Een jaar na het begin van de genocidale Israëlische oorlog tegen Gaza en met de start van Israëls aanval op Libanon, beschrijft de Britse academicus Gilbert Achcar mogelijke toekomstscenario's. [leestijd 15 minuten]
Op 7 oktober van dit jaar herdachten de Palestijnen in Gaza een jaar van verwoestende oorlog die Israël hen toebracht en die begon uren nadat de operatie Al-Aqsa vloed van Hamas het zuiden van Israël trof in de vroege uren van 7 oktober 2023.
Twaalf maanden later zijn bijna 50.000 Palestijnen, voornamelijk vrouwen en kinderen, gedood, met nog veel meer die nog moeten worden geborgen onder het puin dat zich heeft opgehoopt bij elke zware Israëlische aanval op Gaza.
Meer dan 100.000 Palestijnen zijn gewond geraakt en velen van hen lijden nu aan levenslange verwondingen die meestal invaliderend zijn. De gezondheidszorg, huisvesting, het onderwijssysteem en de infrastructuur van Gaza zijn verwoest of zwaar beschadigd.
Dat is het geval ondanks de opmerkelijke veerkracht van de militaire vleugel van Hamas en de steun die Hamas heeft gekregen van Hezbollah in Zuid-Libanon, wiens raketten op Noord-Israël zijn afgevuurd, het leger onder druk hebben gezet en ondanks de terugkerende internationale oproepen aan Israël om te stoppen met zijn genocidale oorlog.
Aangemoedigd door het falen van de internationale gemeenschap om een einde te maken aan zijn oorlog tegen Gaza, en met de niet-zo-geheime sympathie voor zijn oorlog tegen Hamas vanuit verschillende wereldhoofdsteden, bracht de Israëlische premier Benjamin Netanyahu zijn aanval op Hamas en Hezbollah naar een hoger niveau met een reeks moorden op leiders, waaronder Fuad Shukr, een leidende Hezbollah-figuur in Beiroet, en Ismail Haniyeh, het hoofd van het politieke bureau van Hamas toen hij in Teheran was. Dan was er nog de schokkende uitschakeling van Hezbollah secretaris-generaal Hassan Nasrallah in Beiroet op 27 september.
Het doden van de leiders van Hamas en Hezbollah en veel van de strijders van beide islamistische verzetsgroepen maakt deel uit van de grotere schade die beide hebben geleden, samen met de vernietiging door Israël van grote delen van hun militaire infrastructuur, meer van Hamas in Gaza dan van Hezbollah in Zuid-Libanon, althans tot nu toe.
Volgens Gilbert Achcar, een Libanese professor in ontwikkelingsstudies en internationale betrekkingen aan de SOAS (School of Oriental and African Studies) van de Universiteit van Londen, in het Verenigd Koninkrijk, ziet de situatie er erg moeilijk uit voor Hamas.
Palestina
'We kunnen met zekerheid zeggen dat Hamas is verpletterd in Gaza, en ik denk niet dat Israël hen zal toestaan hun apparaat en de hele infrastructuur die in tientallen jaren is opgebouwd weer op te bouwen,' zegt Achcar. Erger nog, voegde hij eraan toe, hij denkt niet dat Israël Gaza deze keer zal verlaten.
'We moeten niet vergeten dat toen [de voormalige Israëlische premier Ariel] Sharon in 2005 zijn terugtrekking uit Gaza uitvoerde, Netanyahu, toen lid van de Israëlische regering, ontslag nam om te protesteren tegen die terugtrekking,' zei Achcar. Vandaag de dag is Netanyahu vastbesloten om in Gaza te blijven, hoe dan ook, zegt hij.
Volgens Achcar zal Gaza 'in het beste geval' op de Westelijke Jordaanoever gaan lijken, in die zin dat het zal worden opgedeeld in kleine townships, vergelijkbaar met de situatie in Zuid-Afrika tijdens de apartheidsjaren, toen de zwarte Afrikaanse bevolking werd gedwongen om zich te vestigen in speciale wijken.
'Voor Gaza zal het nog veel erger zijn, gezien het geografisch isolement,' zegt Achcar.
Het verzet, en vooral het militante verzet, zal echter niet volledig worden geëlimineerd. 'Het zal blijven bestaan, maar meer in incidentele aanvallen zoals op de Westelijke Jordaanoever. Er is zeker geen weg terug [voor Hamas] naar de situatie van 6 oktober 2023.'
Achcar zegt dat niet over het hoofd gezien moet worden dat Hamas 'sterk blijft' buiten Gaza. 'Het is aanwezig op de Westelijke Jordaanoever, in Jordanië en in de vluchtelingenkampen in Libanon,' legt hij uit. Hij voegde eraan toe dat de vraag nu niet is of Hamas zal blijven of niet, want 'Hamas zal blijven, simpelweg omdat [Netanyahu] Hamas niet kan uitroeien.'
De vraag is eerder wat Hamas vanaf nu zal kunnen doen.
Voor Achcar is dat laatste de grotere vraag, vooral gezien het feit dat de 'Palestijnen in Gaza zich steeds meer realiseren hoe groot hun nederlaag is’, zoals hij zegt.
'Dit is echt een genocidale oorlog met een intensiteit in vernietiging die volgens mij met niets anders vergeleken kan worden dan met Hiroshima,' zegt hij, in een verwijzing naar de Amerikaanse atoombombardementen van 1945 op Hiroshima en Nagasaki in Japan tijdens de Tweede Wereldoorlog.
'De extreemrechtse Israëlische regering, die [in wezen] een groep neofascisten en neonazi's is, zal zeker aandringen op de permanente herbezetting van Gaza,' zegt Achcar.
Hij stelt dat het moeilijk is om de consensus te negeren die in Israëlische politieke kringen is ontstaan over de noodzaak om Hamas hard aan te pakken na de operatie Al-Aqsa vloed. 'Ik denk dat het heel vergelijkbaar is met de manier waarop het in de VS ging tegen Al-Qaida na de aanslagen van 9/11,' zegt hij, in een verwijzing naar het neerhalen van de torens van het World Trade Centre in New York en de aanval op het Pentagon in de herfst van 2001.
'Daarom denk ik dat de totale balans van de operatie van 7 oktober rampzalig is en dat het een enorme misrekening was,' zegt hij. Hij voegt eraan toe dat met de huidige situatie op de grond in Gaza en de schade die Hamas heeft opgelopen, het heel moeilijk zal zijn voor haar leiders om te spreken van 'een goddelijke overwinning' of iets dergelijks in de nabije toekomst.
Achcar stelt dat de situatie in veel opzichten erg moeilijk is, niet alleen vanwege de schade die Hamas en de hele bevolking van Gaza hebben geleden, maar ook omdat er geen duidelijk politiek alternatief voor Hamas is. 'Vandaag de dag is er daar gewoon een politiek vacuüm,' stelt hij, terwijl hij betoogt dat de Palestijnse Autoriteit (PA) als geheel en haar leider Mahmoud Abbas ‘nul geloofwaardigheid’ en ‘nul populariteit’ hebben in Gaza.
Volgens Achcar had de prominente en populaire Fatah-leider Marwan Barghouti, die sinds 2002 door Israël gevangen wordt gehouden en aantoonbaar een leider was van de Tweede Intifada in 2000, een politiek alternatief kunnen zijn voor Hamas. Hij voegt er echter aan toe dat 'Netanyahu Barghouti zeker niet zal vrijlaten.'
Hoe jammer en schrijnend het ook is, zegt Achcar, 'dit is een heel moeilijk moment [voor de Palestijnen]. Het is een moment van nederlaag voor de [Palestijnse] bevrijdingsbeweging en een moment van overwinning voor de zionistische arrogantie. Dat moeten we ons realiseren.'
Achcar is niet bereid om het argument te aanvaarden dat ondanks alle feitelijke en langdurige schade die de militaire macht van de Israëlische bezetting heeft toegebracht aan Hamas en Gaza, Hamas ook een nieuwe realiteit heeft opgelegd waarin de Israëlische arrogantie in de vroege uren van 7 oktober 2023 een schokkende uitdaging onderging en dat het verhaal van de PA, dat samen met de Oslo-akkoorden van september 1993 was geïntroduceerd, over onderhandelingen en veiligheidscoördinatie met Israël als een weg naar Palestijnse soevereiniteit, ook op dramatische wijze is ontmaskerd.
Hij stelt dat niemand iets hoefde te doen om te laten zien dat het Oslo-proces al lang dood is. Het is al dood sinds de Tweede Intifada, zegt hij.
Voormalig Palestijns leider Yasser 'Arafat had de illusie van [het veiligstellen van] een onafhankelijke Palestijnse staat [door middel van onderhandelingen], maar die illusie stierf met Arafat,' 20 jaar geleden in november 2004, zegt hij. Hij voegt eraan toe dat Netanyahu geen Palestijnse staat zal toestaan en dat de Israëlische premier dat zelf ook heeft gezegd.
Hij voert echter aan dat wat de Al-Aqsa vloed teweeg heeft gebracht niet de eliminatie is van een gebrekkig en onovertuigend proces van onderhandelingen en samenwerking met Israël op het gebied van veiligheid. Wat het wel heeft gedaan, betoogt hij, 'is een veel slechter politiek alternatief introduceren' dan de status quo die door het Oslo proces tot stand was gekomen.
Een jaar na het begin van de Israëlische oorlog tegen Gaza, gekoppeld aan aanhoudende Israëlische militaire operaties op de Westelijke Jordaanoever, 'is de Palestijnse bevolking verspreid in wat nog minder is dan een Bantustan,' en Israëlisch extreemrechts 'dringt aan op het verdrijven van de Palestijnse bevolking naar de Sinaï. Dat zouden ze ook gedaan hebben, ware het niet dat de Egyptische regering een rode lijn getrokken heeft.'
Nu verwacht hij dat Netanyahu's extreemrechtse collega's in de regering zullen aandringen om de Palestijnen in Gaza in Rafah te houden, helemaal in het zuiden van de Gazastrook, en Israëlische kolonisten toe te staan om grote delen van Gaza in het noorden en misschien wel het midden van Gaza tot aan de grens met Egypte terug te veroveren.
'Het enige zilveren randje in deze hele catastrofe is de toename van de [wereldwijde] solidariteit met het Palestijnse [volk en de zaak], vooral in de VS,' benadrukt Achcar. 'Dat is belangrijk voor de toekomst. Het is belangrijk dat de wereld zich realiseert dat zo'n 50.000 mensen, voornamelijk vrouwen en kinderen, door Israël zijn gedood in Gaza.'
Hij voegt eraan toe dat het Palestijnse verzet wel een nieuw politiek alternatief nodig heeft dat anders is dan de bevrijdingsbewegingen uit het verleden en niet alleen van Hamas. 'Er is behoefte aan een derde kracht, maar de huidige krachten hebben niet toegestaan' dat die nieuwe kracht zijn weg vond, stelt hij.
We moeten toegeven dat die nieuwe macht niet militair moet zijn, voegde hij eraan toe. Hij stelt dat militaire macht de Palestijnse doelen niet zal veiligstellen, simpelweg vanwege de discrepantie ten gunste van Israël. 'Als je vijand sterker is, bestrijd hem dan niet op zijn terrein, maar zoek een andere manier om hem te bestrijden,' zegt hij.
Achcar betoogt dat hij niet iets verkondigt waarmee de Palestijnse weg naar bevrijding onbekend is. 'Het grootste moment van Palestijnse impact was tijdens de Eerste Intifada' in 1988, toen de linkse Palestijnse leiding van de opstand 'de intelligentie had om de wapens die ze hadden niet te gebruiken.'
Op dat moment, zegt Achcar, werden de Israëli's overrompeld en besloten ze in Oslo met de Palestijnen te onderhandelen, simpelweg om een einde te maken aan de Eerste Intifada, 'die toen het hoogtepunt van de Palestijnse strijd was.' Vandaag de dag, voegt hij eraan toe, zouden de Palestijnen er baat bij kunnen hebben om de geest van dat moment terug te vinden, in plaats van te proberen om het militaire pad te doen herleven.
De niet-militaire strijd van het Palestijnse volk, betoogt Achcar, creëerde een kamp binnen de Israëlische samenleving dat opriep tot Palestijnse soevereiniteit. Aan de andere kant, zo stelt hij, hielp de weg van de zelfmoordaanslagen Sharon om zijn extremistische beleid te promoten.
'Sharon surfte op de zelfmoordaanslagen van Hamas,' zegt Achcar. Hij voegt eraan toe dat Sharon ook Hamas op dit pad gevangen hield om zijn beleid na te streven.
Vandaag de dag zegt Achcar hebben de Palestijnen een nieuwe aanpak nodig om hun bevrijding te bereiken en een nieuwe stijl van leiderschap die 'progressief is' en aan drie doelen werkt.
Het eerste doel, zo stelt hij, is om een groot deel van de Israëlische samenleving af te laten splitsen van de ideologie en het pad van het zionisme. Het tweede is dat het nieuwe Palestijnse leiderschap zich verbindt met de burgerrechtenbewegingen in de Arabische wereld. Het derde doel is het uitbreiden en consolideren van de internationale solidariteit die is toegenomen door de afschuwelijke Israëlische oorlog tegen Gaza.
Libanon
Wat betreft Libanon is de vraag naar de toekomst van het verzet volgens Achcar veel gelaagder. Die vraag is nog prangender geworden door de moord op Nasrallah.
Nasrallah en zijn politieke en militaire keuzes, zo betoogt Achcar, kunnen niet zwart of wit worden gezien. Hij is het ermee eens dat terwijl sommigen Nasrallah zien als de man die de onderdrukking van het Syrische volk ondersteunde door het regime van de Syrische president Bashar al-Assad in Damascus te steunen, anderen hem zien als de 'sayyed al-mokkawama' (het hoofd van het verzet), die aantoonbaar drie opeenvolgende decennia Israëls ergste nachtmerrie was.
In die periode bracht hij het Israëlische leger nederlagen toe, waaronder de terugtrekking uit het zuiden van Libanon in 2000, dat het bezet hield sinds de invasie in 1982 door Sharon, destijds de chef van het Israëlische leger.
'Nasrallah was [al het bovenstaande]; hij betekende verschillende dingen voor verschillende mensen,' zei Achcar.
'Voor zijn basis in Libanon, voor zijn bondgenoten in de regio en voor [veel sjiieten] was hij zeker de sayyed al-mokkawama,' zegt Achcar. Als je de reactie op de Israëlische moord op Nasrallah zou onderzoeken, zou je merken dat het gevoel van verwoesting en verlies niet beperkt blijft tot degenen die Nasrallah's basis of ideologie onderschreven.
Veel mensen in Libanon, zegt hij, dachten aan Nasrallah en zullen aan hem blijven denken als een 'sterke leider die de Israëlische evacuatie oplegde en die het tegen Israël durfde op te nemen.'
Hij voegde er echter aan toe dat het vandaag de dag moeilijk is om aan Nasrallah te denken zonder te denken aan het feit dat toen hij betrokken raakte bij Syrië, 'hij en Hezbollah werden gezien als een Iraanse proxy,' zonder hun rol in het afdwingen van de Israëlische evacuatie van Zuid-Libanon uit te sluiten.
Uiteindelijk is het dominante beeld van Nasrallah dat van de man die de Israëlische evacuatie uit Zuid-Libanon afdwong, die zich verzette tegen de Israëlische aanval in 2006 en die het afgelopen jaar als een daad van solidariteit met Gaza een groot aantal Israëli's dwong hun huizen in het noorden van Israël aan de grenzen met Libanon te verlaten.
'Daarom is zijn moord een grote overwinning voor Israël, en daarom vonden zoveel Libanezen, waaronder ikzelf, die duidelijk links staan en het niet eens zijn met een groot deel van de ideologie van Hezbollah, zijn moord echt triest,' zegt Achcar.
Hij voegt eraan toe dat het moeilijk is om aan Hezbollah te denken zoals het geworden is, in politieke en militaire termen, zonder aan Nasrallah te denken. Met bijna 30 jaar aan het roer, betoogt hij, was Nasrallah degene die Hezbollah heeft gemaakt tot wat het is geworden. Hij was aantoonbaar, 'in relatieve termen, de best mogelijke leider van Hezbollah, gezien het feit dat hij bereid was om te vechten, maar ook de intelligentie en gevoeligheid had om levens te sparen,' vooral van burgers.
Achcar herinnert aan het beroemde interview dat Nasrallah gaf na de Israëlische oorlog tegen Libanon in juli 2006, naar aanleiding van de ontvoering van Israëlische soldaten door Hezbollah. Nasrallah zei toen dat als hij de enorme schade had voorzien die Israël Libanon zou toebrengen, zijn berekeningen anders zouden zijn geweest.
In augustus 2006, een paar weken na het einde van de oorlog, zei Nasrallah dat als hij had geweten dat Israël Libanon zo'n enorme schade zou toebrengen, hij geen opdracht had gegeven voor de ontvoering van twee Israëlische soldaten tijdens een operatie die Hezbollah strijders uitvoerden tijdens een geheime oversteek naar het noorden van Israël.
Die verklaring, zegt Achcar, was een boodschap aan het Libanese volk, 'en Nasrallah had de moed en het geweten om die af te leggen.'
Hoewel hij misschien niet de grote strateeg was die sommigen dachten dat hij was, onthield Nasrallah zich tijdens zijn jaren aan de top van Hezbollah van het ontvoeren of schaden van Israëlische burgers, omdat hij Libanese burgers niet wilde onderwerpen aan schade door toedoen van Israël.
'Dat maakte deel uit van zijn populariteit... en daarom is zijn dood een groot verlies voor het land en niet alleen voor Hezbollah,' voegde hij eraan toe.
Dergelijke voorzichtige en berekende politieke percepties werden misschien gedeeld met Hamasleider Ismail Haniyeh 'en dat was een van de redenen waarom Netanyahu besloot om die twee leiders te vermoorden,' zegt Achcar.
Netanyahu wil geen verzetsleiders met politieke gevoeligheid en met de moed en het gewicht om politieke afspraken na te streven.
'Netanyahu is net als Sharon,' stelt Achcar. Geen van die twee mannen, wilde of wil zich politiek engageren, en dat is de reden waarom Netanyahu geen leiders wil met het vermogen of de intentie om politieke schikkingen te treffen over welke kwestie dan ook. Hij voegt eraan toe dat de vervanging van Haniyeh door Yehiya Sinwar, die veel minder dan zijn voorganger geneigd is om pragmatische politieke compromissen te overwegen, misschien nuttig is voor Netanyahu's voortdurende oorlog tegen Hamas.
Achcar betoogt dat wie de opvolger van Nasrallah ook wordt als leider van Hezbollah, het voor Israël waarschijnlijk alleen maar gemakkelijker wordt omdat het onwaarschijnlijk is dat een van de potentiële opvolgers in staat zal zijn om het soort complexe prestaties te leveren dat Nasrallah deed.
'Ik denk gewoon niet dat er nog een Nasrallah zal komen,' verklaart hij. Mede daarom zal het Libanese verzet ook alternatieven moeten bedenken die veel politieker, progressiever en inclusiever zijn en minder militair en sektarisch, voegt hij eraan toe.
Israël
Zonder de Israëlische verliezen tijdens de onlangs begonnen grondoperatie in het zuiden van Libanon uit te sluiten, betoogt Achcar dat Netanyahu, als gevolg van zijn genocidale oorlog tegen Gaza en de moorden op de leiders van Hezbollah, Hamas en commandanten van de Iraanse Revolutionaire Garde, nu kan zeggen dat hij erin geslaagd is de Israëlische afschrikking te herwinnen die in gevaar was gekomen met de operatie Al-Aqsa vloed en daarvoor door het optreden van Hezbollah toen die zich na 2006 opnieuw in Zuid-Libanon vestigde.
In de ogen van Netanyahu, betoogt Achcar, 'is de angst voor Israël er weer.' Hij voegt eraan toe dat er nu zorgen zijn over de Israëlische vergelding voor de Iraanse raketaanvallen op Israëlische doelen op 1 oktober.
Een ander bemoedigend feit voor Netanyahu is dat de Amerikaanse president Joe Biden de Israëlische oorlogen om Hamas en Hezbollah te vernietigen over het algemeen heeft gesteund. 'Ongeacht wat hij ook heeft gezegd toen de wereld verontwaardigd was over de gruwelen van de oorlog in het afgelopen jaar, is de Israëlische oorlog tegen Gaza aantoonbaar de eerste volledig gezamenlijke Amerikaans-Israëlische oorlog,' stelt Achcar.
Hij stelt dat Netanyahu, die er niet zeker van is dat de voormalige Republikeinse Amerikaanse president Donald Trump in november terug zal keren naar het Witte Huis , niet het risico zal willen nemen om te wachten op het aflopen van dergelijke Amerikaanse steun in het geval dat Kamala Harris de verkiezingen van november wint.
'Dat geldt vooral voor Netanyahu's plannen tegen Iran. Netanyahu zou niet geconfronteerd willen worden met de druk tot zelfbeheersing die Harris zou kunnen opleggen,' zegt Achcar. Hij voegt eraan toe dat Netanyahu zich zal herinneren dat de voormalige Amerikaanse president Barack Obama, 'prioriteit gaf aan de nucleaire deal met Teheran,' tegen de sterke bezwaren van Netanyahu in.
Een nieuw Midden-Oosten?
Wat er ook mag gebeuren aan het Iraanse front, vandaag de dag is het politieke landschap van het Midden-Oosten er een waar islamistische bewegingen in alle schakeringen enorme verliezen hebben geleden betoogt Achcar,. Met de terugtrekking van die bewegingen, zo voegt hij eraan toe, is er een politiek vacuüm dat moet worden opgevuld met een nieuwe vorm van politieke macht die vergelijkbaar zou kunnen zijn met het 'zeer indrukwekkende jonge burgerleiderschap' van de Soedanese revolutie in 2019 die het regime van voormalig president Omar al-Bashir verdreef.
'Dat is niet gemakkelijk en het kan lang duren voordat we er zijn,' zegt hij.
Ondertussen wil Achcar niet concluderen dat het Midden-Oosten verandert op de manier die Netanyahu wil, waar het verzet tegen de Israëlische bezetting voor altijd verslagen is, of op zijn minst uitgeschakeld, en waar normalisatie met Israël de norm is geworden, ongeacht wat er met de Palestijnse zaak gebeurt.
Dat, zegt hij, is helemaal niet waarschijnlijk. 'De Saoedi's zeggen nu zelf dat ze niet zullen normaliseren met Israël voordat er een serieuze stap is gezet in de richting van een Palestijnse staat.
Andere factoren die het ontstaan van het soort Midden-Oosten waar Netanyahu op hoopt zouden kunnen verhinderen, zegt Achcar, zijn de steun van de bevolking in de regio voor de rechten van het Palestijnse volk en de groeiende internationale steun die waarschijnlijk niet tot zwijgen zal worden gebracht door een beperkte Israëlische militaire terugtrekking uit Gaza.
Dit artikel stond op ahramonline. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.
Reactie toevoegen