De drone is voor veel mensen een leuk nieuw speeltje. Beetje soms gekke dingen doen met een op afstand bestuurbaar vliegend voorwerp. Stiekem foto's maken van een tuinfeestje waarvoor je niet bent uitgenodigd, bijvoorbeeld. Maar ondertussen is de drone in een geheel ander opzicht misschien wel de meest vergaande vernieuwing van wapentuig sinds de Eerste Wereldoorlog (1914-1918). Vergelijkbaar met de introductie toen van de tank en de bommenwerper. Inmiddels is de drone een vast onderdeel geworden van militaire strategieën én dus van miljarden-investeringen in de wapenindustrie.

Jihadisten

Niet verwonderlijk is het dat in de 'wereld van het amusement' de drone een plek heeft gekregen. Die wereld weerspiegelt immers vaak de 'echte wereld'. Een oorlogsfilm die zich in het heden afspeelt, doet dat nog zelden zonder drones. Het meest duidelijke voorbeeld daarvan is momenteel ongetwijfeld Eye in the Sky. Een film over een Engels/Amerikaanse drone-operatie in Kenia.

Het is de bedoeling enkele belangrijke islam-jihadisten te arresteren in een sloppenwijk van Nairobi. Vanuit een commandocentrum in Engeland worden die jihadisten met drones in de gaten gehouden. Maar dan blijkt uit beelden van een mini-drone, in de vorm van een vogeltje, dat die jihadisten op het punt staan zelfmoordaanslagen te plegen. De bomgordels worden al omgedaan. Besloten wordt de arrestatie om te zetten in een liquidatie. Via een andere, grotere drone moeten de aanslagplegers middels een raket worden uitgeschakeld. Maar dan begint een Keniaans meisje van een jaar of tien net haar broden te verkopen vlak voor het huis waar de jihadisten zich bevinden. Via de drones is dat goed zichtbaar. Maakt zij een kans de raketbeschieting heelhuids te overleven? Of wordt haar lot dat van collateral damage, d.w.z. de dood of mismaaktheid?

Verantwoordelijkheid afschuiven

Eye in the Sky voert ons mee naar de overwegingen die dan op verschillende plaatsen en niveaus een rol gaan spelen. Aanvankelijk wil iedereen het meisje redden. Er worden pogingen in het werk gesteld haar en haar broden weg te krijgen bij het doelwit. Vooral de in Nairobi werkzame spionnen spannen zich daarvoor in. Via de drone-camera's zien we die pogingen echter mislukken. Wat nu? De aanval doorzetten en waarschijnlijk dat meisje opofferen, of de aanval afblazen met het risico van een een zelfmoordaanslag met mogelijk wel honderd doden? We zijn getuige van héél veel pogingen om de verantwoordelijkheid door te schuiven. Het militaire commandocentrum heeft goedkeuring nodig van het (hogere) beleidscentrum,waar politici, juristen en (hogere) militairen bijeen zijn. Zelfs Engelse en Amerikaanse ministers worden geraadpleegd.

Geen willoze instrumenten

Een sterk punt van de film is dat de posities die de diverse 'spelers' innemen behoorlijk overtuigen. Eigenlijk wil niemand dat meisje dood. De spion ter plekke doet ook nog een laatste poging haar te redden. De Amerikanen zijn daarna geneigd om die raket maar gelijk af te schieten. De Engelsen aarzelen. (Volgens een Nederlandse militair die dertig jaar lang vanuit de krijgsmacht de verhouding tussen de Engelsen en de Amerikanen meemaakte, klopt dit vrij aardig.) Vooral de juristen wijzen voortdurend naar de politici (tsja, 'De wet Is logen') en die verschuilen zich dan weer achter nog hogere bewindslieden, tot aan de presidenten toe. De hogere militairen hanteren een eenvoudiger logica: honderd doden is erger dan één dode.

Ho, ho, het allersterkst van deze film is dat ook zicht wordt gegeven op de worsteling van juist de lagere militairen, de mannen en vrouwen die het dichtst bij de 'rode knop', oftewel de uitvoering/executie zitten. En zij doen NIET zonder meer wat hen wordt opgedragen. Een bevel is voor hen niet zomaar een opdracht die ze blindelings uitvoeren. De soldaat die de collateral damage-kans moet berekenen, bezwijkt pas na extreme druk van zijn meerdere. En de twee soldaten aan de 'vuurknop' zitten, met hun beroep op allerlei protocollen, tegen de weigering van een dienstbevel aan voordat ze uiteindelijk toch door de knieën gaan. Ze doen wat ze moeten doen, wat ze zelf waarschijnlijk ook redelijk en gerechtvaardigd achten in die omstandigheden, maar niet achteloos als willoze instrumenten. Het dilemma wordt tenminste als duivels gezien en ervaren.