We publiceren dit interview van  Alexis Cukier met Eric Toussaint dat in mei 2020 plaatsvond voor het Griekse alternatieve K-Lab. In dit interview schetst Eric Toussaint de contouren van een nieuwe op te bouwen internationale sociale en politieke beweging.

Eric Toussaint: zoals ik het zie, moeten in ieder geval revolutionaire politieke organisaties en alle radicale sociale bewegingen samenkomen. We moeten de muur tussen politieke organisaties en sociale bewegingen afbreken. Politieke organisaties moeten begrijpen dat ze geen monopolie hebben op het ontwikkelen van programmatische voorstellen. Sociale bewegingen kunnen ook een bijdrage leveren.

We moeten campagnes bedenken die mensen samenbrengen, mensen die op verschillende niveaus georganiseerd zijn, ook degenen die tot voor kort niet georganiseerd waren. Een goed voorbeeld is wat er in Frankrijk is gebeurd met de Gele Hesjes-beweging, waarvan veel mensen bijna geen ervaring hadden met organisatie en die een enorme sprong voorwaarts maakten in hun politieke bewustzijn en wijze van zelforganisatie, en waarvan de vormen van actie gericht waren op het verlammen van een normaal functioneren van de samenleving. We moeten dus actie- en vergadervormen gebruiken waarvan alle elitaire of zelfingenomen gedragingen, of zelfs sektarisme, zijn uitgesloten. Ik weet hoe moeilijk dit is, en u in Griekenland weet daar ook veel van. Aangezien ik enige kennis heb van de situatie in Griekenland, weet ik hoe het werkt. Dit is dus de eerste fase. Als iedereen of een groot deel van radicaal links een doctrinaire aanpak hanteert en besluit zijn eigen factie op te bouwen of te versterken of een soort concurrentiestrijd aan te gaan met andere groepen, dan trekken we aan het kortste eind. De vraag naar eenheid en het opheffen van muren tussen verschillende soorten bewegingen is dus het belangrijkste.

Vervolgens hebben we voorstellen voor de korte termijn nodig die zeer radicaal en verstrekkend zijn, omdat de mensen, althans een deel van de mensen, oplossingen willen die loskomen van het systeem. En als radicaal links grenzen stelt aan zijn voorstellen, zal racistisch, macho, onverdraagzaam extreem rechts, inclusief religieuze obscurantisten, de overhand krijgen door haar eigen radicale antwoorden. Radicaal links moet dus echt radicaal zijn in zijn voorstellen, wat het niet genoeg is geweest. Het is veel te timide.

Zoals u weet, vind ik het een zeer ernstige tekortkoming dat radicaal links, afgezien van het feit dat het zegt dat banken genationaliseerd moeten worden, geen rekening houdt met de urgentie van een campagne voor de onteigening van bankiers en kapitalisten. Men blijft  herhalen dat banken belangrijk zijn; maar als je verder kijkt, besef je al snel dat, zoals mijn kameraad Patrick Saurin zegt, banken binnen radicaal links een kwestie zijn die niet echt doordacht is - ze worden alleen gezien als vijanden, maar niet geanalyseerd.

Als je niet nadenkt en analyseert, kun je niet echt weten wat er gedaan moet worden, je kunt de mensen er niet van overtuigen dat kapitalisten onteigend moeten worden, want er staat een offensief op het punt om gelanceerd te worden, en dat zal enorm zijn.

De Europese Centrale Bank en de regeringen gebruiken particuliere banken als een manier om tegen de economische crisis op te treden; alles hangt af van de banken. Terwijl verschillende steunmaatregelen rechtstreeks van overheidsinstellingen moeten komen en niet via de banken moeten lopen. Of we moeten de banken socialiseren en ze tot een publieke dienst maken. Op dit moment is alles afhankelijk van particuliere banken, met uitzondering van een paar uitkeringen zoals werkloosheidsuitkeringen en dergelijke, maar meestal moeten mensen eerst een bankrekening openen bij een particuliere bank.

Ik kan hier een interessant voorbeeld van de vakbonden in België noemen.. Ik weet niet of u weet dat die de werkloosheidsuitkeringen betalen. Dus in een stad als Luik moesten eind maart 40.000 mensen een uitkering krijgen. En dat werd allemaal gedaan worden door de vakbonden en niet door de banken. Dus moesten alle vakbondsmedewerkers opgetrommeld worden om in contact te komen met de nieuwe werklozen om de toegekende uitkeringen te betalen.

Maar het schept natuurlijk ook een band. Als je tijdens de uitbetaling van uitkeringen kunt uitleggen dat er ‘iets anders moet worden gedaan’ en als er geen gebruik hoeft te worden gemaakt van een bankrekening, kun je andere voorstellen doen. Dit is het belangrijkste. Ik denk dat we in staat moeten zijn om opnieuw een mobiliserend internationaal initiatief te lanceren.

Het laatste grote initiatief dat we namen was het eerste Europese Sociale Forum in 2002: het was een groot succes.

In januari 2002 kwamen we in Porto Alegre Brazilië bijeen voor de tweede editie van het Wereld Sociaal Forum, en sommigen van ons dachten: ‘Waarom niet een eerste Europees Sociaal Forum bij elkaar roepen?’ We vroegen een aantal organisaties en met het Italiaanse Sociaal Forum hebben we in november 2002 een eerste bijeenkomst in Florence belegd. Toen we dat deden, hadden we geen idee of het zou werken.

Een maand voor Florence waren we echt bezorgd omdat we zestigduizend inschrijvingen hadden uit heel Europa en we ons afvroegen hoe ze konden worden ondergebracht. Nu zijn de omstandigheden natuurlijk anders en de hoofdrolspelers zijn veranderd. Maar zullen we erin slagen een soortgelijk initiatief op Europees of mondiaal niveau nieuw leven in te blazen? Wie kan dat doen? Want ondertussen zijn er enorme mobilisaties geweest. De Arabische lente, de Indignados in Spanje, de beweging van bezettingen van pleinen in Griekenland, ‘Nuit debout’ in Frankrijk, de Gele Hesjes, Occupy Wall Street. Maar geen van deze bewegingen resulteerde in een internationale organisatie.

Het is indrukwekkend: die bewegingen vonden op bijna hetzelfde moment plaats, de Arabische lente, Indignados, al snel gevolgd door de pleinbezettingen in Griekenland in juni-juli 2011 en Occupy Wall Street. Maar er is geen internationale, continentale of wereldwijde structuur ontstaan. En het Wereld Sociaal Forum raakte in onbruik. Is het mogelijk voor actoren als Attac, CADTM, politieke organisaties en vakbonden om een echt mondiaal of Europees internationaal proces op gang te brengen?

Ik ben bereid om mee te doen, maar deze keer moeten er politieke en sociale organisaties deel van uitmaken, samen met een gemeenschappelijk programma of een oproep die radicaler moet zijn dan die van Porto Alegre. De vraag is: kunnen we dat?

Er zijn de oudjes, zoals ik. We hebben contacten. Maar ik ben ervan overtuigd dat als alleen de oude generatie die het Wereld Sociaal Forum heeft bijeengeroepen erbij betrokken is, het niet zal werken. We moeten de oude generatie samenbrengen met de generaties die hebben geëxperimenteerd met nieuwe vormen van actie. Maar het probleem is dat er onder de nieuwe generatie niet noodzakelijkerwijs een proces van accumulatie en consolidatie heeft plaatsgevonden. Dus, met wie van de Gele Hesjes moeten we contact opnemen?

Er zijn veel kraakbewegingen in heel Europa; veel radicale jongeren, maar ze zijn niet verenigd in een Europese kraakbeweging. Er is een beweging op het gebied van huisvesting en er zijn CADTM-activisten bij betrokken. Er zijn bewegingen rond sociale centra, apotheken en poliklinieken, met name in Griekenland. Maar er is geen Europees netwerk. Zo'n vijf of zes jaar geleden was er een netwerk voor gezondheidswerkers, maar dat heeft op Europees niveau geen enkele betekenis meer. Er zijn contacten tussen de campagnes voor de rechten van asielzoekers, maar er is geen enkel netwerk dat hen met elkaar verbindt. Zou de Griekse campagne, waar u bij betrokken bent, de energie kunnen leveren die nodig is om andere campagnes die in andere landen beginnen, te bundelen en te verbinden met andere netwerken zoals Via Campesina, boeren, de Wereldmars van vrouwen, CADTM, het Attac-netwerk et cetera, en een nieuw project op te zetten en een nieuwe wereldwijde of/en Europese bijeenkomst te beleggen?

We moeten over alles nadenken en alles plannen. Het is duidelijk dat spontane acties zoals die in 2011 hebben plaatsgevonden, hun grenzen hebben. We moeten politieke organisaties aan boord hebben, want ook hier moeten we Griekenland noemen. Het is fascinerend om te bedenken dat ik veel mensen die later minister zijn geworden in de regering van Tsipras, en Tsipras zelf, heb ontmoet op het Europees Sociaal Forum, en daarvóór op de tegen-G7-top in Genua in 2001, daarna op het Sociaal Forum in Florence en de laatste keer dat ik ze zag, was op de voormalige luchthaven van Athene, Hellinikon, in mei 2006. Ik zag mensen die onder Syriza minister of leidinggevende zouden worden en zich van de sociale beweging en de volksklasse zouden afsluiten of die zelfs verraden. Voor mij is een van de lessen dat als we een initiatief heropbouwen, politieke bewegingen er deel van moeten uitmaken, zodat ze verantwoordelijk kunnen worden gehouden door sociale mobilisatie.

Natuurlijk zal dat het verraad en de compromissen van de kant van nogal wat mensen niet voorkomen, maar we moeten veel meer verantwoordelijkheid eisen. Want waarom stortte het Europees Sociaal Forum in? Omdat het Italiaanse Sociale Forum de regering-Prodi steunde, omdat vrienden van het Italiaanse Sociale Forum de Partito della Rifondazione Comunista (PRC) steunden (en ook ik had daar vrienden) die de regering-Prodi steunden. En het Sociaal Forum in Brazilië stierf toen de CUT en de Sin Tierra-beweging (de beweging van landloze boeren) de regering van Lula steunden terwijl die een liberaal sociaal beleid voerde, en toen de Indiase bewegingen, die echt sterk waren en erin geslaagd waren om 120.000 mensen samen te brengen in het Sociaal Forum in Mumbai, de regering van de Congrespartij steunden. Dit betekent dat we een aantal sociale andersglobaliseringsbewegingen hadden die zich aansloten bij regeringen die een liberaal sociaal beleid voerden. Daar moeten we lering uit trekken. Het was niet alleen het verraad van Tsipras in 2015. Dat was precies hetzelfde soort verraad als de PRC in, als ik me goed herinner, 2004-2005. Er is een soort continuïteit, en daarom moeten we door middel van dit soort debatten een bijdrage leveren aan de reconstructie van de herinnering aan wat er de afgelopen twintig jaar is gebeurd, om te voorkomen dat we dezelfde fouten herhalen.

Deze weergave van het interview stond op CADTM. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.