Overigens lijkt het erg voorbarig om nu al van de herfsttij van Groen Links te spreken. Aan clubs als GroenLinks en D'66 die het, de een wat radicaler dan de ander, opnemen voor grondrechten en burgerlijke vrijheden zal altijd wel enige behoefte bestaan. Maar misschien zit er voor GroenLinks meer in het vat.

Gemengde gevoelens
Het verkiezingsprogramma van Groen Links werd op de ledenvergadering in Den Haag met gemengde gevoelens begroet. De leesbaarheid van het hele verhaal werd geprezen en instemming was er met de principiële afwijzing van kernenergie en monarchie. Ook was er tevredenheid over het feit dat de eerder in Vrijheid Eerlijk Delen opgeklopte tegenstelling tussen jongeren en ouderen in het programma minder scherp werd opgevoerd. Kritiek was er vooral op het veel te positieve NAVO-standpunt en op de sociaal-economische stellingen. Vooral de beperking van de duur van de WW en de 'vereenvoudiging' van het ontslagrecht vormden stenen des aanstoots. Over de NAVO en de WW werden moties aangenomen die aan het landelijke congres zouden worden voorgelegd. Een korte speech van een oudgediende Haagse GroenLinkser, Harry Kampf, vond geen neerslag in een motie, maar kon wel op flink wat bijval rekenen. Hij miste in het programma bezieling, een wat 'groter verhaal', een perspectief op een werkelijk andere wereld dat als bron van inspiratie kan dienen.

Felle discussie
Op het verkiezingscongres van GroenLinks in Zwolle in het weekend van 30 september kwam een dergelijk verlangen naar fundamentele maatschappijverandering echter slechts spaarzaam naar voren. En dan nog alleen in de wandelgangen. De kritische NAVO-motie vanuit Den Haag werd verworpen. De formule "Zolang de NAVO bestaat, wordt haar rol bij vredesoperaties erkend" werd gehandhaafd. Verreweg de meeste van de 286 (!) amendementen werden op advies van het partijbestuur weggestemd. Toch werd het niet op alle fronten een walk-over. Op enkele punten rond de wereldhandel, de homo-emancipatie, het internationaal recht, de wapenhandel en de positie van migranten werd tégen de wens van het partijbestuur in soms voor pittiger stellingnames gekozen. Ook het Haagse amendement tegen de verkorting van de duur van de WW-uitkering kreeg een meerderheid, ondanks een negatief oordeel van het partijbestuur. Dit voorstel noemt echter geen termijnen en een amendement dat zich expliciet tegen het terugbrengen van de uitkeringsduur van 3 naar 1 jaar keerde, werd afgestemd. Voor de partijleiding was dit een vrijbrief om op de voorgestelde verkorting voort te borduren.
De felste discussie op het congres ging over het ontslagrecht. De Werkgroep Arbeidsverhoudingen, waarin veel vakbondsleden zitten, en diverse afdelingen liepen tegen de voorstellen om het ontslagrecht te versoepelen te hoop. Tevergeefs. Uiteindelijk steunde ruim de helft van het congres de passage in het programma om het ontslagrecht te 'vereenvoudigen'. Volgens het partijbestuur een overwinning voor de kansen van de outsiders op de arbeidsmarkt. Volgens de opposanten de afbraak van een stuk bescherming van werknemers en een symptoom van de sociale verrechtsing van Groen Links.

Regeringsdeelname
De voorstellen om de uitkeringsduur van de WW en de ontslagbescherming te verminderen, komen niet uit de lucht vallen. Het past in een al langer lopend liberaal offensief binnen GroenLinks. Onder aanvoering van Bart Snels, directeur van het wetenschappelijk bureau van GroenLinks, verscheen in oktober 2005 de bundel Vrijheid als Ideaal. Daarin wordt de weg vrijgemaakt voor een meer liberale koers. Twee maanden later werd deze lijn op sociaal-economisch gebied verder uitgewerkt door Femke Halsema en Ineke van Gent in Vrijheid Eerlijk Delen. Bij de bespreking van dat manifest op 27 mei van dit jaar in Utrecht kreeg het er alle schijn van dat GroenLinks op die manier moest worden warmgedraaid voor een toekomstige coalitie met de PvdA en het CDA. Niet zo'n hele gekke gedachte nu we weten dat ook al in 2001 geheime besprekingen met het oog op regeringssamenwerking met die partijen plaats vonden.

Weglek
In een artikel in het NRC Handelsblad van 11 november plaatsen Claudia Kammer en Guus Valk de recente gebeurtenissen binnen Groen Links tegen de achtergrond van een al langer lopende ontwikkeling. Ze wijzen o.a. op een gestage afname van het activisme van GroenLinks, eigenlijk al vanaf de oprichting in 1989. De 'straat' werd in toenemende mate ingeruild voor 'parlement en raad'. Parallel was er een duidelijke opschuiving naar het politieke midden bij de aanhang. Zo vond in 1992 nog 62% dat de arbeiders de baas moesten worden in de bedrijven, in 2002 was dat nog maar 27%. Het aantal voorstanders van het duurder maken van het autogebruik liep in dezelfde periode terug van driekwart naar net de helft. En het percentage tegenstanders van de NAVO ging terug van 63% naar 22%. Actievoerders en wat meer radicale links mensen vonden ondertussen hun weg naar de SP. Minder dan 40% van de huidige leden is ooit lid geweest van de CPN, PSP, PPR of EVP, de partijen waaruit GroenLinks is ontstaan. Dat is grotendeels te danken aan nieuwe aanwas, maar wordt dus ook voor een deel veroorzaakt door een weglek, vooral naar de SP. Zeker onder actieve vakbondsleden lijdt GroenLinks verlies. In de discussie rond Vrijheid Eerlijk Delen hielden bijvoorbeeld de gebroeders Roel en Jan Berghuis, beiden bestuurder bij FNV-Bondgenoten, het voor gezien. En na de verloren strijd rond het ontslagrecht in het verkiezingsprogramma verliet weer een groep vakbondsmensen de partij. De samenstelling en het karakter van Groen Links zijn sinds 1989 dus flink veranderd.

Wending
Geen enkele ontwikkeling is absoluut onomkeerbaar. Maar is een terugkeer van een linkse sociaal-economische koers voor GroenLinks ook werkelijk te verwachten? Misschien dat GroenLinks zich tevreden stelt als de verdediger van grondrechten en burgerlijke vrijheden. Veel groter dan ze nu is, zal ze dan waarschijnlijk niet worden. Al valt er bij D'66, of van van het weinige dat daarvan rest, nog wel iets te halen. Want, laten we eerlijk zijn, vergeleken met de voorlieden van die club is Femke Halsema een heuse vakvrouw en een toonbeeld van rechtschapenheid. Maar voor het heroveren van een sociaal progressief programma met aantrekkingskracht op grotere groepen mensen moet er binnen GroenLinks wel een basis zijn. Het zou bijvoorbeeld wenselijk zijn als Bart Snels, de kampioen van het marktdenken, een toontje lager ging zingen. Maar het is de vraag of er na de opeenvolgende aderlatingen richting SP van groepen sociaal radicale leden nog voldoende kracht in GroenLinks aanwezig is om een dergelijke koerswending te bewerkstelligen. Misschien kan het nog en is de tegenvallende verkiezingsuitslag aanleiding voor het heroverwegen van de links-liberale koers waar GroenLinks de afgelopen tijd voor gekozen heeft. Maar is het misschien niet beter om in plaats daarvan eens aan een nauwere samenwerking of fusie van GroenLinks en SP te gaan denken? Om samen een echte linkse lente te doen opbloeien�

In een eerdere versie van dit artikel stond dat Noel Vergunst en jorin Wijnhoven GroenLinks verlaten hebben. Dit is echter niet juist, beide zijn nog steeds lid

Andere artikelen
GroenLinks
21-06-2006 GroenLinks en Europa 05-04-2006 GroenLinks rechts uit de flank 28-02-2006 Wilders promoten en handjeklap met Van Baalen