Hoe zeer de media ook moeite doen een beeld neer te zetten van een SP in diepe crisis, de affaires van deze zomer rechtvaardigen dit niet. En dat is maar goed ook, want de SP staat voor veel hetere vuren. De belangrijkste discussies binnen de SP gaan niet over de positie van politici als Düzgün Yildirim maar over de hoeveelheid ruimte en macht van gewone SP’ers tegenover de politici in parlement en gemeenteraden. Wie een serieuze discussie wil over democratie binnen de SP, concentreert zich op de vraag hoe de basis van de partij versterkt kan worden en de partij beter kan wortelen in de belangrijkste sociale bewegingen en onder actieve mensen.
Slag om links
Terecht werd na de verkiezingen van november vorig jaar in dit blad en op de website van Grenzeloos gesteld: ‘de slag om het socialisme in Nederland is begonnen'. De enorme verkiezingsoverwinning van de SP in november 2006 markeerde een belangrijke stap in de afbraak van de positie van de PvdA als de dominante linkse kracht in Nederland. De vanzelfsprekende positie van de PvdA – als de belangrijkste politieke uitdrukking van het linkse hervormingsstreven – werd betwist. Decennialang was de PvdA oppermachtig binnen Nederlands links. Zowel de top en de basis van de vakbeweging als van de belangrijkste sociale bewegingen in het land bestonden grotendeels uit aanhangers van de PvdA. Partijen, stromingen en bewegingen die een linkse alternatief voor de PvdA wilden waren gedoemd tot een rol in de marge. Als principiële getuigenispartijen of als machteloze oppositieclub met maar één doel: de PvdA van links aanvallen en zo bij de les houden. Met de doorbraak van de SP veranderde de relatie tussen de traditionele sociaal-democratie (PvdA) en de beweging links daarvan fundamenteel.
Kruispunt
De SP werd groot door een consequent verzet tegen marktwerking, privatisering en afbraak van sociale voorzieningen. De SP was, in andere woorden, de politieke uitdrukking van de weerstand tegen het neoliberalisme (zie kader) Het grote probleem waar de SP voor staat is dat de grote electorale steun voor de partij in geen verhouding staat tot de kracht van sociale bewegingen en de mate van politieke activiteit onder mensen. Zeker, het totale gebrek aan sociale strijd is verdwenen. De tijd van volledige passiviteit is voorbij. Dat bewijst de strijd van bewoners in de oude wijken van veel steden tegen de aanval op de sociale woningbouw: de onbesuisde en idiote sloop van prima betaalbare woningen. Ook het verzet tegen de marktwerking in de thuiszorg en de boosheid onder werknemers over de plannen van Donner met het ontslagrecht getuige daarvan. Neoliberaal beleid kan op verzet rekenen, ook in Nederland. Maar dat verzet blijft zwak. En dat vormt een belangrijke uitdaging voor de SP.
De taak waar de SP voor staat is de opbouw van een links alternatief in Nederland, van een macht tegen het neoliberalisme. En dat betekent veel meer dan de opbouw van de SP alleen. De SP moet zich ervan bewust zijn dat ze het alleen niet redt. Zowel een eenzijdige nadruk op de eigen partijopbouw – ‘als het met de SP goed gaat gaat het goed met de beweging’ – als een parlementaristische benadering liggen op de loer. Daarom is het vijftiende partijcongres, waar SP’ers met elkaar in debat gaan over de taken van de partij, zo belangrijk.
De basis versterken
De SP moet er alles aan doen om de basis van de partij – de positie van de duizenden actieve leden – te versterken. Er zijn in aanloop naar het congres vanuit verschillende hoeken van de partij voorstellen gedaan voor ledenwerkgroepen. Groepen SP’ers die actief zijn in bijvoorbeeld de vakbeweging; in internationale solidariteit; in de milieubeweging moeten gezamenlijk werken aan versterking van hun politieke werk en aan de uitbouw van ideeën en alternatieven. Werkgroepen kunnen ook een rol spelen in het versterken van de zichtbaarheid van de partij op specifieke thema’s. En ze hebben bovendien een scholende functie.
Themawerkgroepen als deze bieden bovendien een tegenwicht tegen de praktijk in de partij dat de ontwikkeling van ideeën vooral op of rond de Tweede Kamerfractie plaatsvindt. Zoals Leo de Kleijn onlangs stelde: ‘Het probleem is dat ook in de SP het politieke gewicht van de Tweede Kamerfractie en de gemeenteraadsfracties steeds sterker begint door te wegen.2 ’ Dat een van de argumenten tegen themawerkgroepen in de partij is dat de Tweede Kamerleden op die thema’s vaak al genoeg weten van het onderwerp, laat zien dat wat De Kleijn zegt buitengewoon relevant is. Tegenwicht is hard nodig. SP’ers moeten in staat worden gesteld zich binnen de partij te organiseren op basis van hun specifieke kennis, activiteit of beiden. De SP heeft mensen nodig – denkers en doeners – die ideeën ontwikkelen, alternatieven uitwerken en daarmee aan de slag gaan. De thema’s liggen voor het oprapen: globalisering en internationale verhoudingen; een ander Europa; radicale democratie; democratisering van de economie; emancipatie; de strijd van migranten. De SP moet van een defensieve partij – die zich richt op verdediging van de samenleving tegen de neoliberale afbraak – een offensieve partij worden die zelf alternatieven voor het kapitalisme naar voren schuift, bediscussieert en ontwikkelt.
Een pluralistische partij
De SP kan en moet juist nu kiezen om een partij op te bouwen waarin strijdbare linkse mensen in al hun diversiteit zich thuis voelen. De samenleving is voortdurend in verandering; in de SP moet je dat terugzien. Diversiteit is een wezenskenmerk van een moderne socialistische stroming. Dat betekent onder andere dat de SP een duidelijker en meer uitgesproken antiracistisch profiel nodig heeft. De SP moet dé partij zijn die voorop loopt in de strijd tegen Wilders, Verdonk en andere islam haters. Een keertje iets terugzeggen zoals Marijnissen onlangs in de Tweede Kamer deed, is niet genoeg. Een consequente politiek die duidelijk maakt dat de SP aan de kant van migranten staat is nodig. De voorstellen voor de oprichting van een migrantenwerkgroep en het uitwerken van een socialistische visie op emancipatie en integratie zijn dan ook heel goed.
Diversiteit betekent ook: ruimte voor vrouwen en homo’s, lesbo’s, biseksuelen en transgenders in de partij; meer profilering op feministische thema’s en de strijd voor homo-emancipatie. Tenslotte is werken aan een internationalistisch profiel belangrijk, omdat daaruit blijkt dat de SP zich niet bang achter de voordeur schuilhoudt uit angst voor de globalisering, maar de strijd aangaat voor een andere globalisering, sociaal en ecologisch verantwoord.
Utopisch
De gevolgen van de neoliberale aanvallen van de afgelopen dertig jaar zijn groot. De Amerikaanse marxist Fredric Jameson wees op het verdwijnen van de utopische verbeelding, van het geloof in een andere samenleving. Naomi Klein wijst daar in haar nieuwste boek ook op: de opkomst van het neoliberalisme ging hand in hand met een ideologie van het ‘einde van de geschiedenis’. De idee van een alternatief voor de kapitalistische wereldorde moet van de grond af weer opgebouwd worden. Dat gebeurt ook, bijvoorbeeld in de globaliseringsbeweging.
De SP heeft in Nederland een rol van betekenis te spelen in het doen herleven van de hoop. Die rol moet de partij ook heel bewust oppakken. Het is de vraag of de stapjes richting een ‘realokoers’ in de aanloop naar de verkiezingen van vorig jaar zo verstandig waren. Bij verkiezingen gaat het er voor socialisten niet alleen om wat een partij in vier jaar wil bereiken. Het gaat er ook om bij mensen de kiem te leggen van de droom van een ander soort samenleving. Deze tijd leent zich daar voor. De Nederlandse ‘arbeidersklasse’ bevindt zich – anders dan bijvoorbeeld in de jaren vijftig – niet onder het gehoor van de traditionele sociaaldemocratie. Sterker nog, het is gemeengoed dat mensen ideologisch op drift zijn. De SP staat voor de uitdaging mensen te winnen voor het utopische project dat de strijd voor een 21e eeuws socialisme is.

Een van de opvallende zaken in de inleiding van de congrestekst Fundamenten Versterken is de opmerking dat de SP zich moet voorbereiden op bestuursverantwoordelijkheid. Misschien zou het goed zijn die mogelijke regeringsverantwoordelijkheid nu buiten de discussie te houden. Het belangrijkste doel is niet de SP regierungsfähig te maken voor PvdA en CDA, maar linkse tegenmacht opbouwen en zoveel mogelijk mensen achter een echt alternatief voor de neoliberale afbraak te krijgen.

Lees ook: De SP tegen het neoliberalisme