een (volledige) lockdown heeft vanzelfsprekend grote gevolgen voor de economie. Bovendien betekent het in symbolische en praktische zin bijna hetzelfde als een nationale staking - een protestmiddel dat de regering (maar ook de economische elite) al langer dan een jaar heeft ontmoedigd, omwille van die precaire economie. Het feit dat het regime het toerisme blijft stimuleren past dan ook in het kader van de politiek ‘de economie voor alles’.

Een vierde verklaring is de angst voor protesten vanuit de bevolking wanneer blijkt dat er geen ‘vangnetten’ zijn. Zowel in Honduras als in Costa Rica hebben de drastische maatregelen van de overheid tot onrust onder de bevolking geleid. Met het dreigend verlies aan politieke kredietwaardigheid van Ortega-Murillo en de verkiezingen van november 2021 in het vooruitzicht, is de coronacrisis ronduit bedreigend voor de dictatuur.

Tot slot willen we wijzen op de onkunde en het onvermogen van het presidentieel echtpaar Ortega-Murillo. Sinds 12 maart is Ortega niet meer in het openbaar verschenen - zelfs de Nederlandse kranten en RTL Nieuws rapporteerden hierover. Ortega's langdurige afwezigheid leidt tot allerlei speculaties over zijn fysieke en mentale gesteldheid. Wat al duidelijk was en in de huidige situatie zeker meespeelt, is het feit dat Murillo ‘de broek aan heeft’. Haar vaak onnavolgbare inschattingen, haar lompheid maar ook haar bestuurlijke effectiviteit maakt dat de Nicaraguaanse bevolking overgeleverd is aan een ongeleid projectiel.

En dan de belangrijkste vraag: wat betekent dit alles voor de Nicaraguaanse bevolking? Ogenschijnlijk doet het Ortega-Murillo regime het goed. Volgens de officiële getallen waren er op de peildatum van 9 april in totaal 6 coronapatiënten waarvan er 1 was overleden - vandaag, 14 april, is dat niet anders. Vergeleken met de omliggende landen zijn dit prachtige 'resultaten' (Voor Costa Rica was dit resp. 502 en 3 en voor Honduras 343 en 23).

Maar de werkelijkheid is anders. Volgens de Nicaraguaanse Burgerobservatie (Observatorio Cuidadano) waren er op 9 april al 174  coronagevallen. Doordat er nauwelijks getest wordt, is er sprake van onderdiagnostiek. Op persoonlijke titel hebben hoge MINSA ambtenaren voorspeld dat uiteindelijk 32.500 personen besmet raken, waarvan ruim 8.000 met ernstige symptomen en 1.000 met een IC-indicatie, waarvan de verwachting is dat er 800 komen te overlijden.

Gelukkig vinden er op allerlei niveaus initiatieven plaats om mensen te informeren en nemen mensen zelf ook steeds meer maatregelen, zoals het dragen van mondkapjes, het niet naar school sturen van de kinderen en het handhaven van afstand houden bij bijvoorbeeld bezoeken aan markten en winkels. Bekende Nicaraguanen spreken zich steeds meer tegen het beleid uit, zoals recentelijk Gioconda Belli dat deed.

In groter verband worden er eveneens initiatieven genomen: op regionaal niveau worden de adviezen van de WHO door werkers in de gezondheidzorg wel uitgedragen en opgevolgd. De Katholieke Kerk heeft al haar festiviteiten rond de Semana Santa gecanceld en door organisaties als de Burgerobservatie wordt zo goed en zo kwaad als het kan een kloppende registratie bijgehouden.

Ook de mensenrechtencommissie CENIDH heeft een sterk en gedegen protest laten horen over de aanpak. Recent deed ook de PAHO/WHO dat. De kritiek werd verwoord door PAHO-directeur Carissa Etienne, die nog altijd beschouwd wordt als een overtuigd aanhanger van het Ortega-Murillo regime.

Hoe wordt de corona-crisis in Nicaragua ervaren?

Wij vroegen het onze vrienden daar 

Skype, Lucho aan de lijn. ‘Que tal?’, roep ik. Altijd te hard, omdat ik denk naar Managua te moeten schreeuwen. Het is negen uur in de ochtend Nicatijd, als ik Lucho zie zitten in zijn kantoortje, bij zijn videomontage set. We werkten jarenlang samen in Nicaragua. Ik deed camerawerk en hij interviews en geluid. Hoewel hij al jaren Parkinson heeft, blijft hij doorgaan als journalist. ‘Wat is het laatste corona-nieuws’, vraag ik hem. ‘Eergisteren kwam er een groepje van het Ministerie van Gezondheid langs’, antwoordt hij. Of ze binnen mochten komen. Dat weigerde ik omdat ik geen zin had in deur-tot-deurbesmetting. Ze liepen zonder bescherming, zonder handschoenen en mondkapjes. Ze waren door de regering gestuurd om de bevolking te instrueren om handen te wassen om niet besmet te raken. Zo’n campagne, net als tegen malaria. Dat, terwijl op straat mensen die uit voorzorg een mondkapje dragen soms gearresteerd worden! We zijn ontzettend bezorgd. Elk moment kan er paniek uitbreken. Mensen willen weten wat er aan de hand is. Het trieste is dat het ergste nog moet komen. Gisteren zijn twee mensen in Managua dood in elkaar gezakt. Een op de markt en een andere langs de weg. Twee types in het wit gekleed met mondkapjes en ander beschermingsmateriaal kwamen ze ophalen. Niemand kreeg informatie over wat er was gebeurd.'

'We leven in een land waar een epidemie heerst zonder dat de mensen geïnformeerd worden,' gaat hij verder. 'Ik ben journalist, maar als ik de straat op ga, arresteren ze me en gooien me in de gevangenis. En ben ik mijn camera kwijt. Niemand neemt de leiding, alles is politiek gemotiveerd en deze regering doet niets. Artsen worden ontslagen wanneer ze zich beklagen dat ze geen beschermingsmaatregelen mogen nemen, zoals in het Aleman-ziekenhuis gebeurde. In wat voor land leven wij? Naar de buitenwereld toe is er niets aan de hand. Niks geen epidemie, grenzen blijven open, feesten met Pasen worden aangemoedigd, gratis en voor niks in volle vrachtauto’s naar de stranden. ‘La bikini caliente’ (‘Hete bikini’) wordt het feest door de regering genoemd. Geen idee hoeveel mensen er besmet zijn, hoeveel er werkelijk aan corona zijn gestorven of in het ziekenhuis liggen. We weten niets. Ik heb Parkinson in het vierde stadium. Omdat mijn immuunsysteem niet goed werkt, geeft iedere verkoudheid problemen. Je kunt je dus voorstellen wat er met mij gebeurt als ik besmet raak met corona. Gelukkig zijn de meeste mensen zo slim om thuis te blijven. Maar helaas zitten we op een zinkend schip. Europa, de Verenigde Staten en de hele internationale gemeenschap moet in actie komen tegen deze regering, die verantwoordelijk is voor een mogelijke massaslachting onder de bevolking. Door de economische situatie, het verzet tegen de dictatuur sinds april 2018 en de moorddadige repressie, hebben mensen niet eens zeep en water om hun handen te wassen. Armoede troef hier. Een pandemie kan enorm veel slachtoffers maken. Ortega en Murillo zijn criminelen. Allebei naar het Strafhof in Den Haag, zou ik zeggen.’

Thuis blijven

Esperanza zegt, 'Officieel hebben we 8 gevallen. Hoe is het bij jullie, je vrienden, je familie? Wij beschermen ons en houden ons aan de hygiëneregels en houden afstand van elkaar. Wij Nica’s zijn in alle opzichten autonoom, de regering speelt geen rol. Iedere Nica in elke buurt bereidt zich op zijn of haar manier voor met zijn familie. Tijdens de Heilige Week blijven we allemaal thuis.'

Val van mijn stoel

G. heeft als arts de zak gekregen toen hij protesteerde tegen het misbruik van de ambulance door Ortega-gezinde paramilitairen. Hij zoekt geen ander werk als arts omdat hij bang is dan opnieuw – zogenaamd wegens plichtsverzuim – ontslagen te worden, wat automatisch zou resulteren in een levenslang beroepsverbod. Over de corona-crisis: ‘Wij hebben nauwelijks covid-19 patiënten omdat hier niet getest wordt en wie positief getest wordt als ‘longontsteking patiënt’ geadministreerd wordt. Er zijn niet minder maar meer gevallen van longontsteking dan vorig jaar en er worden geen voorzorgsmaatregelen getroffen. Sterker nog, je kunt met gratis vervoer naar het strand dit weekend. Ik heb de verklaring van het FSLN gelezen die je mij toestuurde. Ik viel van mijn stoel van verbijstering en van alle leugens die daarin stonden. Daar komt nog bij dat onze president spoorloos is; 21 dagen hebben we niks van hem gehoord, geen telefoontje, geen tv-optredens, niemand weet waar hij is. En ondertussen gaat het volk naar de klote.’

Grapje

Tot slot een grapje dat ik op Goede Vrijdag van drie Nica’s doorgestuurd kreeg. Daniel Ortega komt te overlijden tijdens een werkbezoek aan Palestina. Diplomaten die bij hem zijn, krijgen twee opties voorgelegd. In Palestina begraven voor 100 dollar of hem mee terug nemen naar Nicaragua voor 50.000 dollar. De diplomaten kiezen voor de tweede optie. Maar waarom? ‘Wij hebben gehoord dat er hier in het verleden iemand overleden is, die na drie dagen weer is opgestaan. Dat risico willen we kost wat kost voorkomen.’

Dit artikel is overgenomen van Nicanieuws no 22, de nieuwsbrief van de Steungroep Nicaragua. U kunt hier de hele nieuwsbrief lezen, een abonnement nemen en oude nummers teruglezen.